� ���� ��� �����������

��� ������ ��������

�να φ�ντασμα πλανι�ται π�νω απ� την Ευρ�πη...». Με αυτ� τη φρ�ση που �μελε να χαραχτε� στην ιστορ�α, �ρχιζε το "Κομμουνιστικ� Μανιφ�στο" που συγγρ�φτηκε το 1847 απ� τον Κ�ρολο Μαρξ και τον Φρειδερ�κο �νγκελς. Το φ�ντασμα που τ�τε �κουγε στο �νομα "Κομμουνισμ�ς", φιλοδοξο�σε να ανατρ�ψει τον καπιταλισμ� και να β�λει τις β�σεις για μια κοινων�α ισ�τητας και δικαιοσ�νης. Σ�μερα π�λι �να φ�ντασμα με τις �διες φιλοδοξ�ες, πλανι�ται π�νω απ� την Ευρ�πη και �χι μ�νο. Το φ�ντασμα τ�ρα ακο�ει στο �νομα �μεση Δημοκρατ�α � απλ� αληθιν� Δημοκρατ�α. Η εδρα�ωση της αληθιν�ς Δημοκρατ�ας προκ�πτει σ�μερα, ως το βασικ�τερο �σως α�τημα των πλατει�ν της Ελλ�δας, της Ευρ�πης αλλ� και ολ�κληρου του κ�σμου. �μως δεν �χουμε αληθιν� Δημοκρατ�α; Τι ε�ναι τελικ� η Δημοκρατ�α; Πως την αναγνωρ�ζει κ�ποιος; �χει αρχ�ς; Ποια ε�ναι τα χαρακτηριστικ� και οι μεθοδολογ�ες της; Ποιες οι προ�ποθ�σεις εφαρμογ�ς της;

Παρ�λο που τα περισσ�τερα υφιστ�μενα καθεστ�τα αν� τον κ�σμο αυτοαποκαλο�νται «δημοκρατικ�», σ�μερα �χει πλ�ον εδραιωθε� το κοιν� συνα�σθημα �τι υπ�ρχει τερ�στιο �λλειμμα πραγματικ�ς Δημοκρατ�ας. Το «δικα�ωμα» που παρ�χεται στον λα� κ�θε τ�σσερα χρ�νια για να εκλ�ξει βουλευτ�ς και που χρησιμοποιε�τε ως επ�φαση για να δικαιολογ�σει το συνθετικ� «δημοκρατ�α», �χει πλ�ον ξεφτ�σει και δεν φα�νεται να ικανοποιε� μεγ�λη μερ�δα της κοινων�ας. Τα χαρακτηριστικ� των σ�γχρονων «δημοκρατι�ν» παραπ�μπουν σαφ�ς σε ολιγαρχικ� και αυταρχικ� καθεστ�τα.

Ο κοινοβουλευτισμ�ς που ε�ναι το κυρ�αρχο χαρακτηριστικ� των σ�γχρονων πολιτευμ�των, λειτουργε� �χι ως εντολοδ�χος και εκφραστ�ς της λα�κ�ς θ�λησης αλλ� ως ποδηγ�της της. Ο πολ�της ε�ναι τελε�ως αποκομμ�νος απ� τις κυβερνητικ�ς δομ�ς και τα κ�ντρα των αποφ�σεων. Η ψευδα�σθηση της «λα�κ�ς κυριαρχ�ας» προσφ�ρεται στους πολ�τες ως θεατρικ� παρ�σταση, για μια ημ�ρα κ�θε τ�σσερα χρ�νια. Το εκλογικ� σ�μα αντιμετωπ�ζεται με τεχνικ�ς χειραγ�γησης υπανθρ�πων. Η �δια η �ννοια της λα�κ�ς εντολ�ς καταστρατηγε�ται την επ�μενη των εκλογ�ν, χωρ�ς να αισθ�νεται κανε�ς υπ�λογος στον «κυρ�αρχο λα�» για την καταπ�τηση της λα�κ�ς εντολ�ς και την αθ�τηση των εξαγγελι�ν για τις οπο�ες ψηφ�στηκε απ� το λα�. Το κοινοβουλευτικ� πολ�τευμα δεν προσφ�ρει στον «κυρ�αρχο λα�» την δυνατ�τητα αν�κλησης της εντολ�ς του. Καν�να λ�θος δεν αναγνωρ�ζεται στον «κυρ�αρχο λα�» μετ� την απομ�κρυνση του απ� τις κ�λπες.

