��� ������ �������, ���� ����������.

��� ��������� �������

Στην συντριπτικ� πλειοψηφ�α των Ελλ�νων υπ�ρχει η αντ�ληψη �τι οι �ννοιες των �ρων «Παιδε�α» και «Εκπα�δευση» ταυτ�ζονται, �τι σημα�νουν  το �διο πρ�γμα. Αυτ�  �σως να ισχ�ει στις �λλες γλ�σσες,  �μως σ�γουρα δεν ισχ�ει  στην Ελληνικ� γλ�σσα.

Οι Ελληνικ�ς λ�ξεις  Παιδε�α και Εκπα�δευση αποδ�δονται σε πολλ�ς �λλες γλ�σσες με την �δια λ�ξη, �πως για παρ�δειγμα με τη λ�ξη: Education στα Αγγλικ�, Educación  στα Γαλλικ�, Educazione στα Ιταλικ�, Bildung  στα Γερμανικ�, educación στα Ισπανικ�,  educação στα Πορτογαλικ�.    (βλ�πε Μεταφραστικ� Σ�στημα της Google  http://translate.google.gr/?hl=el&tab=wT).

Στην Ελλ�δα, ευτυχ�ς, λ�με ακ�μη Παιδε�α και Εκπα�δευση· λ�με, υπουργε�ο/υπουργ�ς Παιδε�ας, αλλ� και αν�τατη/ μ�ση /βασικ� Εκπα�δευση. Ποια �μως διαφορ� υπ�ρχει μεταξ� Παιδε�ας και Εκπα�δευσης; Η επιλογ� χρ�σεως των δ�ο �ρων ε�ναι τυχα�α � μ�πως εκφρ�ζει, η �στω εξ�φραζε, μια ουσι�δη  διαφορ�;

Μια απ�ντηση σε αυτ� το ερ�τημα υπ�ρχει στις γραμμ�ς που ακολουθο�ν.

Τι σημα�νει Εκπα�δευση και τι Παιδε�α

Κατ� το Λεξικ� της Ν�ας Ελληνικ�ς Γλ�σσας του Γ. Μπαμπινι�τη:

Εκπα�δευση ε�ναι:  Η συστηματικ� διαδικασ�α μετ�δοσης γν�σεων και αν�πτυξης δεξιοτ�των σχετικ� με συγκεκριμ�νο αντικε�μενο. ( τεχνικ�, επαγγελματικ�, … εκπα�δευση)

Παιδε�α ε�ναι:  Η συστηματικ� παροχ� γν�σεων, η διαδικασ�α αγωγ�ς που στοχε�ει στην �νοδο του πνευματικο� επιπ�δου κ�ποιου.   

Οι παραπ�νω ορισμο� περιγρ�φουν τη διαφορ� των δ�ο �ρων με σαφ�νεια συμβατ� με τους στ�χους και τις δυνατ�τητες εν�ς Λεξικο�. �νας σαφ�στερος και πιο κατανοητ�ς ορισμ�ς της �ννοιας των δ�ο λ�ξεων, δ�δεται απ� τον αε�μνηστο Κορν�λιο Καστορι�δη στο βιβλ�ο του «Η δυνατ�τητα μιας αυτ�νομης Κοινων�ας»[i]. Παραθ�τουμε �να μικρ� απ�σπασμα, σχετικ� με το εν λ�γω θ�μα:

«Εκπα�δευση δεν ε�ναι η διδασκαλ�α: το ζ�τημα δεν ε�ναι να τους μ�θεις αριθμητικ�. Η αριθμητικ� ε�ναι αναγκα�α για να ζ�σεις, �μως η εκπα�δευση ε�ναι αυτ� που οι �λληνες ον�μαζαν παιδε�α. Ο μετασχηματισμ�ς δηλαδ� του μικρο� παιδιο� σε �νθρωπο με την πλ�ρη σημασ�α της λ�ξης. �τοι �τι σε �νθρωπο ελε�θερο, υπε�θυνο, ικαν� να αποφασ�ζει. Ε�ναι προφαν�ς �τι η εκπα�δευση που αποσκοπε� στην ελευθερ�α ( αυτ� δηλαδ� που στα Ελληνικ� ονομ�ζεται παιδε�α), δεν μπορε� να γ�νει παρ� μ�νο  διαμ�σου της �σκησης της ελευθερ�ας. Με �λλα λ�για, η εκπα�δευση των πολιτ�ν σε μ�α δημοκρατ�α θα πρ�πει να παρ�γει �λες τις συνθ�κες για την �σκηση της.»  

