�� ����� ������ �� �������������; �� ������� � � ������ ��� �����������;

��� ��������� �������

Με αφορμ� το πρ�σφατο δημοψ�φισμα στην Αγγλ�α,  με το οπο�ο αυτ� η χ�ρα φε�γει απ� την ΕΕ, διατυπ�θηκαν πολλ�ς και αντιφατικ�ς απ�ψεις.

Διατυπ�θηκε η π�στη στη λογικ� και στην ηθικ� του θεσμο� , που μ�νο αυτ�ς αποτελε� �μπρακτη απ�δειξη  του δ�γματος «αφ�ντης ε�ναι ο Λα�ς». Υπενθυμ�ζεται �τι το δ�γμα αυτ� εν� υιοθετε�ται και στηρ�ζεται με λ�για απ� �λα  ανεξαιρ�τως τα πολιτικ� κ�μματα, με �ργα � απορρ�πτεται � στρεβλ�νεται τ�σο �στε απ� �χημα �σκησης της εξουσ�ας των πολιτ�ν, να γ�νει �χημα εξουσ�ας των πολιτικ�ν, των αντιπροσ�πων των πολιτικ�ν.  Στο τελευτα�ο μ�λιστα δημοψ�φισμα που �γινε στην Ελλ�δα  η κυβ�ρνηση �λεγε με σαφ�νεια �τι το δημοψ�φισμα «Θα αποτελ�σει διαπραγματευτικ� �πλο» στα χ�ρια της κυβ�ρνησης και �χι την κορυφα�α και αμετ�κλητη εντολ� των πολιτ�ν προς τους κυβερν�ντες αντιπροσ�πους τους.  

Διατυπ�θηκε η αμφισβ�τηση στη λογικ� και ηθικ� του θεσμο� γιατ� οι απλο� πολ�τες,  ο�τε τις  λογικ�ς και ηθικ�ς δυν�μεις, ο�τε την ενημ�ρωση και εμπειρ�α �χουν για να λαμβ�νουν τις μεγ�λες αποφ�σεις. Αυτ�ς συνεπ�ς πρ�πει να λαμβ�νονται απ� τους αντιπροσ�πους τους που διαθ�τουν αυτ�ς τις δυν�μεις !!. Οι απλο� πολ�τες δεν πρ�πει να συμμετ�χουν στη λ�ψη τους αλλ� να την εμπιστε�ονται στους �χοντες σοφ�α και ηθικ� αντιπροσ�πους τους!!. Η αρχ� �τι το κ�στος τυχ�ν λανθασμ�νων αποφ�σεων πρ�πει να καταβ�λλεται απ� αυτο�ς που λαμβ�νουν την απ�φαση, που εφαρμ�ζεται στην περ�πτωση των δημοψηφισμ�των, αγνοε�ται.  Οι πολιτικο� πρ�πει να λαμβ�νουν τις αποφ�σεις και οι πολ�τες να πληρ�νουν.

Δεν ε�ναι στις προθ�σεις μας να επιχειρηματολογ�σουμε υπ�ρ της πρ�της � της δε�τερης �ποψης γιατ� πιστε�ουμε πως και με τα παραπ�νω πολ� συνοπτικ� στοιχε�α, ο κ�θε πολ�της πρ�πει και μπορε� να σχηματ�σει τη δικ� του �ποψη για το τι ε�ναι τελικ� τα δημοψηφ�σματα.

Πρ�θεση μας ε�ναι να παρουσι�σουμε μια διαφορετικ� προσ�γγιση του αρχικο� ερωτ�ματος που βασ�ζεται στην αρχ� της Εντροπ�ας των Κοινωνικ�ν συστημ�των.

Στη λογικ� της Κοινωνικ�ς Εντροπ�ας τα Δημοψηφ�σματα αποτελο�ν θεσμ� παραγωγ�ς αρνητικ�ς εντροπ�ας· αποτελο�ν  δηλαδ� θεσμ� με�ωσης της νομοτελειακ� αναπ�φευκτης α�ξησης της εντροπ�ας,  της πορε�ας προς την αποδ�μηση των συστημ�των.

Στα πλα�σια της παραπ�νω λογικ�ς, η οπο�α αποτελε� ισχ�ουσα νομοτ�λεια για τα θερμοδυναμικ�, τα πληροφοριακ� και γενικ�τερα τα φυσικ� συστ�ματα, τα δημοψηφ�σματα ε�ναι το θεμ�λιο της Αληθιν�ς Δημοκρατ�ας· αποτελο�ν το θεμ�λιο   του πολιτε�ματος  της Χαμηλ�ς Εντροπ�ας [1] .

