���������� ��� �����������������. ��� ����������� �� ������������ ����� ��� ����������.
��� ��������� �������
Η φιλοσοφ�α της Δημοκρατ�ας
Το πολ�τευμα της Δημοκρατ�ας βασ�ζεται στο αξ�ωμα �τι �λοι οι πολ�τες ε�ναι απ� τη φ�ση, απ� το Θε� �σοι.
Στα Μαθηματικ�, η ισ�τητα �χει �ννοια �ταν αφορ� στη σ�γκριση δ�ο �μοιων φυσικ�ν μεγεθ�ν, �πως για παρ�δειγμα ε�ναι: το �ψος, το β�ρος, η πνευματικ� ισχ�ς (IQ), � η σωματικ� δ�ναμη, των ανθρ�πων.
Στη Φ�ση �μως αυτ� το αξ�ωμα ισ�τητας δεν ισχ�ει· οι �νθρωποι δεν ε�ναι �σοι ως προς τα φυσικ� τους μεγ�θη. Ευλ�γως συνεπ�ς δημιουργε�ται το ερ�τημα: Τι πολ�τευμα ε�ναι η Δημοκρατ�α που στηρ�ζεται στην ισ�τητα των πολιτ�ν η οπο�α δεν υπ�ρχει στη Φ�ση; Μ�πως πρ�κειται για �να ασ�μβατο με τους φυσικο�ς ν�μους πολ�τευμα και συνεπ�ς για �να ουτοπικ� πολ�τευμα ;
Η απ�ντηση στο βασικ� αυτ� ερ�τημα ε�ναι πως η Ισ�τητα στη Δημοκρατ�α δεν αφορ� σε �λα τα φυσικ� μεγ�θη των ανθρ�πων, αλλ� αφορ� μ�νο στην φυσικ� ικαν�τητα του κ�θε ανθρ�που να λαμβ�νει αποφ�σεις με τη δ�ναμη της λογικ�ς[i] και �χι των κιν�τρων και ενστ�κτων. Αυτ� το φυσικ� μ�γεθος, στη Θεολογ�α περιγρ�φεται με το δ�γμα: «οι �νθρωποι ε�ναι πλασμ�νοι κατ’ εικ�να και ομο�ωση του Θεο�», εν� οι φιλ�σοφοι και οι ουμανιστ�ς το περιγρ�φουν με τα αφηρημ�να ουσιαστικ�: Ελευθερ�α και Ατομικ� Εξουσ�α.
Οι �νθρωποι στη Δημοκρατ�α ε�ναι �σοι μ�νο ως προς την Ελευθερ�α και την Ατομικ� Εξουσ�α.
Σε �να σ�νολο �μως ανθρ�πων, σε μ�α κοινων�α, ε�ναι ζωτικ� αν�γκη να υπ�ρχουν καν�νες περιορισμο� της απ�λυτης ελευθερ�ας, �στε: (1) Η ελευθερ�α του εν�ς να μην περιορ�ζει την ελευθερ�α των �λλων και (2) Να διασφαλ�ζεται, στον �διο βαθμ�, η ελευθερ�α, η ατομικ� εξουσ�α και οι δυνατ�τητες/ευκαιρ�ες �λων των πολιτ�ν. Αυτ� η διασφ�λιση αποτελε� το σκοπ� του Κρ�τους[ii].
Απ� τα προηγο�μενα συμπερα�νεται �τι η συν�παρξη ατομικ�ς Ελευθερ�ας, και Κρ�τους ε�ναι �να πρ�βλημα με στ�χους σε αντ�στροφη σχ�ση, γιατ� το κρ�τος υποχρεο�ται να περιορ�σει την απ�λυτη ατομικ� ελευθερ�α προκειμ�νου να εξασφαλιστε� ισ�τητα ελευθερ�ας.
Αυτ� το δ�σκολο πρ�βλημα, οι αρχα�οι �λληνες το �λυσαν με τη δημιουργ�α του πολιτε�ματος της Δημοκρατ�ας, στην οπο�α οι πολ�τες ε�χαν διπλ� στ�τους· �ταν συγχρ�νως �ρχοντες και Αρχ�μενοι, Κυβερν�ντες και Κυβερν�μενοι.
