Digital Direct Democracy
   
e-mail
-
�������
-
 
- -
  -��������� ����� | ���������
 
     
-  

� �������������� ����������� ���������� ��� ���������

��� ������� ������������

 

Ο αντικοινωνικ�ς ψυχολογικ�ς χαρακτ�ρας της επιστ�μης
Συν�χεια απ� το προηγο�μενο �ρθρο Η Αντικοινωνικ�τητα της Επιστ�μης, http://www.dd-democracy.gr/article.asp?Id=186  


5) Η επιστ�μη ως μ�σο προσωπικ�ς αν�δειξης και ψυχολογικ�ς δ�ναμης του φορ�α της γν�σης.
Αυτ� ε�ναι τ�σο δεδομ�νο για �λες τις κλ�μακες γν�σης, που δεν χρει�ζεται να επεκταθο�με περισσ�τερο σε αυτ�. Ωστ�σο αλλοι�νει το ν�μα που μας συνδ�ει με τη γν�ση. �σα αναφ�ραμε στον αρ.1 περ� δ�θεν ελευθερ�ας ισχ�ουν για �λο το φ�σμα της επιστημονικ�ς �κφρασης.

6) Η επιστ�μη ως ψυχολογισμ�ς
Αρχικ� η επιστ�μη ε�ναι ψυχολογισμ�ς, επειδ� οι �νθρωποι ταυτ�ζονται ψυχολογικ� με το σ�στημα των πεποιθ�σε�ν τους, πρ�γμα που ε�ναι εν μ�ρει αναπ�φευκτο, αλλ� γ�νεται προβληματικ� �ταν κ�ποιος διεκδικε� το αλ�θητο -  �στω και χωρ�ς να το ομολογε�. Και αυτ� δεν ισχ�ει μ�νον για το θεμελι�δες ερ�τημα περ� του Θεο� και της �λης, αλλ� για κ�θε επιστημονικ� ερμηνε�α φαινομ�νων.

Πλην αυτο�, ο ψυχολογισμ�ς συν�σταται και εκ του �τι ο �νθρωπος ε�ναι ψυχολογικ� ον, επομ�νως η αντ�ληψ� του επηρε�ζεται απ� αυτ� την ψυχολογικ�τητα και το πλ�ρως αντικειμενικ� ε�ναι αν�φικτο. Απ� αυτ� το χαρακτηριστικ� εξαρτ�νται σημαντικ� οι ερμηνε�ες αλλ� και τα ευρ�ματα, γιατ� ο τρ�πος και το αντικε�μενο �ρευνας καθ�ς και η ερμηνε�α του ε�ναι αποτ�λεσμα αυτο� του γεγον�τος.

Το�το δεν σημα�νει �τι υπ�ρχει μ�νον υποκειμενισμ�ς � �τι η �ρευνα ε�ναι μ�ταιη, αλλ� �τι ε�ναι μ�ταιη η διεκδ�κηση του αλ�θητου και της πλ�ρους αντικειμενικ�τητας σε κ�θε περ�πτωση. Η αντικειμενικ�τητα ε�ναι συγκριτικ� και σχετικ�.

Αυτ�ς ο ψυχολογισμ�ς οδηγε� τον �νθρωπο σε αδημον�α να απαντ�σει σε ερωτ�ματα, �χι μ�νον για λ�γους κοιν�ς ιδιοτ�λειας, αλλ� κυρ�ως για λ�γους ολοκλ�ρωσης, τελε�ωσης της ζω�ς μ�σω των πεποιθ�σεων πριν απ� τον θ�νατο, οπ�τε η τελε�ωση γ�νεται ε�δωλο δυν�μεως. Η εικασ�α μιας τ�τοιας τελε�ωσης προσπαθε� να αντισταθμ�σει τον θ�νατο, γιατ� η τελει�τητα δεν ε�ναι θνητ�. Ταυτ�χρονα �χει τ�ση «θ�ωσης» � απολυτ�τητας, �στω και αν αρνε�ται το απ�λυτο � τον Θε�. Χαρακτηριστικ� ε�ναι εδ� η ρ�ση του Ν�τσε στο «Τ�δε �φη Ζαρατο�στρα» �τι αφο� δεν μπορο�σε να γ�νει κι ο �διος Θε�ς, τ�τε δεν υπ�ρχε Θε�ς!

