�� �������� ��� ��������� ���� ����� ��� �������� �����������

��� ��������� �������

 Ο Γ�λλος Σαρλ Λου� ντε Σεκοντ�, βαρ�νος της Μπρεντ και του Μοντεσκι� (1689 – 1755),  γνωστ�ς ως Μοντεσκι�,  ε�ναι �νας απ� τους μεγαλ�τερους  φιλοσ�φους οι οπο�οι �θεσαν τις β�σεις των Πολιτικ�ν Επιστημ�ν.  Στην αντ�ληψη εν�ς Φυσικο� ο Μοντεσκι� ε�ναι �τι ο Νε�των για τη Φυσικ�· ο πατ�ρας/ θεμελιωτ�ς  της Πολιτικ�ς Επιστ�μης.   

Στα �ργα του ο Μοντεσκι� επιχειρε� να βρει και να αναλ�σει τις θεμελι�δεις αρχ�ς και τη λογικ� διαφ�ρων πολιτικ�ν θεσμ�ν με την μελ�τη των ν�μων· προτε�νει ν�ες μεθ�δους διακυβ�ρνησης και ν�ες αντιλ�ψεις για το κρ�τος. Οι πρωτοποριακ�ς και φιλελε�θερες ιδ�ες του Μοντεσκι� συνοψ�ζονται στο Σ�γγραμμα του «Το Πνε�μα των Ν�μων», που αποτελε� για αρκετο�ς τη «Β�βλο» της Πολιτικ�ς Επιστ�μης.

Το κριτ�ριο του Μοντεσκι�.

Ο Μοντεσκι� αναγνωρ�ζει τρεις τ�πους πολιτευμ�των:  Το Δεσποτισμ�, τη  Μοναρχ�α και τη Δημοκρατ�α.

Δεσποτισμ�ς ε�ναι το πολ�τευμα στο οπο�ο ο Μον�ρχης/ Δεσπ�της ασκε� εξουσ�α η οπο�α ο�τε περιορ�ζεται ο�τε ελ�γχεται απ� ανθρ�πινους θεσμο�ς. Ο �ρος Δεσπ�της ε�ναι Ελληνικ�ς και χρησιμοποιε�ται για τον χαρακτηρισμ� Μοναρχ�ν που θεωρο�νται οι �διοι Θεο�, � εκπρ�σωποι  του Θεο�, καθ�ς και για τον χαρακτηρισμ� των θρησκευτικ�ν ηγετ�ν.  

Μοναρχ�α ε�ναι το πολ�τευμα στο οπο�ο η εξουσ�α ασκε�ται απ� �να  μ�νο �τομο, αλλ� περιορ�ζεται απ� κ�ποιους θεμελι�δεις θεσμο�ς  (πχ το Σ�νταγμα).  Συνταγματικ� Μοναρχ�α.

Δημοκρατ�α ε�ναι το πολ�τευμα στο οπο�ο η εξουσ�α ασκε�ται απ� τους πολ�τες· ε�ναι η Δημοκρατ�α του αρχαιοελληνικο� πνε�ματος και �χι ο Κοινοβουλευτισμ�ς του Αγγλοσαξονικο� πνε�ματος στο οπο�ο η εξουσ�α ασκε�ται απ� αιρετο�ς και μη αιρετο�ς (αυθα�ρετους), κληρονομικο�ς αντιπροσ�πους.

�να απ� τα σημαντικ� συμπερ�σματα του Μοντεσκι� ε�ναι �τι το κατ�λληλο, το β�λτιστο, για κ�θε Χ�ρα πολ�τευμα εξαρτ�ται απ� την �κταση και τον πληθυσμ� της Χ�ρας. Συγκεκριμ�να θεωρε� �τι:

1. Ο Δεσποτισμ�ς ε�ναι το περισσ�τερο κατ�λληλο πολ�τευμα για χ�ρες πολ� μεγ�λες σε �κταση και πληθυσμ�.
2. Η Συνταγματικ� Μοναρχ�α για χ�ρες μ�τριας �κτασης και πληθυσμο� και  
3. Η Δημοκρατ�α ε�ναι κατ�λληλη για Χ�ρες μικρ�ς �κτασης και πληθυσμο�.

