�� ������ ����� ���� � �������� �� ��� ���������;

��� ������� �������

Π�σο δημοκρατικ� μπορε� να ε�ναι μια χ�ρα, �ταν ο πολιτικ�ς της ε�ναι �μηρος της επιχειρηματικ�ς αρωγ�ς και ο εκδ�της της διαφημιστικ�ς δαπ�νης; Κι ακ�μη χειρ�τερα, �ταν οι οικονομικο� παρ�γοντες κ�θε χ�ρας, αλλ� και ολ�κληρου του πλαν�τη, αποτελο�ν μια ισχν� μειοψηφ�α με δυσαν�λογα τερ�στια οικονομικ� και κατ’ επ�κταση πολιτικ� δ�ναμη; Οι απαντ�σεις στα δ�ο αυτ� ερωτ�ματα μας φ�ρνουν αντιμ�τωπους με τον πυρ�να της σχ�σης οικονομ�ας και πολιτικ�ς στο πλα�σιο του συστ�ματος της κοινοβουλευτικ�ς δημοκρατ�ας. Μια σχ�ση που θα τολμο�σαμε να τη χαρακτηρ�σουμε, ευθ�ς εξαρχ�ς, ολ�θρια για την �δια την  δημοκρατ�α.

Αν δεχτο�με �τι ο κ�ριος φορ�ας της πολιτικ�ς στο αντιπροσωπευτικ� σ�στημα ε�ναι το κ�μμα, τ�τε η �λη διερε�νηση του ζητ�ματος ε�ναι επιβεβλημ�νο να ξεκιν�σει απ� τα οικονομικ� των κομμ�των. «Τα οικονομικ� των κομμ�των ε�ναι σκοτειν� και πηγ� πολλ�ν δειν�ν για το πολιτικ� σ�στημα». Αυτ� τη διαπ�στωση δεν την κ�ναμε εμε�ς, αλλ� προ�ρχεται απ� τα πρακτικ� της ελληνικ�ς Βουλ�ς και αποτελε� το απ�σταγμα της διαφων�ας - ταυτ�χρονα και μια ωμ� ομολογ�α - κορυφα�ων στελεχ�ν των δ�ο κομμ�των εξουσ�ας[i]. Τα κ�μματα, τ�σο στην Ελλ�δα �σο και σε ολ�κληρο τον κ�σμο, δαπανο�ν τερ�στια ποσ� στις προεκλογικ�ς εκστρατε�ες προκειμ�νου να καταλ�βουν την εξουσ�α. Τα χρ�ματα αυτ� ε�ναι αδ�νατον να προ�ρχονται απ� τα ταμε�α τους, καθ�τι οι ετ�σιοι επ�σημοι ισολογισμο� τους ε�ναι σκανδαλωδ�ς χαμηλο�[ii]. Αβ�αστα, λοιπ�ν, βγα�νει το συμπ�ρασμα – το οπο�ο ποτ� δε διαψε�στηκε πειστικ� απ� καν�ναν επ�σημο πολιτικ� φορ�α - �τι προ�ρχονται απ� κεφαλαιο�χους ιδι�τες, οι οπο�οι φυσικ� τα ενισχ�ουν με μα�ρο χρ�μα προσβλ�ποντας στη συνεργασ�α τους, �ταν αυτ� θα ιδιοποιηθο�ν την εξουσ�α. Να μια περ�πτωση απ� την τρ�χουσα επικαιρ�τητα που επιβεβαι�νει και υπερφαλαγγ�ζει του λ�γου το αληθ�ς: Απ� το 2006 �χει ξεκιν�σει δικαστικ� �ρευνα με την τριμερ� δικαστικ� συνδρομ� Αθ�νας, Μον�χου και Β�ρνης για το λεγ�μενο σκ�νδαλο της Siemens, εταιρε�α η οπο�α κατ� την περ�οδο 1998 – 2006 κατηγορε�ται �τι δωροδοκο�σε, μεταξ� �λλων, πολιτικ� πρ�σωπα απ� τα δ�ο κ�μματα εξουσ�ας στην Ελλ�δα, το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ, - ενδεχομ�νως και τα �δια τα κ�μματα - κρατικο�ς λειτουργο�ς και στελ�χη Δ.Ε.Κ.Ο. και υπουργε�ων, προκειμ�νου να εξυπηρετο�νται «απρ�σκοπτα» οι επιχειρηματικο� της στ�χοι[iii].