Το πολ�τευμα με το παραπ�νω βασικ� χαρακτηριστικ� ε�ναι η αληθιν� Δημοκρατ�α, η �μεση Δημοκρατ�α �πως σ�μερα την ονομ�ζουμε.
Στην �μεση Δημοκρατ�α το Κρ�τος ε�ναι �να συγκεκριμ�νο ουσιαστικ�, που �χει «�νομα και διε�θυνση» και μπορε� να ορισθε� με τη σαφ�νεια μαθηματικο� φορμαλισμο�, με την εξ�σωση:
Κρ�τος= Πολ�τες
Τα προβλ�ματα της �μεσης Δημοκρατ�ας.
Στην �μεση Δημοκρατ�α η εξουσ�α ασκε�ται απ� το σ�νολο των πολιτ�ν, που σημα�νει �τι οι αποφ�σεις που αφορο�ν τα μ�λη της κοινων�ας πρ�πει να λαμβ�νονται απ� το σ�νολο των πολιτ�ν. � απα�τηση �μως αυτ� �χει τ�σο μεγ�λες λειτουργικ�ς και οικονομικ�ς δυσχ�ρειες, που το πολ�τευμα της �μεσης Δημοκρατ�ας θα �ταν �να ανεφ�ρμοστο στην πρ�ξη πολ�τευμα λ�γω της πολ� μικρ�ς ταχ�τητας λ�ψεως των αποφ�σεων και του πολ� μεγ�λου �μεσου και �μμεσου κ�στος αυτ�ν.
Η υπ�ρβαση των σημαντικ�ν αυτ�ν προβλημ�των πραγματοποι�θηκε στη Δημοκρατ�α του αρχαιοελληνικο� πνε�ματος ως ακολο�θως:
- Το σ�νολο των πολιτ�ν, ελ�μβανε μ�νο τις με�ζονες αποφ�σεις· τις αποφ�σεις δηλαδ� που επ�γουν αλλ� και περιορ�ζουν την πληθ�ρα των �λλων αποφ�σεων που λαμβ�νονται για να υλοποιηθο�ν οι μεγ�λες αποφ�σεις /εντολ�ς των πολιτ�ν.
- Η πληθ�ρα των ελασσ�νων αποφ�σεων, που επ�γονται και περιορ�ζονται απ� τις με�ζονες, τις ελ�μβαναν οι �ρχοντες, οι οπο�οι αναδεικν�ονται με κλ�ρωση και σε ελ�χιστες περιπτ�σεις (στρατηγο�) με εκλογ� � εκλογ� των αρ�στων και κλ�ρωση μεταξ� των αρ�στων.
- Οι μεγ�λες αποφ�σεις λαμβ�νονται με δημοψ�φισμα και εφαρμογ� της αρχ�ς της πλειοψηφ�ας. Η αρχ� της πλειοψηφ�ας �δωσε εφικτοτητα στις συλλογικ�ς αποφ�σεις , οι οπο�ες θα �ταν πρακτικ� αν�φικτες με την αρχ� της ομοφων�ας.
- Στα πλα�σια των ανωτ�ρω αρχ�ν, το σ�νολο των πολιτ�ν απ�κτησε εφαρμ�σιμο στην πρ�ξη ρ�λο παρ�μοιο με αυτ�ν των Μοναρχ�ν/Βασιλ�ων[iii], εν� οι �ρχοντες/ Ηγ�τες το ρ�λο του υπηρ�τη που εκτελε� τις μεγ�λες αποφ�σεις του Αφ�ντη / Πολ�τη.