Συμπερ�σματα, �πως το παρ�ν, στα οπο�α η βελτιστοπο�ηση εν�ς Συστ�ματος εκφρ�ζεται ως συν�ρτηση κ�ποιου �λλου � �λλων μετρ�σιμων μεγεθ�ν , στα Μαθηματικ� και στις  Θετικ�ς Επιστ�μες ονομ�ζονται Κριτ�ρια. Δεν γνωρ�ζουμε αν οι Πολιτικο� Επιστ�μονες θεωρο�ν σημαντικ� αυτ� το συμπ�ρασμα, ο�τε αν το ονομ�ζουν Κριτ�ριο του Μοντεσκι�. Πιστε�ουμε �μως πως το συμπ�ρασμα αυτ� �χει ορθολογισμ�, διαχρονικ� ισχ� και συμβατ�τητα με τα ιστορικ� γεγον�τα· �τι μπορε�  να βοηθ�σει τους ανθρ�πους της σημεριν�ς «Κοινων�ας της Πληροφορ�ας»  να επιλ�ξουν και να θεσμοθετ�σουν το β�λτιστο Πολ�τευμα[i] , το β�λτιστο Σ�νταγμα, που θα υπηρετε� τα συμφ�ροντα του συν�λου (Set) των πολιτ�ν της Χ�ρας.

Η λογικ� του Κριτηρ�ου του Μοντεσκι�

Το κριτ�ριο στηρ�ζεται στη λογικ� αν�λυση των αρχ�ν των βασικ�ν πολιτευμ�των, αλλ� και στην ιστορικ� εμπειρ�α για τις χ�ρες που λειτο�ργησε η Δημοκρατ�α. Απ� τα στοιχε�α αυτ� ε�κολα συν�γεται �τι βασικ�ς προ�ποθ�σεις αν�πτυξης και λειτουργ�ας της Δημοκρατ�ας ε�ναι:

1. Η �παρξη καλ�ν συνθηκ�ν επικοινων�ας των ανθρ�πων �στε να διασφαλ�ζεται αμφι-ενεργ�  ( interactive ) επικοινων�α/ ενημ�ρωση των πολιτ�ν και
2. Η �παρξη εμπειρ�ας και κατ’ επ�κταση ικαν�τητας των πολιτ�ν να λαμβ�νουν αποφ�σεις με τη δ�ναμη της λογικ�ς και �χι με τη δ�ναμη των ενστ�κτων και των κιν�τρων με την οπο�α λαμβ�νουν αποφ�σεις τα �λογα �ντα. Η �παρξη αυτο� που οι αρχα�οι �λληνες ον�μαζαν Παιδε�α,  http://www.dd-democracy.gr/article.asp?Id=164        

Αντ�θετα,  βασικ� προ�π�θεση αν�πτυξης και λειτουργ�ας των πολιτευμ�των της Δεσποτε�ας και Μοναρχ�ας ε�ναι οι �νθρωποι  να πιστε�ουν· να πιστε�ουν  στη σοφ�α των ηγετ�ν / μεσσι�ν που μ�νο αυτο� και �χι το σ�νολο των πολιτ�ν,  μπορε� να λαμβ�νει τις με�ζονες  πολιτικ�ς αποφ�σεις. Να θυμ�σουμε �τι η πληθ�ρα των ελασσ�νων αποφ�σεων, που επ�γονται και περιορ�ζονται απ� τις με�ζονες, λαμβ�νονται και υλοποιο�νται π�ντοτε απ� τους υπηρ�τες/ διακ�νους των μεσσι�ν.