Οι κυβερν�σεις διαχειρ�ζονται την εξουσ�α με πρωταρχικ� γν�μονα την εξασφ�λιση των συμφερ�ντων της �ρχουσας οικονομικ�ς ελ�τ και του πολιτικο� κατεστημ�νου. Η κρατικ� εξουσ�α �χει υποβιβ�σει τον ρ�λο του σ�γχρονου πολ�τη σε �ναν ρ�λο παθητικο� καταναλωτ� και τον αντιμετωπ�ζει περισσ�τερο ως εκτρεφ�μενο ε�δος, παρ� ως �νθρωπο με βο�ληση. Ο σ�γχρονος πολ�της ε�ναι εγκλωβισμ�νος απ� �να δαιδαλ�δες νομικ� σ�μπλεγμα φτιαγμ�νο κατ� τρ�πο που να τον αφ�νει �κθετο και χωρ�ς ουσιαστικ�ς δυνατ�τητες απεγκλωβισμο� δια της νομ�μου οδο�. Το κρ�τος εβρισκ�μενο σε μ�νιμο καθεστ�ς ασυλ�ας �ναντι των πολιτ�ν, �χει μεταλλαχτε� σε �ναν παρασιτικ� οργανισμ�, που απομυζε� μον�μως τον κορμ� της κοινων�ας την οπο�α κλ�θηκε να υπηρετε�. Θεσμο� χωρ�ς συνα�σθηση του ρ�λου τους, καταπατ�ντας κ�θε �ννοια κοινωνικο� δικα�ου, βρ�θουν απ� αυθαιρεσ�α και διαφθορ� και λειτουργο�ν περισσ�τερο ως εκβιαστ�ς παρ� ως προασπιστ�ς των συμφερ�ντων του λαο�. Την �δια στιγμ� που η εκ�στοτε κυβ�ρνηση επιβ�λει χωρ�ς ενδοιασμο�ς στην κοινων�α συνθ�κες αβ�σταχτης �νδειας, οι προκλητικο� μισθο� των επαγγελματι�ν πολιτικ�ν και η διασπ�θιση του κοινωνικο� πλο�του απ� μ�ρους τους, φανερ�νει την αλαζονικ� απ�θεια τους για το κοινωνικ� συμφ�ρον και για το κοιν� περ� δικα�ου α�σθημα. Ο κοινοβουλευτισμ�ς λειτουργ�ντας ως βραχ�ονας επιβολ�ς του θν�σκοντας καπιταλισμο�, αποτελε� πλ�ον τροχοπ�δη για την Δημοκρατ�α και την πρ�οδο των λα�ν. Αυτο� του ε�δους τα πολιτε�ματα καταστρατηγο�ν επ� της ουσ�ας κ�θε συνταγματικ� �ννοια ισονομ�ας, λα�κ�ς κυριαρχ�ας και ανθρ�πινων δικαιωμ�των. Ο χαρακτηρισμ�ς τ�τοιων πολιτευμ�των ως «δημοκρατικ�», αποτελε� αδιαμφισβ�τητα �νειδος για την �δια την �ννοια της Δημοκρατ�ας.

�μως οι κοινων�ες που ζητο�ν αληθιν� Δημοκρατ�α πρ�πει να ξ�ρουν τι ακριβ�ς ζητο�ν. Αφο� πλ�ον �χουμε καταλ�βει τι ΔΕΝ ε�ναι Δημοκρατ�α, χρει�ζεται επ�σης να ορ�σουμε τι ε�ναι πραγματικ� Δημοκρατ�α και πως μπορε� να εφαρμοστε�.