                Η σχ�ση αυτ� εξ�ρτησης των κομμ�των απ� τους οικονομικο�ς παρ�γοντες διαχ�εται β�βαια και στο �μψυχο δυναμικ� τους, τους υποψ�φιους δηλαδ� βουλευτ�ς και τα αν�τερα κομματικ� στελ�χη. Οι υποψ�φιοι βουλευτ�ς, απ� τη μ�α πλευρ�, δ�σμιοι της πρ�βλεψης του εκλογικο� ν�μου περ� σταυροδοσ�ας, �χουν αν�γκη απ� οικονομικ� στ�ριξη προκειμ�νου να αντεπεξ�λθουν στον λυσσ�δη εσωκομματικ� ανταγωνισμ� για μια θ�ση στα βουλευτικ� �δρανα. Ο αε�μνηστος συντηρητικ�ς, πλην �μως παλι�ς κοπ�ς κι ευθ�ς, πολιτικ�ς και πρ�ην πρωθυπουργ�ς Γε�ργιος Ρ�λλης παρατηρο�σε σχετικ�, με αφοπλιστικ� ειλικρ�νεια κι �κδηλη π�κρα, προς το τ�λος της ζω�ς του: «Σ�μερα, παρ� τα καθοριζ�μενα απ� το ν�μο αν�τατα �ρια εκλογικ�ν δαπαν�ν, κ�μματα και υποψ�φιοι δαπανο�ν τερ�στια ποσ� για ενοικι�σεις γραφε�ων, διαφημιστικ�ς “καμπ�νιες” και �λλες συναφε�ς δραστηρι�τητες για την καλ�τερη προβολ� τους στην κοιν� γν�μη. Και β�βαια, για να παραβο�ν χωρ�ς κ�νδυνο την απαγ�ρευση υπερβ�σεως του ανωτ�του ορ�ου, δεν πρ�κειται να δηλ�σουν το σ�νολο της δαπ�νης, �πως ασφαλ�ς �νας υποψ�φιος δεν θα δηλ�σει το ποσ�ν που προσ�φερε σε τηλεοπτικ� σταθμ� για να μην προβ�λλεται απ� αυτ�ν κ�ποιος συνυποψ�φιος του ιδ�ου συνδυασμο�»[iv]. Τα κομματικ� στελ�χη, απ� την �λλη πλευρ�, εκμεταλλευ�μενα στο �πακρο την ισχυρ� θ�ση τους στην ιεραρχ�α του κ�μματος, μπα�νουν στον πειρασμ� να την εξαργυρ�σουν, αναλαμβ�νοντας με το αζημ�ωτο «επικ�νδυνες αποστολ�ς» διευκ�λυνσης των διαφ�ρων εξωθεσμικ�ν συμφερ�ντων.

�τσι, με δεδομ�νο �τι στο ισχ�ον πολιτικ� σ�στημα η κομματικ� εξουσ�α ταυτ�ζεται με την κρατικ�, η εξ�ρτηση απ� τα οικονομικ� συμφ�ροντα διεισδ�ει σε �λα τα επ�πεδα του δημ�σιου τομ�α, διαβρ�νοντας προοδευτικ� και την �δια την κοινων�α. �χει μεγ�λο ενδιαφ�ρον το π�ς περιγρ�φει την κατ�σταση αυτ� ν�ος πολιτικ�ς του συντηρητικο� χ�ρου και πρ�ην υπουργ�ς, σε κε�μεν� του δημοσιευμ�νο στην προσωπικ� του ιστοσελ�δα: «Η Ελλ�δα απ� τα τ�λη της δεκαετ�ας του ’80 εμφαν�ζεται να νοσε� βαρ�ως απ� τη διαπλοκ� συμφερ�ντων μεταξ� κρατικ�ν προμηθει�ν, δημοσ�ων �ργων, λειτουργ�ας των Μ.Μ.Ε. και χρηματοδ�τησης κομμ�των και πολιτικ�ν. Αν δε σπ�σει ο φα�λος κ�κλος της διαπλοκ�ς συμφερ�ντων, οι περισσ�τεροι πολ�τες θα βυθ�ζονται �λο και βαθ�τερα στην κρ�ση, την �δια �ρα που κ�ποιοι �λλοι θα πλουτ�ζουν. Τα μισ� χρ�ματα στα δημ�σια �ργα χ�θηκαν στη διαδρομ� απ� την Τρ�πεζα της Ελλ�δας στα εργοτ�ξια. Αν κ�ποιος ανο�ξει οποιαδ�ποτε �κθεση του Ελεγκτικο� Συνεδρ�ου, θα διαπιστ�σει �τι τα δημ�σια �ργα στην Ελλ�δα τα τελευτα�α χρ�νια ανατ�θενται με εκπτ�σεις που �φθαναν μ�χρι και 80% και αποδ�δονται στο Δημ�σιο στο 200% της αρχικ�ς τους μελ�της. Το κ�θε �ργο δηλαδ� πληρ�νεται 10 – 20 φορ�ς την αξ�α που δημοπρατε�ται. Πρ�πει επ�σης να σημειωθε� �τι οι κρατικο� προμηθευτ�ς πωλο�ν στο Δημ�σιο σε τιμ�ς που ξεπερνο�ν πολλ�ς φορ�ς το 300% των τιμ�ν που ισχ�ουν διεθν�ς»[v].