Τ�τοιοι μεσσ�ες / ηγ�τες ε�χαν, στις δι�φορες εποχ�ς, το στ�τους: του Θεο� ( οι Φαρα� της Αιγ�πτου), του αντιπροσ�που του Θεο� (οι  ελα�ου Θεο� Βασιλε�ς) , � του μεγαλοφυο�ς προστ�τη των πολιτ�ν ο οπο�ος  ε�ναι αιρετ�ς, �λλα αρκετ�ς φορ�ς ε�ναι κατ� β�θος αυθα�ρετος, (αυτ�-αιρετ�ς,  μη αιρετ�ς).

Τα προηγο�μενα οδηγο�ν στο στ�ρεο συμπ�ρασμα �τι: (1) Στις μεγ�λες χ�ρες, στις οπο�ες οι πολ�τες ε�ναι πρακτικ� αδ�νατο να �χουν τη λειτουργικ� και οικονομικ� δυνατ�τητα να αλληλοενημερ�νονται,  να διαβουλε�ονται και να λαμβ�νουν αποφ�σεις με δημοψηφ�σματα, τα β�λτιστα στην πρ�ξη πολιτε�ματα ε�ναι η Απ�λυτη � η Συνταγματικ� Μοναρχ�α και η δημιουργ�α στους πολ�τες δογματικ�ς νοοτροπ�ας. Νοοτροπ�ας δηλαδ� στην οπο�α η αλ�θεια βρ�σκεται στη λογικ� των μεσσι�ν και �χι στη λογικ� του κ�θε ανθρ�που. (2) Στις μικρ�ς χ�ρες στις οπο�ες υπ�ρχει η λειτουργικ� και οικονομικ� δυνατ�τητα πραγματοπο�ησης των προαναφερθεισ�ν λειτουργι�ν, το β�λτιστο στην πρ�ξη πολ�τευμα ε�ναι η Δημοκρατ�α,  που αποτελε� �σκηση για την ισ�τητα και ελευθερ�α των ανθρ�πων· που αποτελε� �σκηση αν�πτυξης της λογικ�ς και της ευθ�νης· που αποτελε� την Παιδε�α της Παιδε�ας[ii]. (3) Η δογματικ� αντ�ληψη αποτελε� το θεμ�λιο του Δεσποτισμο� και της Μοναρχ�ας, εν� η λογικ� αντ�ληψη αποτελε� το θεμ�λιο της αληθιν�ς, της �μεσης Δημοκρατ�ας.

Μ�χρι τα τ�λη του 20^ου αι�να η πραγματοπο�ηση των προαναφερθεισ�ν λειτουργι�ν απαιτο�σε τη φυσικ� παρουσ�α των ανθρ�πων σε «κοιν� χ�ρο και χρ�νο», γεγον�ς που �κανε κατ�λληλες για το πολ�τευμα της Δημοκρατ�ας, μ�νο τις μικρ�ς σε �κταση και πληθυσμ� Χ�ρες. Το συμπ�ρασμα αυτ� ενισχ�εται και απ� το ιστορικ� γεγον�ς σ�μφωνα με το οπο�ο το πολ�τευμα της Δημοκρατ�ας λειτο�ργησε μ�νο στα μικρ� κρ�τη-π�λεις της αρχα�ας Ελλ�δας.  �ταν τα κρ�τη-π�λεις π�θαναν, π�θανε και η Δημοκρατ�α.

Αντ�θετα, στα κρ�τη μεγ�λης �κτασης και πληθυσμο�, που η επικοινων�α με την παρουσ�α των ανθρ�πων σε «κοιν� χ�ρο και χρ�νο» �ταν πρακτικ� αν�φικτη, ουδ�ποτε λειτο�ργησε αληθιν� Δημοκρατ�α. Αντ� της Δημοκρατ�ας λειτο�ργησαν, κατ’ αν�γκη,  ολιγαρχικ�  πολιτε�ματα, � πολιτε�ματα «σαν τη Δημοκρατ�α»,  στα οπο�α την εξουσ�α δεν ασκο�σαν οι �διοι οι πολ�τες αλλ� οι αντιπρ�σωποι των πολιτ�ν .  