Η αν�γκη των ανθρ�πων για συντροφικ�τητα, συνεργασ�α και αλληλεγγ�η, ε�ναι η διαχρονικ� αιτ�α της δημιουργ�ας των ανθρ�πινων κοινωνι�ν. Η αυτοπραγμ�τωση εν�ς κοινωνικο� �ντος �πως ο �νθρωπος, επιτελε�ται μ�σα απ� την κοινωνικοπο�ηση του. Η �παρξη κοιν�ν αξι�ν και κοιν�ν επιδι�ξεων ε�ναι αυτ� που δ�νουν υπ�σταση και συνοχ� σε μια κοινων�α. Κοινων�α σημα�νει αλληλεπ�δραση. Η δημιουργ�α μιας ανθρ�πινης κοινων�ας συνεπ�γεται την οργ�νωση και την πολιτικοπο�ηση της και �τσι σε κ�θε κοινων�α διαμορφ�νεται �νας κ�δικας αρχ�ν, ο οπο�ος ε�ναι καθοριστικ�ς για την ε�ρυθμη λειτουργ�α της. Κ�θε κοινων�α ορ�ζει το δικ� της πλα�σιο αρχ�ν. Η Δημοκρατ�α ε�ναι �να κοινωνικ� σ�στημα λειτουργ�ας, διαχε�ρισης και λ�ψης αποφ�σεων. �τσι λοιπ�ν, ως κοινωνικ� σ�στημα που ε�ναι η Δημοκρατ�α, δεν μπορε� να ε�ναι �ναρχη. Η Δημοκρατ�α �χει αρχ�ς. Για να λειτουργ�σει αποτελεσματικ� μια Δημοκρατικ� κοινων�α χρει�ζεται να ορ�σει με σαφ�νεια τις αρχ�ς, τους σκοπο�ς και τις διαδικασ�ες της.

Η �παρξη θεμελιωδ�ν αρχ�ν �που βασ�ζεται η κοινωνικ� συνοχ�, ε�ναι απαρα�τητος παρ�γοντας για την λειτουργ�α της Δημοκρατ�ας. Για να το καταλ�βουμε αυτ� ας αναλογιστο�με �ναν πολ� γλαφυρ� αφορισμ� για την δημοκρατ�α: "Δημοκρατ�α (μας λ�ει ο Αρκ�ς) ε�ναι 4 λ�κοι και 1 πρ�βατο να ψηφ�ζουν για φαγητ�..." Γ�νεται λοιπ�ν αντιληπτ�, �τι κατ’ αρχ�ν απαρα�τητη προ�π�θεση για την Αληθιν� Δημοκρατ�α ε�ναι η ουσιαστικ� Ισοτιμ�α. Τα μ�λη που αποτελο�ν μια αληθιν� Δημοκρατικ� κοινων�α, ε�ναι ισ�τιμα �χι κατ’ ευφημισμ� αλλ� επ� της ουσ�ας. Τα ισ�τιμα μ�λη μιας Δημοκρατικ�ς κοινων�ας συνδιαμορφ�νουν το αξιακ� υπ�βαθρο της κοινων�ας τους και συναποφασ�ζουν την πολιτικ� της επ� �σων �ρων. Οι αληθιν� Δημοκρατικ�ς κοινων�ες εδραι�νουν την υπ�σταση τους σε μια συναινετικ� β�ση, θ�τοντας σε λειτουργ�α �να σαφ�ς πλα�σιο κοιν� αποδεκτ�ν αρχ�ν, σκοπ�ν και διαδικασι�ν. Για να δημιουργηθε� λοιπ�ν μια Δημοκρατικ� κοινων�α ε�ναι κατ’ αρχ�ν απαρα�τητες οι εξ�ς 2 προ�ποθ�σεις: πρ�τον να υπ�ρχει πραγματικ� ισοτιμ�α των μελ�ν της και δε�τερον να υπ�ρχει καθολικ� συνα�νεση σε κ�ποιες κοιν�ς αρχ�ς, επιδι�ξεις και διαδικασ�ες. Κ�θε παρ�κκλιση απ� αυτ�ς τις βασικ�ς προ�ποθ�σεις, δημιουργε� μη Δημοκρατικ�ς κοινωνικ�ς δομ�ς.