Θεσμο�ς  με�ωσης της κοινωνικ�ς εντροπ�ας, �χουν προ πολλο� δημιουργ�σει στοχαστ�ς της επιστ�μης της Νομικ�ς, της  Πολιτικ�ς και της Κοινωνιολογ�ας, αλλ�  με σκεπτικ� διαφορετικ� απ� αυτ� της εντροπ�ας. �νας τ�τοιος θεμελι�δης θεσμ�ς, π�νω στον οπο�ο στηρ�ζεται το πολ�τευμα της αντιπροσωπευτικ�ς δημοκρατ�ας ε�ναι η δι�κριση της εξουσ�ας σε τρεις ανεξ�ρτητες εξουσ�ες·  τη Νομοθετικ�, την Εκτελεστικ� και τη Δικαστικ�. Ο θεσμ�ς αυτ�ς, θεσμ�ς με�ωσης της κοινωνικ�ς εντροπ�ας,  κρ�θηκε κατ� τη αναγ�ννηση της δημοκρατ�ας τ�σο βασικ�ς �στε το αρθρο16 της Γαλλικ�ς Διακ�ρυξης του 1789 λ�ει: Μια πολιτε�α χωρ�ς δι�κριση εξουσι�ν ο�τε δημοκρατ�α ε�ναι ο�τε  Σ�νταγμα  �χει.

Τα δημοψηφ�σματα αποτελο�ν τον πιο γν�σιο  θεσμ� με�ωσης της κοινωνικ�ς εντροπ�ας και συνεπ�ς κ�θε υποβ�θμιση � αμφισβ�τηση  της αξ�ας τους,  αποτελο�ν προσωπικ�ς απ�ψεις. Απ�ψεις της μορφ�ς: «τα δημοψηφ�σματα διχ�ζουν τους Λαο�ς» � «τα δημοψηφ�σματα ε�ναι  η φεν�κη της Δημοκρατ�ας» , ε�ναι ασ�μβατες με τη νομοτ�λεια της εντροπ�ας που ισχ�ει σε �λα τα συστ�ματα και κατ� την �ποψη μας και στα κοινωνικ�.

Η διακριτικ� αντιμετ�πιση των προβλημ�των λειτουργ�ας των θεσμ�ν

Στη  λειτουργ�α των διαφ�ρων θεσμ�ν εμφαν�ζονται π�ντοτε πολλ� και σοβαρ� προβλ�ματα. �μως τα προβλ�ματα αυτ� συν�θως  δεν οδηγο�ν στην κατ�ργηση των θεσμ�ν,  αλλ� στην δημιουργ�α μηχανισμ�ν εξουδετ�ρωσης � �στω με�ωσης των προβλημ�των.  Για παρ�δειγμα ο θεσμ�ς της ανεξαρτησ�ας των εξουσι�ν παρουσι�ζει προβλ�ματα σαν  αυτ� που τελευτα�α �ρθαν στη δημοσι�τητα. �μως ο�τε στοχαστ�ς, ο�τε πολιτικ�ς, ο�τε πολ�της αμφισβ�τησε την αξ�α αυτο� του θεσμο�. Για τα δημοψηφ�σματα που �χουν τον �διο στ�χο με αυτ�ν της ανεξαρτησ�ας  των εξουσι�ν, γιατ�  υπ�ρχουν τ�σες αμφισβητ�σεις ;

Γιατ� στο θεσμ� των δημοψηφισμ�των προτε�νουν  την εφαρμογ� του δ�γματος «πον�ει κεφ�λι κ�βει κεφ�λι» και στην ανεξαρτησ�α των θεσμ�ν �χι;  Νομ�ζω πως �λοι οι απλο� πολ�τες αντιλαμβ�νονται την απ�ντηση.

Που οφε�λονται τα προβλ�ματα των δημοψηφισμ�των

Οι  περισσ�τεροι πιστε�ουν �τι  ο θεσμ�ς των δημοψηφισμ�των στηρ�ζεται σε λογικ�ς και ηθικ�ς αρχ�ς, αλλ� οι πολ�τες δεν �χουν τις αναγκα�ες λογικ�ς και ηθικ�ς δυν�μεις για να τον υπηρετ�σουν.  Ντε φ�κτο �μως δ�χονται �τι οι δυν�μεις αυτ�ς υπ�ρχουν στους εκλεγμ�νους αντιπροσ�πους των πολιτ�ν, τους οπο�ους �μως ελ�γχουν για μειωμ�νες λογικ� και ηθικ�ς δυν�μεις. Αυτ� �μως δεν συνιστ� λογικ� αντ�φαση;

Νομ�ζουμε πως το ανωτ�ρω επιχε�ρημα/παραδοχ�  ε�ναι λανθασμ�νο γιατ� οι πολιτικο� ε�ναι �να δε�γμα των πολιτ�ν, το οπο�ο μ�λιστα λειτουργε� κ�τω απ� τη φυσικ� νομοτ�λεια που ο λα�ς μας �χει συνοψ�σει στο απ�φθεγμα: «Ο παππ�ς βλογ�ει  πρ�τα τα γ�νια του».

