� ����� ������� ��� ������������� �����������������.
��� ������ ����
Αποτελε� πλ�νη �τι η Γαλλικ� Επαν�σταση, ταυτ�ζεται με την εμπορικ� τ�ξη. Το τραπεζικ� σ�στημα του κεφαλα�ου �μως �ντως απ�κτησε μεγ�λη δυναμικ� στους Αγγλοσ�ξονες. Μ�πως ο ν�μος των φθινουσ�ν αποδ�σεων στην οικονομ�α του Thomas Manlthus μπορε� να διευρυνθε� και να μας εξηγ�σει την φθ�νουσα πολιτικ� απ�δοση της νεωτερικ�τητας; Γιατ� δεν υπ�ρχει αληθιν� δημοκρατ�α στις κοινων�ες που �χουν εξασφαλ�σει το σ�στημα της αντιπροσ�πευσης; Αντ�στοιχα μ�πως οι κ�κλοι Κοντρ�τιεφ που περιγρ�φουν την πορε�α της οικονομ�ας μπορο�ν να περιγρ�ψουν τους κ�κλους των ιδε�ν �ρα και της πολιτικ�ς;
Η κρ�ση και ο αργ�ς θ�νατος της αντιπροσ�πευσης
Το τ�λος του διαπλεκ�μενου κοινοβουλευτισμο�. Η ολικ� κρ�ση και �κλειψη της πολιτικ�ς.
Η γ�νεση του κοινοβουλευτισμο� πρ�βαλε μ�σα απ� τη διαπ�λη της φεουδαρχ�ας με τη συγκεντρωτικ� αυταρχικ� ηγεμονικ�τητα �πως επ�σης και η γ�νεση του μ�σα απ� την αν�δυση της αστικ�ς τ�ξης.
Ωστ�σο η «δημοκρατ�α» των τ�ξεων - � της σ�γκλισης των τ�ξεων και της αν�δειξης της αστικ�ς τ�ξης � της τ�ξης του εμπορ�ου δεν ε�ναι ν�α. Υφ�σταται ως κ�στα στον κ�δικα του Βα�σβ�τα Μανο� σ’ �ναν απ� τους αφετηριακο�ς κ�δικες διο�κησης και νομοθεσ�ας της ινδοευρωπαικ�ς Αρ�ας φυλ�ς. [1]
Η τα�τιση της αστικ�ς τ�ξης και της Γαλλικ�ς Επαν�στασης με την εμπορικ� οικονομ�α ε�ναι εσφαλμ�νη καθ�ς ο Φρανσου� Κεν� και ο Μιραμπ� που �ταν απ� τους πρωτεργ�τες της Γαλλικ�ς Επαν�στασης και του �ρκου του Σφαιριστηρ�ου, �ταν θεμελιωτ�ς της φυσιοκρατικ�ς οικονομικ�ς σχολ�ς και �ταν αντ�θετοι στην εμποροκρατ�α. Αυτ� �μως, δεν ε�ναι ευρ�τερα γνωστ� καθ�ς �χει επικρατ�σει η θεωρ�α της -τ�τε ανερχ�μενης- αστικ�ς τ�ξης ταυτισμ�νης με το εμπ�ριο ως πηγ� της Γαλλικ�ς Επαν�στασης.
Αντ�θετα κινο�μενος �ταν ο Αγγλοσαξονικ�ς προσανατολισμ�ς ο οπο�ος στο εσωτερικ� πεδ�ο της Αγγλ�ας λειτουργο�σε με μια αποικιακ� οικονομικ� ηγεμον�α και πυροδ�τησε με την σκληρ�τητ� της την γ�νεση της Αμερικ�νικης Επαν�στασης μ�σα απ� τους εμπορικο�ς δασμο�ς. Ο Αγγλοσαξονικ�ς προσανατολισμ�ς επικεντρ�θηκε στην εμποροκρατ�α για να δ�σει με την σειρ� του την κυριαρχ�α στο τραπεζικ� σ�στημα του κεφαλα�ου το οπο�ο ε�χε β�βαια καταγωγ�ς απ� την Γερμαν�α, απ� τους Φο�γκερ και στην συν�χεια τους Ρ�τσιλντ. Αυτ� φυσικ� δικτυ�θηκε σε �λη την Ευρ�πη - και συνεχ�ζει μ�χρι σ�μερα να δικτυ�νεται - κ�νοντας θεμελι�δεις στρατηγικ�ς κιν�σεις σε �λες τις εθνικ�ς οικονομ�ες σε συν�ρτηση β�βαια της ενδοτικ�τητας και των αναγκ�ν των κυβερν�σεων. Αρκε� κανε�ς να θυμηθε� τα γρ�μματα των Φο�γκερ απ�ναντι σε �ναν ηγεμ�να του μεγ�θους του Καρ�λου του 5ου - σε �ναν απ� τους δ�ο μεγαλ�τερους ηγεμ�νες της εποχ�ς, ο δε�τερος �ταν ο Φραγκ�σκος ο 1ος της Γαλλ�ας - για να καταλ�βει κανε�ς το μ�γεθος των επιρρο�ν τους. [2]