Επομ�νως �νας σημαντικ�τατος παρ�γοντας που θα �πρεπε να ερευνηθε� ε�ναι το π�ς επηρε�ζει την αντιληπτικ� ικαν�τητα και λειτουργ�α του ερευνητ� ο φ�βος του θαν�του,  που ε�ναι υπαρκτ�ς σε �λους�να τ�σο συνταρακτικ� γεγον�ς της ανθρ�πινης ζω�ς δεν μπορε� παρ� να �χει σημαντικ� επ�δραση επ�νω στην εξελικτικ� πορε�α της επιστ�μης και τη δομ� της. Μπορε� μ�α τ�τοια σκ�ψη να φανε� φαιδρ� σε ορισμ�νους, αλλ� συν�θως τα αυτον�ητα ε�ναι αυτ� που  αποφε�γουμε � δεν κατανοο�με. Εξ�λλου, �ταν ολ�κληρος ο πολιτισμ�ς οικοδομ�θηκε και στηρ�ζεται σημαντικ� στον φ�βο αυτ�, ε�ναι αβ�σιμο να ισχυριστε� κανε�ς πως ειδικ� ο τομ�ας της επιστ�μης ε�ναι αποστειρωμ�νος απ� τ�τοιες ψυχολογικ�ς επιρρο�ς.

Αυτ� που ε�ναι αλ�βητο ε�ναι η �δια η Αλ�θεια, αλλ� αυτ� ε�ναι ιδεατ�.

7) Η κοινωνικ� αποξ�νωση και η αποξ�νωση γλ�σσας στην επιστ�μη
Η επιστ�μη προοδε�ει – με �ποιον τρ�πο – αλλ� η κοινων�α δεν ενημερ�νεται, δεν μετ�χει με τις �ποιες δυν�μεις της στην προσεγγιζ�μενη γν�ση, αν και αυτ� η γν�ση προσεγγ�ζεται με χρ�ματα που παρ�γονται απ� την �δια την κοινων�α. Η διαφαιν�μενη δικαιολογ�α ε�ναι �τι ο �νθρωπος δεν μπορε� να αντιληφθε� τους επιστημονικο�ς �ρους. �μως μ�α προσπ�θεια για διατ�πωση με μη επιστημονικο�ς �ρους των σημαντικ�ν ευρημ�των και των κοινωνικ�ν αποτελεσμ�των που αυτ� θα ε�χαν ε�ναι αναγκα�α και δυνατ� και θα �ταν προσεγγ�σιμη απ� αρκετ� μ�λη της κοινων�ας. Η γλ�σσα δεν μπορε� να ε�ναι ανυπ�ρβλητος �ρος.

Ας αναφ�ρουμε εδ� αυτ� που ε�χε πει ο μεγ�λος μαθηματικ�ς David Hilbert: “Δικαιο�μαστε να χαρακτηρ�σουμε τ�λεια μια μαθηματικ� θεωρ�α μ�νον �ταν μπορο�με να την εξηγ�σουμε σχεδ�ν σε κ�θε �νθρωπο». Επομ�νως η επιστημονικ� γλ�σσα δεν μπορε� να ε�ναι ανυπ�ρβλητο εμπ�διο στην δι�χυση της πληροφορ�ας. Οι επιστ�μονες �μως �χουν δημιουργ�σει �να τε�χος αποξ�νωσης με μη ομολογημ�νο ελιτισμ�, επηρε�ζουν την ανθρ�πινη ζω� �χι π�ντοτε προς το καλ�τερο και μ�νουν περιχαρακωμ�νοι σε μια εξειδ�κευση.

Η �ποψη �τι η γν�ση ε�ναι ανεξ�ρτητη απ� την κοινων�α, κ�τι απ�λυτο, και �τι επομ�νως μπορε� να προσεγγ�ζεται χωρ�ς ευθ�νη για τα πιθαν� αποτελ�σματ� της ε�ναι απορριπτ�α, γιατ� δεν ε�ναι δυνατ�ν να θεωρηθε� �τι κ�τι δεν σχετ�ζεται με το περιβ�λλον, αφο� η �δια η γν�ση σχετ�ζεται με αυτ�.