Μ�χρι τα τ�λη του 20ου αι�να η επικοινων�α των ανθρ�πων για διαβο�λευση και λ�ψη αποφ�σεων, απαιτο�σε τη φυσικ� τους παρουσ�α στον �διο χ�ρο και στον �διο χρ�νο. Αυτ� η αν�γκη , περι�ρισε τη δυνατ�τητα λειτουργ�ας της αληθιν�ς δημοκρατ�ας στα μικρ� Κρ�τη/ Π�λεις της αρχα�ας Ελλ�δας. Στα κρ�τη με μεγ�λο πλ�θος πολιτ�ν, η λειτουργ�α της �μεσης Δημοκρατ�ας �ταν πρακτικ� αν�φικτη. Σ�μερα �μως που «�λος ο κ�σμος �γινε �να χωρι�» χ�ρη στις δυνατ�τητες της ψηφιακ�ς τεχνολογ�α η �μεση δημοκρατ�α μπορε� να λειτουργ�σει σε �λες τις χ�ρες ανεξ�ρτητα απ� την �κταση και τον πληθυσμ� τους.
Ε�ναι φανερ� �τι στην �μεση δημοκρατ�α διασφαλ�ζεται – απ� τους θεσμο�ς και �χι απ� την καλ� θ�ληση των ανθρ�πων - η ισχ�ς των ακολο�θων δ�ο αρχ�ν:
(1) Αφ�ντης ε�ναι οι Πολ�τες οι οπο�οι λαμβ�νουν τις μεγ�λες αποφ�σεις, εν� οι �ρχοντες ε�ναι υπηρ�τες των πολιτ�ν.
(2) Οι πολιτικ�ς αποφ�σεις �χουν τη μεγ�στη δυνατ� αποδοχ� απ� τους πολ�τες, αφο� συνιστο�ν αποφ�σεις του συν�λου των πολιτ�ν.
Αποτ�λεσμα της εφαρμογ�ς αυτ�ν των αρχ�ν ε�ναι να �χει η αποδοχ� των αποφ�σεων, μεγαλ�τερη αξ�α απ� τον ορθολογισμ� τους[iv]· να θεωρε�ται δηλαδ� �τι μ�α απ�φαση μεγ�λης αποδοχ�ς και μ�τριου ορθολογισμο� ε�ναι καλ�τερη απ� μ�α απ�φαση μεγ�λου ορθολογισμο� αλλ� μικρ�ς � αρνητικ�ς αποδοχ�ς. Οι ν�κες των Ελλ�νων στους Περσικο�ς πολ�μους και το �πος του 1940, αποτελο�ν παραδε�γματα αποφ�σεων μικρο� ορθολογισμο� (μεγ�λου ρ�σκου), αλλ� μεγ�λης αποδοχ�ς.
Στις σημεριν�ς «δημοκρατ�ες» η αποδοχ� των αποφ�σεων δεν αποτελε� χαρακτηριστικ� του πολιτε�ματος, ο�τε της πολιτικ�ς των ασκο�ντων την εξουσ�α, αλλ� αποτελε� το �ργο της επικοινωνιακ�ς πολιτικ�ς τους. Στις σημεριν�ς «δημοκρατ�ες» αξ�α δεν �χει το ΤΙ λ�με, αλλ� το ΠΩΣ το λ�με
Η φιλοσοφ�α του κοινοβουλευτισμο�.
Στο πολ�τευμα αυτ�, που γενν�θηκε στη Αγγλ�α, βασ�ζεται στο αξ�ωμα �τι το κρ�τος ε�ναι μ�α θε�κ� /πνευματικ� οντ�τητα που δεν ταυτ�ζεται με το σ�νολο των πολιτ�ν �πως ισχ�ει στην αρχαιοελληνικ� Δημοκρατ�α. Δηλαδ� ε�ναι,
Κρ�τος ≠ Πολ�τες
Η θε�κ� οντ�τητα του Κρ�τους ονομ�σθηκε απ� τον �γγλο φιλ�σοφο Τ�μας Χ�μπς ( 1588- 1673) Λεβι�θαν. Συνεπ�ς στον Αγγλοσαξονικ� Κοινοβουλευτισμ� �σχυε :
Κρ�τος = Λεβι�θαν
Το στ�τους του Λεβι�θαν ( � του εκπρ�σωπου του Λεβι�θαν), διαχρονικ� υπ�ρχε: Στους Βασιλι�δες, Στους Ευγενε�ς/ με κληρονομικ� δικα�ωμα αντιπρ�σωπους (Βουλ� των Λ�ρδων) και στους εκλεγμ�νους απ� τους πολ�τες αντιπροσ�πους (Βουλ� των Κοινοτ�των � Κ�τω Βουλ�).