Σ�γουρα για τις �ννοιες της Εκπα�δευσης και της Παιδε�ας θα υπ�ρχουν και �λλοι ορισμο�, που εμε�ς δεν γνωρ�ζουμε, γιατ� η παιδε�α και οι εμπειρ�ες μας δεν ε�ναι σχετικ�ς με το θ�μα. Με την ενημ�ρωση και τις δυνατ�τητες �μως του απλο� πολ�τη, σχηματ�σαμε την στ�ρεα �ποψη �τι:  (1) Εκπα�δευση σημα�νει διαδικασ�α απ�κτησης γν�σεων και δεξιοτ�των σχετικ� με �να συγκεκριμ�νο αντικε�μενο, (2) Παιδε�α  �μως σημα�νει εκπα�δευση για το μετασχηματισμ� των ν�ων σε ανθρ�πους ελε�θερους, υπε�θυνους και ικανο�ς να αποφασ�ζουν για το καλ� του συν�λου των πολιτ�ν· σε ανθρ�πους με γν�σια δημοκρατικ� νοοτροπ�α. Ακ�μη �τι αυτ� η κατηγορ�α εκπα�δευσης, που στα Ελληνικ� ονομ�σθηκε Παιδε�α,  αποκτ�ται  μ�σω της �σκησης της  ελευθερ�ας και της πραγματικ�ς  Δημοκρατ�ας και �χι μ�σω της διδασκαλ�ας, �πως οι περισσ�τεροι πιστε�ουν. Η διδασκαλ�α για την ελευθερ�α και τη δημοκρατ�α  χωρ�ς διασφ�λιση της �σκηση ελευθερ�ας και πραγματικ�ς δημοκρατ�ας,  δεν ε�ναι παιδε�α· ε�ναι εκπα�δευση στον βερμπαλισμ� και πολλ�ς φορ�ς εκπα�δευση στον παραλογισμ�, στην ανηθικ�τητα και στην ιδιοτ�λεια. Ε�ναι το «Δ�σκαλε που δ�δασκες και ν�μο δεν εκρ�τεις» που λ�ει ο Λα�ς μας.

Η παιδε�α στη Χ�ρα μας.

Παιδε�α στη χ�ρα μας,  με την �ννοια που αναφ�ρθηκε προηγουμ�νως, δεν �χουμε. Η σημεριν� «παιδε�α» στη Χ�ρα μας, σκοπε�ει στο μετασχηματισμ� των ν�ων σε οπαδο�ς και �χι σε «ανθρ�πους  ελε�θερους,  υπε�θυνους, ικανο�ς να αποφασ�ζουν», δηλαδ� σε  πολ�τες. Η παιδε�α σ�μερα �γινε �χημα δημιουργ�ας οπαδ�ν κ�ποιου κ�μματος το οπο�ο αποφασ�ζει «πριν απ� αυτο�ς  για αυτο�ς» .

Αιτ�α αυτ�ς της στρ�βλωσης ε�ναι η αντ�ληψη και η πρακτικ� �τι η παιδε�α παρ�χεται με «προοδευτικ�ς» διδασκαλ�ες και �χι μ�σω της �σκησης των ν�ων για ελευθερ�α και πραγματικ� δημοκρατ�α. Το χειρ�τερο �μως ε�ναι η αντ�ληψη �τι η �σκηση των ν�ων για αυτ�ν τον μετασχηματισμ�,  πρ�πει να γ�νεται με τον τρ�πο που αντιλαμβ�νεται το κ�θε κ�μμα την ελευθερ�α και τη δημοκρατ�α. ‘�μως η ελευθερ�α και η δημοκρατ�α ε�ναι μ�α και �χι τ�σες �σα και τα πολιτικ� κ�μματα.

Σ�μερα δεν �χουμε Παιδε�α. Δυστυχ�ς �χουμε εκπα�δευση για το μετασχηματισμ� των ν�ων σε  γαλ�ζιους, ροζ, μα�ρους, σικλαμ�ν, πρ�σινους � κ�κκινους οπαδο�ς.  

Η παιδε�α στις �λλες Χ�ρες

Αποτελε� γεγον�ς �τι και στις �λλες χ�ρες, κορυφα�α επιλογ� ε�ναι η εκπα�δευση σε συγκεκριμ�να αντικε�μενα που σχετ�ζονται με την παροχ� υλικ�ν μ�σων και υπηρεσι�ν  βελτ�ωσης της ζω�ς των ανθρ�πων και �χι η εκπα�δευση / παιδε�α. Η εκπα�δευση/ παιδε�α στις χ�ρες του «Δυτικο� Πολιτισμο�» αποτελε� δε�τερη επιλογ� η οπο�α επιχειρε�ται να παρασχεθε� κυρ�ως με τη διδασκαλ�α και δευτερευ�ντως  με την �σκηση. Αυτ� η στρατηγικ� αντιμετ�πισης της παιδε�ας, ε�χε σαν αποτ�λεσμα την υποβ�θμιση της παιδε�ας και την εξ’ αυτ�ς υποβ�θμιση και της εκπα�δευσης. Πολλο� στοχαστ�ς και ειδ�μονες,  θεωρο�ν �τι η υποβ�θμιση της παιδε�ας �κανε την σημεριν� εκπα�δευση  τυφλ�· κατ�ντησε την εκπα�δευση χωρ�ς βασικ� �ραμα και στ�χο.     