Σε πολλ�ς ευρωπα�κ�ς χ�ρες, ο προβληματισμ�ς για την εξ�ρτηση των κομμ�των απ� τα ιδιωτικ� συμφ�ροντα ε�χε ξεκιν�σει �δη απ� τη δεκαετ�α του ’70 και ως λ�ση τελικ�  επιλ�χθηκε η κρατικ� χρηματοδ�τηση, με την ελπ�δα �τι �τσι τα κ�μματα κι οι πολιτικο� θα απαγκιστρων�ταν απ� �λο αυτ� τον φα�λο κ�κλο της διαπλοκ�ς. Μερικ�ς δεκαετ�ες μετ� η ελπ�δα διαψε�δεται πανηγυρικ�. Οι δοσοληψ�ες με τους ισχυρο�ς οικονομικο�ς παρ�γοντες, αντ� να μει�νονται, πολλαπλασι�ζονται παρ� τη γεννα�α κρατικ� επιχορ�γηση, που, σημειωτ�ον, δεν καλ�πτει μ�νο τις προεκλογικ�ς τους εκστρατε�ες αλλ� και τα λειτουργικ� τους �ξοδα. Το παρ�δοξο, εκ πρ�της, φαιν�μενο ερμηνε�εται �ξοχα απ� τον Χ. Βερναρδ�κη ως εξ�ς: «Αυτ� συν�βη για δ�ο λ�γους: α)Η κρατικ� χρηματοδ�τηση, αυξαν�μενη μ�λιστα χρ�νο με το χρ�νο, διε�ρυνε συνεχ�ς τον “κ�κλο εργασι�ν”  των κομμ�των, �τσι που το μερ�διο της κρατικ�ς εν�σχυσης να καθ�σταται διαρκ�ς ανεπαρκ�ς. Και �σο τα κομματικ� οικονομικ� ελλε�μματα διευρ�νονταν τ�σο η προσφυγ� σε ιδιωτικ� κεφ�λαια ενισχ�ονταν. Τελικ�, δημιουργ�θηκε το οξ�μωρο σχ�μα να μεγαλ�νει η εξ�ρτηση απ� ιδιωτικ� συμφ�ροντα �σο μεγ�λωνε η κρατικ� χρηματοδ�τηση. β)Η αναγ�ρευση των κομμ�των ως αποκλειστικ�ν φορ�ων σχεδιασμο� και υλοπο�ησης της κρατικ�ς πολιτικ�ς κατ�στησε τελικ� τα κ�μματα θεσμικο�ς μεσολαβητ�ς μεταξ� κρ�τους και οικονομικ�ν συμφερ�ντων. Πλ�θος μεγ�λων υποθ�σεων τα τελευτα�α χρ�νια στις ΗΠΑ[vi], στη Γαλλ�α, στη Γερμαν�α, στην Ιταλ�α, στο Β�λγιο, στην Ιαπων�α, κατ�δειξαν κυρ�ως τα κ�μματα της διακυβ�ρνησης ως τον προνομιακ� χ�ρο αν�πτυξης των σχ�σεων οικονομ�ας – πολιτικ�ς και την υποταγ� της τελευτα�ας στα συμφ�ροντα ορισμ�νων ομ�δων»[vii].    