Απ� τα τ�λη �μως του 20^ου αι�να, η ενημ�ρωση και επικοινων�α των ανθρ�πων πραγματοποιε�ται με συστ�ματα της τεχνολογ�ας (Συστ�ματα τηλεφων�ας, Ραδιοφων�ας, Τηλε�ρασης, Πληροφορικ�ς) ,  τα οπο�α δεν απαιτο�ν την παρουσ�α των ανθρ�πων σε «κοιν� χ�ρο και χρ�νο». Ε�ναι τα συστ�ματα Τηλε - Επικοινωνι�ν/ Ενημ�ρωσης/ Πληροφορικ�ς.  Σ�μερα το συντριπτικ� μεγαλ�τερο μ�ρος της πληροφορ�ας διακινε�ται με τεχνολογικ� συστ�ματα και �χι με την παραδοσιακ� μ�θοδο της φυσικ�ς παρουσ�ας.

Τεχνολογικ� μ�σα επικοινων�ας και πολιτε�ματα.

Στην αν�πτυξη και λειτουργ�α των διαφ�ρων πολιτευμ�των, ισχυρ� συν�βαλαν τα τεχνολογικ� συστ�ματα επικοινωνι�ν που ονομ�ζονται Μ�σα Μαζικ�ν Επικοινωνι�ν, ΜΜΕ, (εφημερ�δες, περιοδικ�, ραδιοφων�α, τηλε�ραση).

Στα ΜΜΕ �να μεγ�λο πλ�θος ανθρ�πων μπορε� να λαμβ�νει τις πληροφορ�ες που αποστ�λλουν κ�ποιοι λ�γοι, χωρ�ς αυτο� που λαμβ�νουν την πληροφορ�α να �χουν τη δυνατ�τητα αποστολ�ς.  �πως �ταν αναμεν�μενο οι λ�γοι �νθρωποι, που ε�χαν αυτ� το προν�μιο, απ�κτησαν μεγ�λη ισχ�, �ση και πολλ�ς φ�ρες μεγαλ�τερη απ� την ισχ� των τρι�ν θεσμικ�ν εξουσι�ν· της Νομοθετικ�ς, της Εκτελεστικ�ς και της Δικαστικ�ς  εξουσ�ας. Δικα�ως οι �νθρωποι αυτο� ονομ�σθηκαν 4^η  εξουσ�α. Η αιτ�α αυτο� του φαινομ�νου βρ�σκεται  κατ� β�θος στα τεχνικοοικονομικ� χαρακτηριστικ� των ΜΜΕ.                      

Απ� τα προηγο�μενα προκ�πτει �τι τα ΜΜΕ ε�ναι μ�α «ολιγαρχικ� τεχνολογ�α» γιατ� σε αυτ�ν �χουν δυνατ�τητα αποστολ�ς  μαζικ�ς πληροφορ�ας, μ�νο οι �νθρωποι που διαθ�τουν χρ�ματα και τον εν  ανεπαρκε�α  φυσικ� π�ρο των συχνοτ�των.

Η συμβολ� των ΜΜΕ και συγκεκριμ�να της Ραδιοφων�ας  στην αν�πτυξη  ολιγαρχικ�ν πολιτευμ�των προκ�πτει και απ� τα ακ�λουθα ιστορικ� γεγον�τα: (1) Η  επιδημ�α δικτατορικ�ν πολιτευμ�των στην Ευρ�πη (Γερμαν�α /Ναζισμ�ς, Ιταλ�α / Φασισμ�ς, Ισπαν�α /Φασισμ�ς, ….),  συμπ�πτει  χρονικ� με την απογε�ωση της τεχνολογ�ας της Ραδιοφων�ας των ηλεκτρονικ�ν λυχνι�ν. (2) Η  Ναζιστικ� Γερμαν�α κατανο�ντας τη μεγ�λη δ�ναμη της Ραδιοφων�ας στην προ�θηση των στ�χων της, αν�πτυξε �να απλ� και χαμηλο� κ�στους ραδι�φωνο το οπο�ο οι Γερμανο� μπορο�σαν να προμηθευτο�ν με …γραμματ�σημα. Οι λ�γοι αυτ�ς της προσφορ�ς του Ναζιστικο� καθεστ�τος ευν�ητοι.