Ωρα�α η φιλοσοφ�α, �μως �ρχεται κ�ποια στιγμ� που οι �ννοιες αναζητο�ν το αντ�κρισμα και την εφαρμογ� τους στο φυσικ� πεδ�ο. Χρει�ζεται λοιπ�ν να ορ�σουμε τι εννοο�με Ισοτιμ�α μ�σα σε μια κοινων�α. Η αν�γκη για διαχε�ριση των κοινωνικ�ν αγαθ�ν και του φυσικο� πλο�του, γενν�ει την αν�γκη �παρξης πολιτικ�ς. Η Οικονομ�α γενν� την Πολιτικ�, πρ�γμα που σημα�νει �τι αυτ�ς οι δ�ο �ννοιες ε�ναι αλληλ�νδετες. Το ποι�ν μιας πολιτικ�ς δομ�ς αλλ� και εν�ς πολιτε�ματος, κρ�νεται κυρ�ως στο πεδ�ο της διαχε�ρισης του φυσικο� πλο�του και των κοινωνικ�ν αγαθ�ν. �ρα λοιπ�ν το βασικ� αντ�κρισμα της Ισοτιμ�ας των ανθρ�πων δεν βρ�σκεται πουθεν� αλλο� π�ρα απ’ την οικονομ�α.

Ε�ναι πρακτικ� αδ�νατον να υπ�ρξει ισ�τητα των ανθρ�πων, χωρ�ς οικονομικ� ισ�τητα. Ε�ναι αυταπ�τη να πιστε�ουμε σε �σα δικαι�ματα και σε ισ�τιμη αυτοπραγμ�τωση των ανθρ�πων, σε μια κοινων�α που τα δικαι�ματα και η αυτοπραγμ�τωση του κ�θε ατ�μου εξαρτ�νται απ� τα χρ�ματα που κατ�χει. �ταν τα θεμελι�δη ανθρ�πινα δικαι�ματα για τροφ�, για στ�γη, για περ�θαλψη, για μ�ρφωση, για αναψυχ�, για ευημερ�α, δεν καθορ�ζονται απ� τις ανθρ�πινες αν�γκες αλλ� απ� την κατοχ� χρημ�των, τ�τε δεν μπορο�με να αναφερ�μαστε σε ισ�τητα. Ε�ναι παρ�λογο να συζητ�με για κοινωνικ� ισ�τητα �σο αποδεχ�μαστε ως φυσικ� νομοτ�λεια την οικονομικ� ανισ�τητα. Ε�ναι παρ�λογο να αναφερ�μαστε στην �ση αξ�α της ανθρ�πινης ζω�ς για τον καθ�να, �ταν αποδεχ�μαστε ως φυσιολογικ� την �παρξη διαφορετικ�ς αμοιβ�ς για τον καθ�να. Ο εργ�της των 10.000 € ετησ�ως, δεν �χει �σα δικαι�ματα με τον πρ�εδρο της «δημοκρατ�ας» των 373.000 €. Ο οδοκαθαριστ�ς δεν �χει �σα δικαι�ματα με τον ποδοσφαιριστ� που αμε�βετε με κ�ποια εκατομμ�ρια €υρ�, αν και η εργασ�α του πρ�του ε�ναι σημαντικ�τερη απ� την εργασ�α του δε�τερου. Οι αναφορ�ς των λεγ�μενων «δημοκρατικ�ν» συνταγμ�των στην νομικ� ισ�τητα των ανθρ�πων λειτουργο�ν απλ�ς ως παραπλανητικ�ς οφθαλμαπ�τες. Δεν υπ�ρχει νομικ� ισ�τητα, δ�χως οικο-νομικ� ισ�τητα. �ρα λοιπ�ν για να υπ�ρξει ισοτιμ�α των ανθρ�πων και κατ� συν�πεια αληθιν� Δημοκρατ�α, ε�ναι απαρα�τητη η επ�τευξη και η θεσμοθ�τηση της οικονομικ�ς ισ�τητας των ανθρ�πων. Με δεδομ�νη την πραγματικ� ισοτιμ�α των ανθρ�πων, μπορο�με να συμπερ�νουμε �τι μ�σα σε μια αληθιν� Δημοκρατικ� κοινων�α δεν υπ�ρχει ανταγωνισμ�ς και σ�γκρουση οικονομικ�ν συμφερ�ντων. Σε μια αληθιν� Δημοκρατ�α ισ�τιμων ανθρ�πων, το συμφ�ρον του ατ�μου δεν μπορε� να υπερκερ�ζει � να συγκρο�εται με το συλλογικ� συμφ�ρον της κοινων�ας. Σε μια αληθιν� Δημοκρατ�α το συμφ�ρον του ατ�μου δεν ε�ναι �λλο απ� το συμφ�ρον της ολ�κληρης της κοινων�ας.