Στην αρχ� η πλειον�τητα των εξουσι�ν /αρμοδιοτ�των την ασκο�σε ο Βασιλι�ς, αργ�τερα η Βουλ� των Λ�ρδων και τελευτα�α η Βουλ� των Κοινοτ�των. Στ�χος αυτ�ς της εξ�λιξης ε�ναι η προσ�γγιση των αρχ�ν της Δημοκρατ�ας. Η προσ�γγιση �μως αυτ� ε�ναι λογικ� αντιφατικ� γιατ� το πολ�τευμα στηρ�ζεται στο αξ�ωμα «Κρ�τος ≠ Πολιτ�ν», αλλ� θ�λει να λειτουργε� σ�μφωνα με το αξ�ωμα, «Κρ�τος =Πολ�τες». �χει �ραγε το πολ�τευμα λογικ� αντ�φαση, � η λογικ� του ε�ναι σαφ�ς αλλ� συνοδε�εται απ� τη γνωστ� Αγγλικ� ευγ�νεια και διπλωματ�α;
Στα σημεριν� πολιτε�ματα Κοινοβουλευτισμο� με γε�ση Δημοκρατ�ας , η εξουσ�α ασκε�ται απ� αντιπροσ�πους που εκλ�γονται απ� τους πολ�τες. Κ�ποιοι �μως «Αντιπρ�σωποι» καθορ�ζονται με π�γιους θεσμικο�ς καν�νες που αποφασ�ζουν οι �ρχοντες/αντιπρ�σωποι των πολιτ�ν και �χι οι πολ�τες. Τ�τοιοι «αντιπρ�σωποι» των πολιτ�ν ε�ναι τα μ�λη της βουλ�ς των Λ�ρδων στην Αγγλ�α και οι Βουλευτ�ς Επικρατε�ας που ορ�ζονται με καν�νες των αντιπροσ�πων/αρχ�ντων. Κορυφα�ος σ�γχρονος θεσμ�ς … εξουσ�ας των πολιτ�ν ε�ναι αυτ�ς της εκλογ�ς αντιπροσ�πων με λ�στα. Κατ� τον θεσμ� αυτ� οι πολ�τες ψηφ�ζουν για να αποφασ�σουν τον … αριθμ� των αντιπροσ�πων που κ�θε κ�μμα θα �χει στη Βουλ� . Τα ον�ματα �μως των αντιπροσ�πων δεν τα ορ�ζουν οι πολ�τες αλλ� η εξουσ�α του κ�μματος.
Απ� τα προηγο�μενα στοιχε�α σαφ�ς συν�γεται �τι υπ�ρχει σημαντικ� διαφορ� μεταξ� Κοινοβουλευτισμο� και Δημοκρατ�ας. Στη Δημοκρατ�α οι πολ�τες ασκο�ν εξουσ�α, εν� στον Κοινοβουλευτισμ� η εξουσ�α ασκε�ται απ� τους αντιπροσ�πους· τους αιρετο�ς, αλλ� και τους μη αιρετο�ς, τους αυθα�ρετους[v] αντιπροσ�πους.
Η �ποψη συνεπ�ς �τι ο Κοινοβουλευτισμ�ς και η Δημοκρατ�α ε�ναι περ�που �δια πολιτε�ματα, ε�ναι ασ�μβατη και με τη λογικ� και με την ιστορικ� αλ�θεια .