Γλαφυρ� ε�ναι η  περ�πτωση του δι�σημου ιταλο� φυσικο� Φ�ρμι, νομπελ�στα, που σε ερ�τηση σχετικ� με την επικινδυν�τητα της ατομικ�ς β�μβας (για την οπο�α εργ�σθηκε μαζ� με �λλους δι�σημους φυσικο�ς), μη αισθαν�μενος ευθ�νη για την επικ�νδυνη κρισιμ�τητα των συγκεκριμ�νων επιστημονικ�ν ανακαλ�ψεων, �βλεπε μ�νον ελκυστικ� προβλ�ματα φυσικ�ς. Αυτ� ε�ναι �κφραση μειωμ�νης ευθ�νης και �λλειψης επαφ�ς με το κοινωνικ� περιβ�λλον. Ωστ�σο δεν εννοο�με �ξωθεν επιβαλλ�μενη ευθ�νη αλλ� αυτοεγκαινιαζ�μενη. Το ζ�τημα δεν ε�ναι αν �πρεπε να εργαστε� σε αυτ�ν τον τομ�α στην τ�τε κρ�σιμη περ�οδο, αλλ� το π�ς αντιμετ�πιζε τη γν�ση καθαυτ�.

�πως ορθ� παρατηρε� ο Γι�ννης Ζ�σης σε �ρθρο του «Αυτ� το χ�σμα μεταξ�  της κοινωνικ�ς δεοντολογ�ας, που ε�ναι �να λειτουργικ� ζητο�μενο στον σ�γχρονο κ�σμο και της επιστημονικ�ς δεοντολογ�ας, δημιουργε� σοβαρ�ς επιπτ�σεις. �λο και περισσ�τερο, η επιστ�μη απομακρ�νεται τ�σο απ� την αναγκα�α διαχειριστικ� σοφ�α που θα �πρεπε να υπ�ρχει στον ανθρ�πινο πολιτισμ� �σο και απ� την πολιτισμικ� της �σμωση επιτρ�ποντας στα αποξενωμ�να κοινωνικ� σ�νολα να δημιουργο�ν πολιτισμικ�ς τερατογεν�σεις, οπισθοδρομ�σεις και καταστ�σεις που οδηγο�ν σε �να εκρηκτικ� με�γμα για το μ�λλον».(1)

8) Η επιστημονικ� ισχυρογνωμοσ�νη
Αυτ� το χαρακτηριστικ� �χει κρυφτε� καλ� μ�χρι τ�ρα απ� τα μ�τια του κοινο�, γιατ� οχυρ�νεται με ευκολ�α π�σω απ� την οδυνηρ� αν�μνηση των αυθαιρεσι�ν των εκκλησι�ν που διεκδικο�σαν την απ�λυτη γν�ση ως εκπρ�σωποι του Θε�ου.

Η παπικ� εκκλησ�α εξεδ�ωξε απην�ς τον Γαλιλα�ο ακ�μη και μετ� την υποχ�ρησ� του και μ�λιστα στο τ�λος της ζω�ς του, που �ταν τελε�ως τυφλ�ς, του απαγ�ρευσε να μεταβε� σε γιατρο�ς στην Φλωρεντ�α. Αλλ� �χι μ�νον αυτ�: μετ� τον θ�νατ� του ο Π�πας απα�τησε να ταφε� εκτ�ς εκκλησ�ας και χωρ�ς καμμ�α επιγραφ� � στολ�δι! Τελικ� ε�χε αποδειχθε� απολ�τως αληθ�ς αυτ� που του ε�χε επισημ�νει ο Stelluti: «Αν εμπλακε�τε σε μια διαμ�χη με τους πατ�ρες, θα ε�ναι μια υπ�θεση που ποτ� δεν θα τελει�σει, γιατ� ε�ναι τ�σο πολυ�ριθμοι που η επιρρο� τους απλ�νεται σ’ �λο τον κ�σμο και αν ακ�μα �χουν �δικο, δεν πρ�κειται ποτ� να το παραδεχθο�ν ... π�σω μ�λλον αφο� δι�λου δεν ε�ναι φ�λοι των ν�ων ιδε�ν».(2)