Την �ποψη αυτ� διατυπ�νει ο γνωστ�ς φιλ�σοφος και ποιητ�ς T. S. Eliot (1888- 1965), ο οπο�ος στο δοκ�μιο του «Η σημεριν� Παιδε�α και οι Κλασικο�», γρ�φει : «�να σ�στημα παιδε�ας �χει κ�ποιο ν�ημα μ�νο μ�σα σ’ �να συγκεκριμ�νο κοινωνικ� σ�στημα. Αν η παιδε�α σ�μερα χωλα�νει, αν φα�νεται �τι γ�νεται χα�δης και χωρ�ς ν�ημα, ε�ναι γιατ� δεν �χουμε σταθεροποιημ�νη και ικανοποιητικ� συγκρ�τηση της κοινων�ας» ( σχετικ� το �ρθρο:  Δημοκρατ�α, η παιδε�α της Παιδε�ας,  http://www.dd-democracy.gr/article.asp?Id=19  )

Παρ�μοιες απ�ψεις και μ�λιστα για αυτο�ς που θεωρο�νται αρμ�διοι για την παροχ� παιδε�ας στους απλο�ς πολ�τες, διατυπ�νει και ο πατ�ρας της Κβαντομηχανικ�ς  �ρβιν Σρ�ντιγκερ (1887 – 1961), ο οπο�ος στο βιβλ�ο του Επιστ�μη και Ανθρωπισμ�ς, γρ�φει:

« Η πλειον�τητα των μορφωμ�νων ανθρ�πων δεν ενδιαφ�ρεται για την επιστ�μη και δεν συνειδητοποιε� �τι η επιστημονικ� γν�ση αποτελε� μ�ρος του υπ�βαθρου των ιδεωδ�ν της ανθρ�πινης ζω�ς. Πολλο� - μ�σα στην πλ�ρη �γνοια τους περ� του τι πραγματικ� ε�ναι η επιστ�μη - πιστε�ουν �τι αυτ� �χει ως κ�ριο σκοπ� να εφευρ�σκει � να συνεισφ�ρει στην εφε�ρεση ν�ων μηχαν�ν που βελτι�νουν τις συνθ�κες ζω�ς. Οι �νθρωποι αυτο� ε�ναι �τοιμοι να εκχωρ�σουν αυτ� το �ργο στους ειδικο�ς, ακριβ�ς �πως παραδ�δουν τους υδραυλικο�ς σωλ�νες προς επισκευ�. Αν το μ�λλον των παιδι�ν μας αποφασ�ζεται απ� ανθρ�πους αυτ�ς της νοοτροπ�ας, το αποτ�λεσμα θα ε�ναι αναγκαστικ� αυτ� που περι�γραψα προηγουμ�νως». (Σχετικ�  �ρθρο Επιστ�μη και Ανθρωπισμ�ς  http://www.dd-democracy.gr/article.asp?Id=13  )

Η χ�ρα μας, η χ�ρα που γενν�θηκε η Παιδε�α, �χι απλ� υιοθ�τησε την  προαναφερθε�σα στρατηγικ� της Δ�σεως, αλλ� την ξεπ�ρασε σε στρ�βλωση και υποβ�θμιση της Παιδε�ας, αναπτ�σσοντας �να μοντ�λο παιδε�ας, που �χει κοιν� χαρακτηριστικ� με αυτ� της αρχαιοελληνικ�ς Παιδε�ας μ�νο το �νομα.

Τα αποτελ�σματα αυτ�ς της « μοντ�ρνας Ελληνικ�ς παιδε�ας» τα βλ�πουμε καθημεριν�: Στους βανδαλισμο�ς των σχολικ�ν κτιρ�ων, στις καταστροφ�ς των εκπαιδευτικ�ν εξοπλισμ�ν, στους ανθρ�πους που η «παιδε�α» παρ�χει �συλο, στην αμφιλεγ�μενη διδακτ�α �λη και στο αμφισβητο�μενο κ�ρος των διδασκ�ντων.

Το χειρ�τερο απ’ �λα �μως ε�ναι η υιοθ�τηση της �ποψης, απ� ποσοστ� των πολιτ�ν,  �τι αυτ�ς ε�ναι ο σωστ�ς τρ�πος  εκπα�δευσης των ν�ων στην Ελευθερ�α και στη Δημοκρατ�α!!!.

Το συμπ�ρασμα εν�ς απλο� πολ�τη, που δεν �χει την εκπα�δευση και τις εμπειρ�ες του πολιτικο�, του συνδικαλιστ� και του ειδ�μονα, ε�ναι πως στη χ�ρα μας δεν �χουμε Παιδε�α, αλλ� �χουμε Εκπα�δευση και αυτ� αν�πηρη απ� την �λλειψη Παιδε�ας.