Η εμποροκρατ�α λοιπ�ν δεν �ταν ενταγμ�νη στην κυρ�αρχη λογικ� της πολιτικ�ς κουλτο�ρας της Γαλλικ�ς Επαν�στασης, παρ�τι �γινε αυτ� η απλοπο�ηση απ� πλευρ�ς της Μαρξιστικ�ς κυρ�ως αν�λυσης. Η Γαλλικ� Επαν�σταση ε�χε μ�σα της αναδιανεμητικ� αιτ�ματα. Ακ�μη και η Επαν�σταση του Κοινοβουλ�ου που μετ�πειτα αν�δειξε ως ηγετικ� την πολιτικ� τον Κρ�μβελ, κατ�ληξε να �χει στοιχε�α μιας διαφορετικ�ς προσ�γγισης, μιας αναζ�τησης κοινωνικ�ς πολιτικ�ς παρ� την σ�γκρουση που υπ�ρξε με τους ισοπεδωτιστ�ς οι οπο�οι ε�χαν αναπτ�ξει μια ισχυρ� επιρρο� στο πλα�σιο του Αγγλικο� Επαναστατικο� στρατο� του Κοινοβουλ�ου.
Στην Γαλλικ� Επαν�σταση - �πως και σε κ�θε εξ�λιξη εξουσ�ας, κ�τι που φ�νηκε και απ� την Μπολσεβ�κικη επαν�σταση και την ανεπ�ρκει� της στη Ρωσ�α - μπορε� να πει κανε�ς �τι �χουμε μια σαφ� δυναμικ� που αναδεικν�εται με την κυριαρχ�α αυτο� που ε�ναι πολιτικ� συγκροτημ�νο με οικονομ�ες κλ�μακας στην οικονομ�α. Αυτ� ε�ναι π�ντα το πεδ�ο συγκ�ντρωσης του κεφαλα�ου � επ�σης το πεδ�ο συγκ�ντρωσης της πολιτικ�ς υπεραξ�ας �πως γ�νεται σε μια επαναστατικ� τ�ξη που στην συν�χεια θεσμοποιε�ται γραφειοκρατικ� �πως συν�βη στην εκτροπ� σοσιαλιστικ�ς επαν�στασης.
Τα διλλ�ματα που τ�θενται στην δι�ρκεια της μεταβατικ�ς εξουσ�ας, �χουν �να ισχυρ� δ�λεαρ ρεαλισμο�. Τ�θεντο ζητ�ματα προσαρμογ�ν και διλλημ�των επιλογ�ς μεταξ� συνθηκ�ν αφεν�ς μεν διατ�ρησης μερικ�ς της βιωσιμ�τητας της εξουσ�ας που διολισθα�νει σε �κπτωση αξι�ν αφετ�ρου δε εν�ς πλαισ�ου συναλλαγ�ς.
Η φθ�νουσα ιστορικ� και πολιτικ� απ�δοση της νεωτερικ�τητας
Νομ�ζουμε �τι χρειαζ�ταν αυτ� το προο�μιο για να κατανο�σουμε τον κ�κλο που φα�νεται �τι διαγρ�φεται στην ιστορ�α της νεωτερικ�τητας και του κοινοβουλευτισμο� και την φθ�νουσα ιστορικ� και πολιτικ� του απ�δοση. Αυτ� το αναφ�ρουμε χωρ�ς να παραγνωρ�σουμε το γεγον�ς �τι αυτ�ς ο κ�κλος γν�ρισε την μεγαλ�τερη επ�τευξη του και την μεγαλ�τερη του θεσμικ� δικα�ωση στον 20ο αι�να. Θυμ�ζει �μως κ�πως τον Ν�μο του Π�ρκινσον στη συμβολικ� του �ψη. Ας κ�νουμε μερικ�ς κρ�σιμες παρατηρ�σεις με β�ση αυτ� την αξ�α του Ν�μου αυτο�.
1. Η ανοικοδ�μηση του Ανακτ�ρου των Βερσαλλι�ν �γινε στην παρακμ� του Λουδοβ�κου 14ου
2. Η απ�κτηση της στ�γης απ� την Κοινων�α των Εθν�ν �γινε την στιγμ� που ξεθ�ριαζε πλ�ρως κ�θε λ�γος και κ�θε ουσιαστικ�τητα και αποτελεσματικ�τητα στην �παρξη της κατ� την δι�ρκεια του Μεσοπολ�μου.