Τα προβλ�ματα των δημοψηφισμ�των συνεπ�ς  δεν ε�ναι ενδογεν� , αλλ� δημιουργο�νται απ� τους ασκο�ντες την εξουσ�α πολιτικο�ς οι οπο�οι: (α)Στρεβλ�νουν το ερ�τημα και  χειραγωγο�ν  την απ�ντηση του δημοψηφ�σματος. (β) Στερο�ν απ� τους πολ�τες την εξοικε�ωση και την εμπειρ�α λ�ψεως συλλογικ�ν αποφ�σεων.

Στην Ελλ�δα για παρ�δειγμα, στη χ�ρα που γενν�θηκε η δημοκρατ�α και το δημοψ�φισμα, απ� το 1831 μ�χρι το 2010 �γιναν 7 δημοψηφ�σματα που αντιστοιχε� σε συχν�τητα  1 δημοψ�φισμα αν� 25 χρ�νια.  Αν η γενετ�σια  πρ�ξη των Ελλ�νων γιν�ταν με την ιδ�α συχν�τητα οι �λληνες θα ε�χαν απολ�σει την ισχυρ�τερη ικαν�τητα του ανθρ�που· την ικαν�τητα διαι�νισης του ε�δους!!!.Συνεπ�ς η υπ�ρχουσα με�ωση της ικαν�τητας λ�ψεως σωστ�ν αποφ�σεων πρ�πει να θεωρε�ται μικρ�τερη της αναμεν�μενης.   

 Δεν γνωρ�ζουμε τη συχν�τητα των δημοψηφισμ�των στην Αγγλ�α αλλ� νομ�ζουμε πως θα ε�ναι παρ�μοια με αυτ�ν της Ελλ�δας. �μως στην Αγγλ�α το ερ�τημα του δημοψηφ�σματος �ταν σαφ�ς και  ο πρωθυπουργ�ς αντιμετ�πισε την απ�φαση των �γγλων πολιτ�ν ως την κορυφα�α και αδιαπραγμ�τευτη εντολ� για �ξοδο της χ�ρας απ� την ΕΕ.

Στην Ελλ�δα, το λ�κνο της δημοκρατ�ας, το τελευτα�ο δημοψ�φισμα  ο�τε σαφ�ς ερ�τημα ε�χε,  ο�τε αντιμετωπ�σθηκε  ως κορυφα�α και αδιαπραγμ�τευτη εντολ� των πολιτ�ν. Αντιμετωπ�σθηκε ως ..εργαλε�ο βελτιστοπο�ησης της διαπραγμ�τευσης!!

Συμπ�ρασμα

Το δημοψ�φισμα των �γγλων δημιο�ργησε  δυο διακεκριμ�να ερωτ�ματα: (α) Αν ο θεσμ�ς του δημοψηφ�σματος ε�ναι υπε�θυνος  για τη λ�ψη λανθασμ�νης απ�φασης και (β) Αν η εν λ�γω απ�φαση �ταν σωστ�  για τα συμφ�ροντα των �γγλων.

Στο (α) ερ�τημα η �ποψη εν�ς πολ�τη, του οπο�ου οι γν�σεις και εμπειρ�ες  δεν αν�κουν στις καθ’ �λην αρμ�διες επιστ�μες, ε�ναι πως ο θεσμ�ς των δημοψηφισμ�των  ε�ναι ο πιο σημαντικ�ς των θεσμ�ν εν�ς δημοκρατικο� πολιτε�ματος,  δι�τι μ�νος αυτ�ς θα μετασχηματ�σει τους σημερινο�ς οπαδο�ς των κομμ�των σε �ρχοντες και συγχρ�νως αρχ�μενους πολ�τες·  σε πολ�τες με εξουσ�α και ευθ�νη.

Στο (β) ερ�τημα η απ�ντηση ε�ναι πως μ�λλον η απ�φαση �ταν λανθασμ�νη, αλλ� «ουδ�ν κακ�ν  αμιγ�ς καλο�». Οι πολ�τες και οι πολιτικο� της Αγγλ�ας απ� το δημοψ�φισμα αυτ� θα αυξ�σουν την εμπειρ�α και την υπευθυν�τητα τους για τη συμμετοχ� τους στη λ�ψη των μεγ�λων αποφ�σεων. Ακ�μα, ας μη ξεχν�με �τι οι εμπειρ�ες αποκτ�νται απ� τα λ�θη μας και �χι απ� τις επιτυχ�ες μας.