Ωστ�σο, η εξ�ρτηση της πολιτικ�ς, με την �ννοια του συστ�ματος εξουσ�ας, απ� την οικονομ�α ωχρι� μπροστ� στην εξ�ρτηση των �διων των πολιτ�ν απ� το οικονομικ� σ�στημα. Αυτ� ε�ναι, κατ� τη γν�μη μας, το μεγαλ�τερο �νειδος της σ�γχρονης κοινοβουλευτικ�ς δημοκρατ�ας. Ο καπιταλισμ�ς τελε�ως αποχαλινωμ�νος, �ντας παγκοσμιοποιημ�νος, �χει προσβ�λει διττ� την ιδι�τητα του πολ�τη �που γης. Στο μεν αναπτυγμ�νο κ�σμο �χει δημιουργ�σει �ναν τ�πο ανθρ�που εντελ�ς εξαρτημ�νο απ� τις αν�γκες του, στο δε αναπτυσσ�μενο �χει επιβ�λει ως καν�να την εξαθλ�ωση. Στις χ�ρες του λεγ�μενου δυτικο� κ�σμου το �τομο ε�ναι υπερχρεωμ�νο[viii] προκειμ�νου να ανταποκριθε� στο καταναλωτικ� μοντ�λο ζω�ς, με αποτ�λεσμα τα περιθ�ρια ενασχ�λησ�ς του με την πολιτικ� και διεκδ�κησης κ�τι καλ�τερου και δημοκρατικ�τερου απ� αυτ� που �χει να ε�ναι εξαιρετικ� περιορισμ�να �ως εκμηδενισμ�να. Ο καπιταλισμ�ς �χει καταφ�ρει να κ�νει τον πολιτισμ�νο, υποτ�θεται, �νθρωπο να πιστε�ει πως η πολυτ�λεια ε�ναι �ρος επιβ�ωσης και η πολιτικ� χαμ�νος χρ�νος κι εμπ�διο για την κατ�κτηση της πολυτ�λειας. Στον λεγ�μενο Τρ�το Κ�σμο, απ� την �λλη, το καπιταλιστικ� σ�στημα �χει εγκαθιδρ�σει απ� την εποχ� της αποικιοκρατ�ας �να �γριο καθεστ�ς εκμετ�λλευσης, που το απτ� του αποτ�λεσμα συν�σταται στο τερ�στιο δημ�σιο χρ�ος των φτωχ�ν προς τα πλο�σια κρ�τη του διεθνο�ς status quo[ix]. Tο χρ�ος, σε αυτ� την περ�πτωση, δεν ε�ναι ατομικ� αλλ� εθνικ� και βαρα�νει συντριπτικ� το σ�νολο των υπηκ�ων, με εξα�ρεση β�βαια τις τοπικ�ς ελ�τ. Και χρησιμοποιο�με τον �ρο «υπ�κοος», καθ�ς, σε καμι� περ�πτωση, οι �νθρωποι εκε� δεν λογ�ζονται και δεν ε�ναι πολ�τες. Ε�ναι �ντα που κουβαλο�ν τη φτ�χεια σαν προπατορικ� αμ�ρτημα και βλ�πουν τη δημοκρατ�α σαν μια ιδιοτροπ�α των πλουσ�ων.   