Αλλ� η παντογνωσ�α δεν ε�ναι μ�νον θρησκευτικ� προν�μιο. Κ�ποτε ο πανεπιστημιακ�ς καθηγητ�ς το� Μαξ Πλανκ του ε�χε πει να μην ακολουθ�σει τον κλ�δο της φυσικ�ς, γιατ� δεν θα ε�χε με τι να ασχοληθε� σε αυτ�ν, μια και ε�χαν ανακαλυφθε� τα π�ντα!(3)

Στην πραγματικ�τητα μ�χρι τ�ρα η επιστ�μη βασιζ�ταν στην υπεραξ�α που ε�χε αποκτ�σει με τη χρ�ση της γν�σης, της λογικ�ς και της απ�δειξης απ�ναντι στη θεολογικ� αυθαιρεσ�α και ε�χε δημιουργ�σει �να ε�δωλο δ�ναμης και αυθεντ�ας πολ� ισχυρ�, που �μως κατ�ληξε και αυτ� με τη σειρ� του να αποκλε�ει τις ν�ες � μη επικρατο�σες θεωρ�σεις. Χαρακτηριστικ� παρ�δειγμα αποτελε� η καταιγιστικ� επιστημονικ� αντ�δραση απ�ναντι σε πιθανολογο�μενα ευρ�ματα απ� το πε�ραμα του CERN που �σως δεν θα συμφωνο�σαν με προγεν�στερες θεωρ�ες. �πως οι πατ�ρες, ομο�ως και οι επιστ�μονες �χουν �δη αποφασ�σει για τα μυστ�ρια του σ�μπαντος και δεν αν�χονται διαφορετικ� �ποψη.

Την κυκλοφορ�α των ν�ων απ�ψεων περισσ�τερο την �χει εγγυηθε� η δημοκρατ�α και η ελευθερ�α παρ� η �δια η επιστ�μη.

Αν θεωρ�σουμε �τι το θρησκευτικ� ταμπεραμ�ντο διεκδικε� απολυτ�τητα γν�σης και �σως �θους (παρ� τη διακηρυγμ�νη ταπειν�τητα), τ�τε με την �δια σιγουρι� μπορο�με να πο�με πως και το επιστημονικ� ταμπεραμ�ντο διεκδικε� την �δια απολυτ�τητα (παρ� τη διακηρυγμ�νη αμεροληψ�α και ομολογημ�νη �λλειψη πλ�ρους γν�σης). Δεν λ�νε �τι κατ�χουν την απ�λυτη γν�ση, αλλ� εμμ�σως �τι κατ�χουν τη μ�γιστη δυνατ� γν�ση και προβ�λλουν αυθεντ�α απ�ναντι σε καθετ� ν�ο απορρ�πτοντ�ς το και εμποδ�ζοντας τη ν�α γν�ση. Επομ�νως θεωρο�ν �τι αυτο� και η �ποψ� τους ε�ναι οι μ�νοι κατ�λληλοι φορε�ς επιστημονικ�ς γν�σης.

Και �χι μ�νον αυτ�, αλλ� θεωρε�ται �τι γενικ� ο επιστημονικ�ς τρ�πος ε�ναι ο μοναδικ�ς για την ε�ρεση της αλ�θειας.

�πως ορθ� αν�φερε ο Γι�ννης Ζ�σης στο �ρθρο του  Κοσμοθε�ρηση, Υποκειμενισμ�ς και Πλ�νη(4):  «Η γν�ση ως αλ�θεια, ως αμεροληψ�α, ως πραγματικ�τητα γ�νεται αντιληπτ� και εξελ�σσεται ως πλ�νη δυν�μεως στον βαθμ� που αντιμετωπ�ζεται απ� την νοητικ� μας ικαν�τητα σαν μια ολοκλ�ρωση � αρτι�τητα, γιατ� τ�τε μ�σω της γν�σης θεωρο�με �τι κατ�χουμε τον κ�σμο, �τι �χουμε την ορθ� σχ�ση με την πραγματικ�τητα και �τι συνεπ�ς διαθ�τουμε μια πλ�ρη δυναμικ� της συνε�δησ�ς μας, μια αυθεντ�α της συνε�δησ�ς μας σε σχ�ση με τον κ�σμο. Τ�τε μ�σω αυτ�ς της αντ�ληψης της "πλ�ρους" δυν�μεως, την οπο�α δημιουργε� η καταγραφ� της γν�σης ως της δ�ναμης της πραγματικ�τητας, οικειοποιο�μαστε και εμε�ς μ�ρος της, εν� παρ�λληλα ασκο�με και τη δ�ναμη της γοητε�ας και της αυθεντ�ας».