Σχετικ� με το θ�μα αυτ� ο Κορν�λιος Καστορι�δης γρ�φει[vi] :
«Οι αρχα�οι δεν γνωρ�ζουν την υποκριτικ� και απατηλ� �ννοια της αντιπροσωπε�ας του λαο�, �πως δεν την γνωρ�ζουν και οι μεγ�λοι φιλ�σοφοι συμπεριλαμβανομ�νου και του Ρουσσ�. Για τους αρχα�ους, το ζ�τημα δεν �μπαινε καν, ο δε λ�γος ε�ναι εμφαν�ς. Απ� την στιγμ� κατ� την οπο�α, αμετ�κλητα και για ορισμ�νο χρονικ� δι�στημα (π.χ. π�ντε χρ�νια), αναθ�τει κανε�ς την εξουσ�α σε ορισμ�νους ανθρ�πους, �χει μ�νος του αλλοτριωθε� πολιτικ�. Ο Ρουσσ� �γραφε για τους �γγλους (γιατ� τ�τε η Αγγλ�α μ�νο ε�χε κοινοβο�λιο): Οι �γγλοι νομ�ζουν �τι ε�ναι ελε�θεροι μ�α μ�ρα στα π�ντε χρ�νια. Στο σημε�ο αυτ� ο Ρουσσ� ε�ναι, β�βαια, ενδοτικ�ς, δι�τι, φυσικ�, ο�τε μια μ�ρα στα π�ντε χρ�νια δεν ε�ναι ελε�θεροι: αυτ� που σκ�φτεται κανε�ς, οι επιλογ�ς που κ�νει αυτ� τη μ�ρα �χουν �δη καθοριστε� (και πολ� περισσ�τερο στη σημεριν� εποχ�) απ� τα προηγο�μενα π�ντε χρ�νια: απ� τον εκλογικ� ν�μο, απ� τα υπ�ρχοντα κ�μματα, τους υποψηφ�ους κλπ.» Περισσ�τερα στο http://www.dd-democracy.gr/article.asp?Id=137
[i] Στη φ�ση, �λα τα �ντα λαμβ�νουν αποφ�σεις με τη δ�ναμη των ενστ�κτων και των κιν�τρων. Μοναδικ� εξα�ρεση αποτελε� ο �νθρωπος που μπορε� να λαμβ�νει αποφ�σεις με τη δ�ναμη της λογικ�ς· με τη δ�ναμη ΚΑΙ της λογικ�ς για να ακριβολογο�με.
Η προσπ�θεια συνεπ�ς του κατεστημ�νου της εξουσ�ας να λαμβ�νουν οι �νθρωποι αποφ�σεις με τη δ�ναμη των κιν�τρων και των ενστ�κτων και �χι της λογικ�ς, ισοδυναμε� με προσπ�θεια υποβ�θμισης των ανθρ�πων στην κατηγορ�α των αλ�γων �ντων.
[ii] Κρ�τος στα Ελληνικ� σημα�νει Δ�ναμη, Ισχ�, Εξουσ�α.
[iii] Οι βασιλι�δες , οι δικτ�τορες και γενικ�ς οι �χοντες την εξουσ�α, λαμβ�νουν τις μεγ�λες αποφ�σεις, εν� την πληθ�ρα των αποφ�σεων που επ�γονται και περιορ�ζονται απ� αυτ�ς, τις λαμβ�νουν οι αξιωματο�χοι υπηρ�τες τους.
[iv] Μεταξ� ορθολογισμο� και αποδοχ�ς υπ�ρχει ισχυρ� συσχ�τιση. Θεωρητικ� μια απ�φαση μεγ�λου ορθολογισμο� πρ�πει να �χει και μεγ�λη αποδοχ�. �μως στην πρ�ξη αυτ� δεν ισχ�ει �ταν αναφερ�μαστε στον ορθολογισμ� �χι του συν�λου των πολιτ�ν, αλλ� των αρχ�ντων/ μεσσι�ν· των γνησ�ων και ιμιτασι�ν μεσσι�ν.
[v] Αυθα�ρετος στα αρχα�α ελληνικ� σημα�νει μη αιρετ�ς
[vi] “Η αρχα�α Ελληνικ� Δημοκρατ�α και η σημασ�α της για μας σ�μερα”. Κορν�λιος Καστορι�δης, Εκδ�σεις �ψιλον.
|