Οι δι�φοροι υπερεθνικο� οικονομικο� οργανισμο�, �πως το Διεθν�ς Νομισματικ� Ταμε�ο (IMF) κι η Παγκ�σμια Τρ�πεζα (WB), οι οικονομικο� συνασπισμο� τ�που G8, διεθνε�ς οικονομικ�ς συμφων�ες σαν τη Γενικ� Συμφων�α Δασμ�ν και Εμπορ�ου (GATT) κι οι ιδιωτικ�ς πολυεθνικ�ς εταιρ�ες �χουν αποκτ�σει στο διεθν�ς στερ�ωμα πολ� μεγαλ�τερη ισχ� απ� οποιονδ�ποτε εθνικ� � διεθν� πολιτικ� οργανισμ�[x]. Αρκε� προς το�το να αναλογιστε� κανε�ς π�σο ισχν� ε�ναι η παρουσ�α και η δρ�ση του Οργανισμο� Ηνωμ�νων Εθν�ν (ΟΗΕ), του μεγαλ�τερου – ποσοτικ� τουλ�χιστον, εφ�σον συμμετ�χουν σ’ αυτ�ν 192 κρ�τη -  πολιτικο� φορ�α διεθν�ς, �ναντι των προαναφερ�μενων οικονομικ�ν φορ�ων και συμφωνι�ν. �ρα, η οικονομ�α, στον παγκοσμιοποιημ�νο στ�βο του 21^ου αι�να, �χει κυριαρχ�σει πλ�ρως επ� της πολιτικ�ς και καθορ�ζει τους �ρους της λειτουργ�ας της. Οπ�τε δεν υπ�ρχει καμ�α αμφιβολ�α �τι ο αριθμ�ς των εχ�ντων την οικονομικ� κυριαρχ�α και κατεχ�ντων την πολιτικ� εξουσ�α στη σ�γχρονη αστικ� δημοκρατ�α μει�νεται συνεχ�ς, εν� η αποτελεσματικ�τητ� τους στον �λεγχο της εξουσ�ας αυξ�νεται με γεωμετρικ� πρ�οδο, στερ�ντας απ� τη δημοκρατ�α και τα τελευτα�α υπολε�μματα δημοκρατικ�τητας και μετατρ�ποντ�ς την �χι απλ�ς σε πλουτοκρατ�α – κατ� την μαρξιστικ� κριτικ� – αλλ� σε μια ν�ου τ�που ολιγαρχ�α. Μια ολιγαρχ�α �που οι λ�γοι ε�ναι τ�σο απρ�σιτοι κι απρ�σωποι �σο, αντιστρ�φως αν�λογα, κι η μεγ�λη μ�ζα του πληθυσμο�, που, κλεισμ�νη στον επιβεβλημ�νο απ� την κυρ�αρχη ιδεολογ�α και τον αστικ� τρ�πο ζω�ς εγωιστικ� ατομικισμ� της, εξαντλε� τη δημοκρατικ� της συνε�δηση στην αν� τετραετ�α προσ�λευση στις κ�λπες � στην επιβεβα�ωση του δικαι�ματος στην αδιαφορ�α.  

Με το πελ�ριο αυτ� οικονομικ� β�ρος να π�φτει στους �μους των πολιτ�ν ολ�κληρου του κ�σμου δ�σκολα μπορε� να ε�ναι κανε�ς αισι�δοξος για το μ�λλον της δημοκρατ�ας. Κ�νοντας τον παραλληλισμ� με την αρχαι�τητα, και συγκεκριμ�να με το αθηνα�κ� παρ�δειγμα, �χουμε τη α�σθηση πως για την εξ�λιξη της δημοκρατ�ας στον 21^ο αι�να απαιτε�ται μια ν�α σεισ�χθεια. Επειδ�, �μως, ε�ναι δ�σκολο να βρεθε� �νας ν�ος Σ�λωνας, μα κι αν βρισκ�ταν, πολ� φοβ�μαστε πως κανε�ς δεν θα του αν�θετε το ρ�λο του Αισυμν�τη, η διεκδ�κηση μιας ν�ας προοπτικ�ς για τη δημοκρατ�α αν�κει αποκλειστικ� στον πολ�τη. Ο πολ�της ε�ναι αυτ�ς που καλε�ται να κ�νει τη μεγ�λη ανατροπ�. Να υπερκερ�σει την π�εση της οικονομ�ας και να φ�ρει δυναμικ� στο προσκ�νιο την πολιτικ�, ανατρ�ποντας τη μεταξ� τους ισορροπ�α υπ�ρ της δε�τερης. Αυτ� μπορε� να συμβε� μ�νο αν γ�νει στρατηγικ�ς πολιτικ�ς στ�χος εν�ς διεθνο�ς κιν�ματος πολιτ�ν η σταδιακ� προ�θηση θεσμ�ν και δομ�ν της �μεσης δημοκρατ�ας.