Η Δημοκρατ�α �χει ως �ψιστη αξ�α τον �νθρωπο. Κατ’ επ�κταση της πραγματικ�ς ισοτιμ�ας των ανθρ�πων, �να επ�σης βασικ� αξ�ωμα της Δημοκρατ�ας ε�ναι η πραγματικ� ελευθερ�α των ανθρ�πων. Η ανθρ�πινη ελευθερ�α προ�ποθ�τει την ελευθερ�α σκ�ψης, �κφρασης και συνε�δησης. Στην �μεση Δημοκρατ�α κανε�ς δεν αντιπροσωπε�ει καν�ναν πλην του εαυτο� του. Το κ�θε �τομο εκφρ�ζει τις ιδ�ες, τις απ�ψεις και τις πεποιθ�σεις του. Με δεδομ�να την ελευθερ�α και την ισοτιμ�α των ανθρ�πων, μπορο�με να συμπερ�νουμε �τι η Δημοκρατ�α δεν ε�ναι �να φοβικ� σ�στημα. Η Δημοκρατ�α δεν �χει ταμπο� � παρωπ�δες. Βασ�ζεται στην Λογικ� και εξετ�ζει �λα τα ενδεχ�μενα. Δεν φοβ�ται την διαφορετικ�τητα και τις διαφορετικ�ς απ�ψεις και δ�νει β�μα σε �λους �στε να εκθ�σουν τις απ�ψεις και τα επιχειρ�ματα τους. Η αληθιν� Δημοκρατ�α δεν λειτουργε� με οχλοκρατικ�ς μεθ�δους. �πως ακριβ�ς και η Αλ�θεια, η Δημοκρατ�α δεν �χει αν�γκη απ� «προστ�τες». Η αληθιν� Δημοκρατ�α δεν υπηρετε�ται αλλ� υπηρετε� τους ανθρ�πους. Η Δημοκρατ�α δεν �χει οπαδο�ς. Η Δημοκρατ�α �χει λειτουργο�ς.