Οι συνειδητ� διακηρυγμ�νες αρχ�ς της επιστ�μης περιπλ�κουν την εικ�να, γιατ� δεν αποτελο�ν την πραγματικ�τητα αλλ� το ιδεατ� και βρ�σκονται σε �ντονη αντ�θεση με την ενεργ� ενστικτ�δη επιθυμ�α για �λεγχο και προβολ� των φορ�ων της επιστημονικ�ς γν�σης. Αυτ� η συν�παρξη διευκολ�νει τη συγκ�λυψη της επιθυμ�ας και την απ�κτηση υπεραξ�ας απ� το ιδεατ�.  �μως η πραγματικ�τητα ε�ναι διαφορετικ�.

Αυτ� η ομοι�τητα αν�μεσα σε θρησκευτικ� και επιστημονικ� τομ�α χρει�ζεται ψυχολογικ� αν�λυση, γιατ� προκ�πτει πως ο �νθρωπος ταυτ�ζεται με το σ�στημα πεποιθ�σε�ν του, το οπο�ο λειτουργε� τελικ�ς «μεταφυσικ�» – ακ�μη και αν αυτ� το σ�στημα ε�ναι υλιστικ�. Αν μ�λιστα πρ�κειται για απαντ�σεις σε εσχατολογικ� ερωτ�ματα �πως το ερ�τημα της �παρξης Θεο�, τ�τε ο μεταφυσικ�ς χαρακτ�ρας της βεβαι�τητας ε�ναι δεδομ�νος, γιατ� αυτ�ς ενυπ�ρχει στο �διο το πρ�βλημα ως �σχατο και π�ραν της αισθητ�τητας.

Και τελικ� δεν γνωρ�ζουμε π�ση διαφορ� θα υπ�ρχε αν�μεσα στις επιστημονικ�ς διαμ�χες του σ�μερα και τις θρησκευτικ�ς του παρελθ�ντος, αν δεν υπ�ρχε η σημεριν� δημοκρατ�α – παρ� τις ελλε�ψεις της και τη βαθμια�α εξαφ�νισ� της.  Ο διαφων�ν κατηγορε�ται, χλευ�ζεται και περιθωριοποιε�ται, θεωρε�ται αιρετικ�ς. Π�ντοτε υπ�ρχει π�σω απ� �λη αυτ� την αντ�δραση η γνωστ� απ� το θεοκρατικ� παρελθ�ν βεβαι�τητα γν�σης. Αλλ� �χει φθ�σει η στιγμ� που πρ�πει η αυθεντ�α να ξεπεραστε�, αν πρ�κειται να υπ�ρξει κ�ποτε αρμον�α στον κ�σμο.

Αναφορ�ς:
(1) Γι�ννης Ζ�σης, Η απ�ντηση στην ειδικευμ�νη �γνοια (Α' Μ�ρος), solon.org.gr
(2) Φ�λη Χριστ�να, Εξουσ�α και Μαθηματικ�, 2009, σελ. 110
(3) Μαξ Πλανκ, el.wikipedia.org
(4) Γι�ννης Ζ�σης, Κοσμοθε�ρηση, Υποκειμενισμ�ς και Πλ�νη, solon.org.gr

Η Ιω�ννα Μουτσοπο�λου ε�ναι Δικηγ�ρος, μ�λος της  ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ.



 

-Σχ�λια

������ /�������� (θα πρ�πει να κ�νετε login για να αναρτ�σετε ν�ο σχ�λιο)

-

 

 

2009-2012 ALL ABOUT WEB (��������� �����������, Web development, �������� �����������)