Στα χρ�νια της Τηλε�ρασης δεν εμφαν�στηκαν επιδημ�ες δικτατορι�ν, εμφαν�στηκαν  �μως φαιν�μενα κατ�ργησης του πνε�ματος των Ν�μων με ταυτ�χρονη  διατ�ρηση του «γρ�μματος» τους. Η δ�ναμη της τηλε�ρασης, που εκπ�μπει  πληροφορ�ες σε μορφ�: ομιλ�ας, κειμ�νου, εικ�νας, και β�ντεο, ε�ναι τ�σο μεγ�λη που ν�κησε το πνε�μα των Ν�μων. Σε αυτ� τη «ν�κη» προφαν�ς σημαντικ� βο�θησε και η ιδιοτ�λεια των αρχ�ντων/ αντιπροσ�πων.    

 �νειρο των ουμανιστ�ν αλλ� και επιδ�ωξη των αρμοδ�ων επιστημ�νων �ταν να αναπτυχτε� μ�α τεχνολογ�α που θα διασφ�λιζε σε �λους τους πολ�τες -  πλο�σιους και φτωχο�ς, της αν�τατης και στοιχει�δους εκπα�δευσης -  τη λειτουργικ� και οικονομικ� δυνατ�τητα αποστολ�ς και λ�ψης μαζικ�ς πληροφορ�ας. Μια τ�τοια τεχνολογ�α προφαν�ς θα �ταν κατ�λληλη για δημοκρατικ� και ακατ�λληλη για ολιγαρχικ� πολιτε�ματα.

Αυτ� η τεχνολογ�α, που αναπτ�χθηκε την τελευτα�α 10ετια του 20^ου αι�να, ε�ναι η τεχνολογ�α των Αμφι - Ενεργ�ν Δικτ�ων· ε�ναι η τεχνολογ�α του INTERNET (INTERactive NETwork), η οπο�α, ως προς τις δυνατ�τητες επικοινων�ας,  « �κανε �λο τον κ�σμο �να μικρ� χωρι�».

Το κριτ�ριο του Μοντεσκι� στην ψηφιακ� εποχ�  

Λαμβ�νοντας υπ�ψη: (1) Τις ν�ες δυνατ�τητες επικοινων�ας, διακ�νησης και διαχε�ρισης των πληροφορι�ν, (2) �τι αυτ�ς οι  φανταστικ� μεγ�λες δυνατ�τητες, γ�νονται επικ�νδυνες ε�ν χρησιμοποιηθο�ν στον τομ�α �σκησης της εξουσ�ας απ� τους ολ�γους και �χι απ� το σ�νολο των πολιτ�ν, (3) �τι η  ψηφιακ� τεχνολογ�α �δη χρησιμοποιε�ται και θα χρησιμοποιηθε� σε μεγαλ�τερο βαθμ�, στην �σκησης της εξουσ�ας, ανεξ�ρτητα αν οι θεσμο� που υπηρετο�νται απ� αυτ� ε�ναι ολιγαρχικο� � ψευδοδημοκρατικο�,  (4) �τι το Υπουργε�ο Ηλεκτρονικ�ς Διακυβ�ρνησης �χει σαν στ�χο την  χρ�ση της τεχνολογ�ας στα πλα�σια του ισχ�οντος Συντ�γματος/ Πολιτε�ματος,  μπορο�με σ�μερα, στην Κοινων�α της Πληροφορ�ας, να διατυπ�σουμε το κριτ�ριο του Μοντεσκι� ως ακολο�θως:

«Οι χ�ρες στις οπο�ες η διε�σδυση της ψηφιακ�ς/ ιντερνετικ�ς  τεχνολογ�ας ε�ναι επαρκ�ς, μπορο�ν και πρ�πει να �χουν το πολ�τευμα της αρχαιοελληνικ�ς της �μεσης Δημοκρατ�ας, με προσαρμογ� των αρχ�ν και των πρακτικ�ν της στα οικονομικ�, κοινωνικ� και ιδ�ως τεχνολογικ� δεδομ�να του 21ου αι�να.»  