Σε μια Δημοκρατικ� κοινων�α ισ�τιμων ανθρ�πων κανε�ς δεν εξουσι�ζει καν�ναν. Στην αληθιν� Δημοκρατ�α δεν υπ�ρχει διαχωρισμ�ς σε πολ�τες και πολιτικο�ς. �λοι οι πολ�τες ε�ναι και πολιτικο�. Η Δημοκρατ�α δεν ε�ναι πολ�τευμα επιβολ�ς, αλλ� αντ�θετα ε�ναι πολ�τευμα συνα�νεσης. Κανε�ς δεν εξαναγκ�ζεται να πρ�ξει κ�τι με το οπο�ο δεν συμφωνε�. Οι Δημοκρατικ�ς αποφ�σεις στοχε�ουν στην απ�λυτη –αν ε�ναι δυνατ�ν– ομοφων�α � στην μ�γιστη δυνατ� συνα�νεση των ανθρ�πων. Στην αληθιν� Δημοκρατ�α η μειοψηφ�α σ�βεται τις αποφ�σεις της πλειοψηφ�ας και η πλειοψηφ�α σ�βεται την συνε�δηση της μειοψηφ�ας. Η πραγματικ� Δημοκρατ�α αναγνωρ�ζοντας τα αξι�ματα της ισοτιμ�ας και της ελευθερ�ας των ανθρ�πων, αναγνωρ�ζει επ�σης και το δικα�ωμα κ�ποιου να διαφωνε� και να απορρ�ψει κ�ποιες κοινωνικ�ς δομ�ς. �ρα λοιπ�ν, βασικ� αξ�ωμα της Δημοκρατ�ας ε�ναι η ελευθερ�α επιλογ�ς αξι�ν και σκοπ�ν για το κ�θε �τομο καθ�ς και για κ�θε ξεχωριστ� συλλογικ�τητα. Αυτ� προ�ποθ�τει την �παρξη ζωτικο� χ�ρου για κ�θε �τομο και για κ�θε ξεχωριστ� συλλογικ�τητα, �στε να επιτελ�σουν την αυτοπραγμ�τωση τους με σεβασμ� στους υπολο�πους.

Η Δημοκρατ�α λειτουργε� με απ�λυτη διαφ�νεια. Δεν αφ�νει σκοτειν� σημε�α. Η λειτουργ�α της Δημοκρατ�ας δεν μπορε� να επαφ�εται σε υποκειμενικ�ς ερμηνε�ες. Τα προσωπικ� π�θη και οι αδυναμ�ες των ανθρ�πων δεν πρ�πει να επηρε�ζουν την αποτελεσματικ� λειτουργ�α της αληθιν�ς Δημοκρατ�ας. Η αληθιν� Δημοκρατ�α θεσπ�ζει διαδικασ�ες με ασφαλιστικ�ς δικλ�δες ικαν�ς να υπερβο�ν τις υποκειμενικ�ς ερμηνε�ες, � τις μεροληπτικ�ς κρ�σεις. �τσι λοιπ�ν κ�θε μικρ� � μεγ�λη κοινων�α που επιθυμε� να λειτουργε� Δημοκρατικ�, χρει�ζεται κατ’ αρχ�ν να οριστε� με σαφ�νεια το δικ� της αξιακ� υπ�βαθρο. Μια Δημοκρατικ� κοινων�α χρει�ζεται �να Σ�νταγμα σαφ� και πλ�ρως κατανοητ� απ’ �λους. Χρει�ζεται �να Σ�νταγμα που δεν θα αυτοαναιρε�ται μ�σα στις αντιφ�σεις του. Χρει�ζεται �να Σ�νταγμα που θα �χει την πλ�ρη αποδοχ� �λων �σων θα κληθο�ν να το εφαρμ�σουν. Πρωταρχικ� β�μα λοιπ�ν της �μεσης Δημοκρατ�ας, ε�ναι ο σαφ�ς προσδιορισμ�ς και η διακ�ρυξη των αρχ�ν της, σε �ναν γραπτ� κ�δικα που θα προσυπογρ�φεται απ� κ�θε �νθρωπο που συμφωνε� με αυτ�ν και θ�λει να συμμετ�χει σ’ αυτ�ν την κοινων�α. Σε �ναν αληθιν� Ελε�θερο και Δημοκρατικ� κ�σμο, �λοι οι �νθρωποι πρ�πει να �χουν το δικα�ωμα επιλογ�ς και πραγμ�τωσης της ιδια�τερης κοινων�ας που εκφρ�ζει τις προσωπικ�ς τους αξ�ες, σεβ�μενοι π�ντα τις κοινων�ες των �λλων ανθρ�πων. Κ�θε μικρ� η μεγ�λη κοινων�α πρ�πει �χει τον ζωτικ� της χ�ρο και να απολαμβ�νει την αυτονομ�α της σε αυτ�ν, σε μια β�ση ειρηνικ�ς συν�παρξης και αλληλοσεβασμο� με �λες τις διαφορετικ�ς κοινων�ες. Οι �νθρωποι ως �τομα, καθ�ς και οι κοινων�ες τους, �ταν �χουν αλληλοσεβασμ� και συνα�σθηση της ανθρ�πινης αξ�ας, μπορο�ν να συμβι�νουν και να συνδιαλ�γονται ειρηνικ� παρ� την διαφορετικ�τητα τους.