3. Η γραφειοκρατικ� φθ�νουσα αν�πτυξη των θεσμ�ν, η σ�γχρονη τεχνοκρατικ� θε�ρηση της ιστορικ�τητας και της προ�δου αναφ�ρεται και αναδεικν�εται σε κ�θε �ργο ιστορικ�, πολιτικ�, οικονομικ� � �λλο. Σ�μφωνα με αυτ� κ�θε �ργο τε�νει να συμπεριλ�βει στην εκτ�λεσ� του �σο το δυνατ�ν περισσ�τερους, με �σο το δυνατ�ν μικρ�τερο αποτ�λεσμα. Θα λ�γαμε �τι μοι�ζει σαν μια πιο κοσμοθεωρητικ� δικα�ωση και εποπτε�α του Ν�μου του Μ�ρφυ � των μη γραμμικ�ν παραδοξοτ�των της αρχ�ς της εντροπ�ας και της φθ�νουσας απ�δοσης.
Αυτ� αναδεικν�εται β�βαια στην �ννοια, στην λειτουργ�α, στην προσ�γγιση και των οικονομι�ν κλ�μακας στην οικονομικ� θεωρ�α �πως την εισ�γαγε και �πως μπορο�με να την επεξεργαστο�με σαν συν�χεια συνεχ�ζοντας το �ργο του Μ�λθους. [3]
Το πρ�βλημα λοιπ�ν της ιστορικ�ς θεμελ�ωσης του κοινοβουλευτισμο� ε�ναι �να πρ�βλημα που συνδ�εται με αρκετ�ς μεταπτ�σεις. Αρχικ� η νεωτερικ�τητα -απ� την Μ�γκνα Κ�ρτα, τις συντεχν�ες, τις κοιν�τητες, τις π�λεις-κρ�τη στην Ιταλ�α και τις Κ�τω Χ�ρες- συνδ�εται με τα ζητ�ματα της ρ�ξης και των διαδικασι�ν της ρ�ξης που επ�φερε η μεταρρ�θμιση στην πολιτικ� και την οικονομικ� κουλτο�ρα σε σχ�ση με την παραδοσιακ�τητα και συγκεντρωτικ�τητα του Καθολικισμο�. Φυσικ� συνδ�εται και με την επαναδιεκδ�κηση της εξουσ�ας απ� τους ισχυρο�ς �ναντι του συγκεντρωτισμο� των βασιλε�ων στο τ�λος του κ�κλου.
Σε κ�ποιες περιπτ�σεις, ε�χαμε επιλογ�ς συν�παρξης και συμβολοπο�ησης του βασιλικο� θεσμο� -μια επικ�νδυνη συμβολοπο�ηση- γιατ� �χει υπερβολικ�ς δικαιοδοσ�ες και παρ�δοξες. Αυτ� το βλ�πουμε ακ�μη και στην σημεριν� Μεγ�λη Βρεταν�α στο πλα�σιο ακ�μη και των ευρ�τερων επιδρ�σεων που μπορε� να �χει ο θεσμ�ς αυτ�ς στις πολιτικ�ς εξελ�ξεις σε �λλες χ�ρες �πως στον Καναδ�, παρ� το γεγον�ς �τι οι κοινων�ες αυτ�ς �χουν περ�σει τ�σο απ� τις φορτισμ�νες περι�δους της δημοκρατικ�ς πολιτικ�ς διακυβ�ρνησης �σο και απ� τις αποικιοποι�σεις �πως στην μακρ� θητε�α του Φιρντ�. [4]
Ο μ�θος της δημοκρατικ�τητας της αντιπροσ�πευσης
�μως καταρχ�ν πρ�πει να τελει�σουμε με τον θεωρητικ� μ�θο της δημοκρατικ�τητας της αντιπροσ�πευσης. Πολ� σωστ� ασκο�ν κριτικ� –�σοι ασκο�ν- �τι η αντιπροσ�πευση δεν ταυτ�ζεται με την δημοκρατ�α. Η αντιπροσ�πευση υπ� την �ννοια του αιρετο�, ε�ναι �να β�μα εκδημοκρατισμο� αλλ� δεν ταυτ�ζεται με την δημοκρατ�α. Στην πραγματικ�τητα σ�μερα υπ�ρχει απλ�ς �να δημοκρατικ� υπ�βαθρο στην τιμοκρατικ� κατ’ ουσ�α διακυβ�ρνηση. Παρ�μοια κατ�σταση υπ�ρχε ακ�μη και στην αρχα�α Αθ�να -σε �να πολ� μεγ�λο βαθμ�- υπ� την �ννοια των επιρρο�ν που μπορο�σαν να ασκο�ν οι οικονομικ� ισχυρο� που εμπλ�κονταν στην πολιτικ�.