Πολλο� σπουδα�οι διανοητ�ς �χουν στο παρελθ�ν αποφανθε� πως ε�ναι αδιαν�ητη η επικρ�τηση μιας γν�σιας πολιτικ�ς δημοκρατ�ας, χωρ�ς την προηγο�μενη επ�τευξη οικονομικ�ς δημοκρατ�ας. Η �ποψη αυτ� ε�ναι και λογικ� και σεβαστ�, αλλ� θα ματαιοπονο�σε κανε�ς αν π�στευε στα αλ�θεια �τι ε�ναι εφικτ� σ�μερα, στις απαρχ�ς του 21^ου αι�να, να ανατραπε� με μιας ο καπιταλισμ�ς, που επιβ�ωσε απ� δ�ο παγκ�σμιους πολ�μους, απ� �ναν εξαιρετικ� απειλητικ� γι’ αυτ�ν μεσοπ�λεμο, απ� τον εξουθενωτικ� ανταγωνισμ� με τον υπαρκτ� σοσιαλισμ� και απ� πολλ�ς περιοδικ�ς κρ�σεις, εν� στην παρο�σα φ�ση ζει τον απ�λυτο θρ�αμβ� του παρ� την παγκ�σμια κρ�ση που αν�κυψε προσφ�τως (2008-2009) και που, �πως �λα δε�χνουν, αφο� ξεπεραστε�, θα αποτελ�σει μια ακ�μη αφετηρ�α για τον επ�μενο καλπασμ� του. Ο�τε, β�βαια, �χει ν�ημα να βαυκαλιζ�μαστε με τη γνωστ� μαρξιστικ� προφητε�α περ� κατ�ρρευσ�ς του εκ των εσωτερικ�ν του αντιφ�σεων, γιατ� απ�δειξε στη δι�ρκεια του 20^ου αι�να �τι διαθ�τει τερ�στιες δυνατ�τητες αυτορρ�θμισης και υπ�ρβασης των κρ�σε�ν του. Κι αυτ� το οφε�λει προφαν�ς στην ευελιξ�α του. Αν�λογα ευ�λικτη, λοιπ�ν, πρ�πει να ε�ναι κι η αντιμετ�πισ� του.

Η διεκδ�κηση της �μεσης δημοκρατ�ας στο πολιτικ� πεδ�ο μπορε� κ�λλιστα να συνδυαστε� με αν�λογες διεκδικ�σεις στο οικονομικ�. Δεν πρ�πει εξ�λλου να ξεχν�με �τι η αθηνα�κ� κοινων�α του 5^ου αι�να π.Χ. δεν �ταν μια εξισωτικ� κοινων�α, αλλ� μια κοινων�α με διαβαθμ�σεις κι �ντονες ταξικ�ς συγκρο�σεις. Αυτ�, �μως, δεν την εμπ�δισε να θ�σει σε εφαρμογ� την πιο �μεση κι αυθεντικ� εκδοχ� της δημοκρατ�ας που γν�ρισε ποτ� η ανθρωπ�τητα. �ρα, αυτ� που χρει�ζεται ε�ναι �ξυπνες λ�σεις, σθεναρ�ς απαιτ�σεις και σταθερ� προσ�λωση στο στ�χο της δημιουργ�ας μια αμεσοδημοκρατικ�ς κοινων�ας, �χι με ουτοπικ� �λματα και β�αιες ανατροπ�ς αλλ� με β�μα προς β�μα μετατροπ�ς και προσαρμογ�ς.

Πιστε�ουμε, λοιπ�ν, ακρ�δαντα πως η σημεριν� παντοδυναμ�α της οικονομ�ας, για την οπο�α ευθ�νονται τ�σο ο καπιταλισμ�ς �σο κι ο σοσιαλισμ�ς, �πως τουλ�χιστον αυτ�ς  εφαρμ�στηκε, ε�ναι δυνατ� μακροπρ�θεσμα να ελεγχθε� και να υποσκελιστε� απ� μια πολιτικ� κοινων�α που θα θ�τει τον πολ�τη και το ν�μο π�νω απ� το κ�ρδος και τη στρεβλ� ατομικ� επιδ�ωξη. �ταν οι πολ�τες π�ρουν θεσμοθετημ�να την εξουσ�α στα χ�ρια τους και την ασκο�ν �μεσα και δημοκρατικ�, τ�τε θα ε�ναι σε θ�ση να β�λουν τα απαιτο�μενα �ρια στην οικονομ�α και να την εξορθολογ�σουν, προσαρμ�ζοντ�ς την στις αν�γκες μια κοινων�ας �σων, που θα διατηρο�ν ταυτ�χρονα και το δικα�ωμα στη διαφορ�.