Η Δημοκρατ�α δεν �χει ως αυτοσκοπ� της τον α�ναο φιλοσοφικ� αυτοπροσδιορισμ� της. Οι Δημοκρατικ�ς διαβουλε�σεις δεν γ�νονται απλ�ς για να γ�νονται. Οι αληθιν� Δημοκρατικ�ς διαδικασ�ες ε�ναι ουσιαστικ�ς και �χι εθιμοτυπικ�ς. Η Δημοκρατ�α καθ�ς ε�ναι πρωτ�στως �να σ�στημα αποφ�σεων και διαχε�ρισης, �χει ως κ�ριο σκοπ� την λ�ψη και την υλοπο�ηση συγκεκριμ�νων αποφ�σεων. Για να λειτουργε� ουσιαστικ� η �μεση Δημοκρατ�α, χρει�ζονται κ�ποιες μεθοδολογ�ες αυτοδιαχε�ρισης προσαρμοσμ�νες στον �γκο και τις ιδιαιτερ�τητες των μελ�ν της κ�θε αυτ�νομης κοινων�ας. Σε μια Αμεσοδημοκρατικ� κοινων�α ο �γκος των μελ�ν της κοινων�ας δημιουργε� κ�ποιες ιδιαιτερ�τητες και κ�ποιες αντικειμενικ�ς δυσκολ�ες. Αυτ� λοιπ�ν γενν�ει ορισμ�να πρακτικ� ζητ�ματα αναφορικ� με την δημιουργ�α αποτελεσματικ�ν αμεσοδημοκρατικ�ν μεθ�δων. Ε�ναι εφικτ� να διαβουλε�ονται αποτελεσματικ� μεγ�λες κοινων�ες με χιλι�δες � με εκατομμ�ρια μ�λη; Πως μπορε� να συνδυαστε� η ισ�τιμη συμμετοχ� �λων, με την ζητο�μενη αποτελεσματικ�τητα και ευελιξ�α; Πρ�πει ο �γκος των μελ�ν μιας αυτ�νομης κοινων�ας να περιορ�ζεται σε αριθμ� που να μην καθιστ� χρονοβ�ρα και δυσλειτουργικ� την λ�ψη αποφ�σεων; Πως θα γ�νεται ο συντονισμ�ς των αμεσοδημοκρατικ�ν διαβουλε�σεων; Πως θα γ�νεται ο συντονισμ�ς της υλοπο�ησης των αμεσοδημοκρατικ�ν αποφ�σεων; Πως θα μπορο�σε να εκπροσωπε�ται αποτελεσματικ�τερα η βο�ληση της κ�θε αυτ�νομης κοινων�ας σε ευρ�τερες εθνικ�ς � και παγκ�σμιες διαβουλε�σεις; Ε�ναι λειτουργικ� και θεμιτ� σε τ�τοιου ε�δους ευρ�τερες διαβουλε�σεις, να εκπροσωπο�νται οι αυτ�νομες κοινων�ες με εντολοδ�χους; Ποι�ς ε�ναι ο αντικειμενικ�τερος τρ�πος ορισμο� των εντολοδ�χων;