Σημαντικ� στοιχε�ο αυτ�ς της διατ�πωσης αποτελε� η �ποψη �τι η αλλαγ� του Συντ�γματος/ Πολιτε�ματος προς τις αρχ�ς της �μεσης Δημοκρατ�ας, ε�ναι �χι απλ� δυνατ�,  αλλ� αναγκα�α και επε�γουσα. Η αν�γκη αυτ� δημιουργε�ται απ� τους ακ�λουθους δ�ο λ�γους: (1) Η ν�α τεχνολογ�α �δη χρησιμοποιε�ται και θα χρησιμοποιηθε� σε μεγαλ�τερο βαθμ�, σαν εργαλε�ο �σκησης της εξουσ�ας, ανεξ�ρτητα απ� τη μορφ� του πολιτε�ματος . (2) Η χρ�ση της πολ� μεγ�λης δ�ναμης της ν�ας τεχνολογ�ας στην �σκηση της εξουσ�ας απ� τους ολ�γους – �στω και αν αυτο� ε�ναι εκλεγμ�νοι αντιπρ�σωποι – θα οδηγ�σει με νομοτελειακ� βεβαι�τητα σε πολιτε�ματα αυξημ�νης εντροπ�ας· θα οδηγ�σει στα πολιτε�ματα των  Μεγ�λων Αδελφ�ν που περιγρ�φει ο Τζωρτζ �ργουελ στο βιβλ�ο του 1984.

Συμπ�ρασμα.

 Η διε�σδυση (penetration) της ιντερνετικ�ς τεχνολογ�ας μιας χ�ρας εκφρ�ζεται, με το ποσοστ� των ανθρ�πων που �χουν,  πρ�σβαση στο Ιντερν�τ και εξοικε�ωση με τη χρ�ση του. Στη χ�ρα μας, το 60%  περ�που των νοικοκυρι�ν διαθ�τει σταθερ�ς ευρυζωνικ�ς συνδ�σεις, στις οπο�ες πρ�πει να προστεθο�ν και οι ευρυζωνικ�ς συνδ�σεις των δικτ�ων κινητ�ς τηλεφων�ας. Παρ�λληλα με αυτ� την α�ξηση, �χει βελτιωθε�,  τ�σο η ποι�τητα των εφαρμογ�ν �σο και η εξοικε�ωση των πολιτ�ν με τη χρ�ση της ν�ας τεχνολογ�ας. Τα στοιχε�α αυτ� οδηγο�ν στο συμπ�ρασμα �τι η κρ�σιμη δραστηρι�τητα για τη διε�ρυνση της Κοινοβουλευτικ�ς Δημοκρατ�ας προς τις αρχ�ς της �μεσης Δημοκρατ�ας, ε�ναι οι Συνταγματικ�ς/ Νομοθετικ�ς  αλλαγ�ς και �χι η ωριμ�τητα της τεχνολογ�ας.

Μακ�ρι η χρ�ση της ν�ας τεχνολογ�ας,  που με τ�λμη γ�νεται σ�μερα σε  τ�σους  προβληματικο�ς τομε�ς της χ�ρας  – εφορ�α, υγε�α, κοινωνικ� ασφ�λεια, δημ�σια ασφ�λεια,..  -  δημιουργ�ντας β�σιμες ελπ�δες για το α�ριο, να επεκταθε� και στον τομ�α �σκησης της εξουσ�ας· μακ�ρι η Ελλ�δα να γ�νει ξαν� το Λ�κνο της Δημοκρατ�ας,  το Λ�κνο της Ψηφιακ�ς �μεσης Δημοκρατ�ας.