Προφαν�ς δεν υπ�ρχει μια και μοναδικ� μεθοδολογ�α, μια και μοναδικ� μαγικ� συνταγ� που να καλ�πτει �λους τους τ�πους κοινωνι�ν. �μως κ�ποιες πρακτικ�ς εισηγ�σεις θα μπορο�σαν να φανο�ν χρ�σιμες σε κ�θε Αμεσοδημοκρατικ� κοινων�α. Ε�ναι λογικ� �τι οι αμεσοδημοκρατικ�ς διαδικασ�ες χρει�ζονται συντονισμ�. Οπ�τε χρει�ζεται με κ�ποιες διαδικασ�ες να ορ�ζονται συντονιστικ�ς ομ�δες με συγκεκριμ�νες ευθ�νες και αρμοδι�τητες. Το μ�γεθος των ομ�δων πρ�πει να εξασφαλ�ζει την ευελιξ�α και την λειτουργικ�τητα τους �στε να εκπληρ�νουν �ρτια τις αρμοδι�τητες τους. Οι συνθ�σεις των συντονιστικ�ν ομ�δων πρ�πει να ανανε�νονται σε τακτ� διαστ�ματα �στε να μην δημιουργο�νται συνθ�κες παγ�ωσης προσ�πων σε συγκεκριμ�νες θ�σεις. Οι Δημοκρατικ�ς διαβουλε�σεις πρ�πει να �χουν συγκεκριμ�νη θεματολογ�α και συγκεκριμ�νες προτ�σεις. Οι δι�φορες απ�ψεις που εκφρ�ζονται πρ�πει επ�σης να ε�ναι μεστ�ς, σαφε�ς και λιτ�ς. Η σ�γχρονη διαδραστικ� τεχνολογ�α προσφ�ρει θαυμ�σια εργαλε�α για την επ�τευξη της �μεσης Δημοκρατ�ας. Κ�θε ελε�θερη Δημοκρατικ� κοινων�α μ�σα στα πλα�σια της αυτονομ�ας της και αν�λογα με τις ιδιαιτερ�τητες και τις περιστ�σεις της, πρ�πει να ανακαλ�ψει και να ορ�σει με απ�λυτη συνα�νεση τις διαδικασ�ες που θα εξασφαλ�ζουν την μ�γιστη αποτελεσματικ�τητα της.

Η σημαντικ�τερη �μως προ�π�θεση για την επ�τευξη της αληθιν�ς Δημοκρατ�ας ε�ναι οι �διοι οι �νθρωποι που την αποτελο�ν. Η Δημοκρατ�α χρει�ζεται ανθρ�πους με υπευθυν�τητα και με προθυμ�α, �στε να εφαρμ�ζουν αυτ� που αποφασ�ζουν. Χρει�ζεται εκπα�δευση, χρει�ζεται εξ�σκηση, χρει�ζεται υπομον�, απ’ �λους στην εκμ�θηση της τ�χνης της Δημοκρατ�ας. Την αληθιν� Δημοκρατ�α μπορο�ν να την επιτ�χουν μ�νο νο�μονες �νθρωποι, με συνε�δηση, με αυτογνωσ�α, με παιδε�α και με �θος, �στε να ε�ναι ικανο� να βαδ�σουν στην οδ� της Δημοκρατ�ας. Στην παρο�σα φ�ση οι ανθρ�πινες κοινων�ες βρ�σκονται ακ�μη σε προνηπιακ� στ�διο ως αναφορ� τα απαρα�τητα προσ�ντα για την επ�τευξη πραγματικ�ς Δημοκρατ�ας. Μιλ�ντας μεταφορικ�, μπορο�με να πο�με �τι οι κοινων�ες μπουσουλ�νε, προσπαθ�ντας να ανακαλ�ψουν τον κοινωνικ� εαυτ� τους. �σως να απαιτηθε� αρκετ�ς χρ�νος και προσπ�θεια μ�χρι οι κοινων�ες να σταθο�ν στα π�δια τους και να μ�θουν να πορε�ονται αληθιν� Δημοκρατικ�. Τ�ποτε �μως δεν ε�ναι ακατ�ρθωτο. Η οδ�ς της Δημοκρατ�ας ξεκιν�ει απ� μ�σα σου.

Ο Μιχ�λης Λουκουμ�ς ε�ναι μ�λος του συνδ�σμου πολιτ�ν, οι Φ�λοι της Ψηφιακ�ς �μεσης Δημοκρατ�ας