Αυτ� το αρχ�γονο θα �λεγε κανε�ς ζ�τημα της οικονομικ�ς διαπλοκ�ς φα�νεται και στους Παρ�λληλους Β�ους του Πλο�ταρχου. Αρκε� να δει κανε�ς συγκριτικ� τον πολιτικ� β�ο του Αριστε�δη και τον β�ο του Θεμιστοκλ�. Θα διαπιστ�σει τις δ�ο αντ�θετες θ�σεις παρ� την κατ’ επ�φαση �νταξη σε κ�μματα. Το �διο μπορε� να παρατηρ�σει κανε�ς συγκρ�νοντας κ�ποιες πολιτικ�ς του Γιο�λισες Γκραντ στις ΗΠΑ μετ� τον Αβρα�μ Λ�νκολν -εν�ς ανθρ�που που λειτο�ργησε ανο�γοντας θεσμικ� επικ�νδυνους δρ�μους � αλλι�ς συγχ�ζοντας προοδευτικ�ς πολιτικ�ς με τη διαφθορ�. Ωστ�σο με αν�λογες προοδευτικ�ς πολιτικ�ς ο Φραγκλ�νος Ρο�σβελτ καινοτομε� στην συν�χεια απ� την μερι� των ρεπουμπλικ�νων �πως ο θε�ος του, Θε�δωρος Ρο�σβελτ. Ενδιαφ�ρον �χει και η παρ�ξενη διαλεκτικ� των Ρεπουμπλικ�νων σε σχ�ση με τον ρατσιστικ� Ν�το που αντιστρ�φηκε απ� την εποχ� της συνταγματικ�ς μεταρρ�θμισης του Λ. Τζ�ντζον. [5]
Στην ιστορ�α λοιπ�ν του κοινοβουλευτισμο� βρ�σκονται ανακολουθ�ες. Παρ�τι �χει εμφανιστε� θεωρητικ� να συνδ�εται απολ�τως με την αν�δειξη της αστικ�ς τ�ξης τελικ� συνδ�εται με μια ανακολουθ�α με την αρχα�α δημοκρατ�α στην οπο�α �μως υπ�ρχαν κληρωτ�ς λειτουργ�ες με μικρ� χρονικ� διαστ�ματα εξουσ�ας. �ταν μια κοινων�α οργανωμ�νη πολιτικ� ως «πολιτικ� κοινων�α» σε μικρ�τερη κλ�μακα αν και μπορε� να πει κανε�ς �τι σ�μερα κλ�μακες κρατ�ν �πως ε�ναι Λουξεμβο�ργο � κρατ�δια �πως αυτ� του Λιχνενστ�ιν και του Μονακ� λειτουργο�ν ε�τε κοινοβουλευτικ� ε�τε θεσμικ� με αναχρονιστικ� μορφ� παρ� το γεγον�ς �τι αποτελο�ν πληθυσμιακ� το αντ�στοιχο των αρχαιοελληνικ�ν π�λεων.
Το Αμφικτιονικ� πρ�τυπο και η δημοκρατ�α
Το ζ�τημα λοιπ�ν �χει να κ�νει με το π�σο ολοκληρωμ�νη ε�ναι η δημοκρατ�α και απ� πο� αντλε� τα οικονομικ� της αποθ�ματα. Εδ� πρ�πει να γ�νουμε σαφε�ς. Τα οικονομικ� αποθ�ματα της δημοκρατ�ας του Κλεισθ�νη δεν συντηρ�θηκαν και δεν αναπτ�χτηκαν απ� τον ηγετικ� ρ�λο της �διας της Αθηνα�κ�ς πολιτε�ας σε �να ευρ�τερο περιβ�λλον �πως θα το συναντ�σουμε αργ�τερα πριν απ� τον Πελοποννησιακ� Π�λεμο -απ� την εποχ� μετ� απ� τον ηγετικ� ρ�λο των Αθην�ν στους Μηδικο�ς Πολ�μους της Αθηνα�κ�ς Πολιτε�ας και μετ� απ� την συγκρ�τηση της Αθηνα�κ�ς συμμαχ�ας. Αυτ� το σ�στημα θα λ�γαμε της αρχα�ας δημοκρατ�ας ε�χε εγγεν� στοιχε�α μιας �λλης προσ�γγισης -�σο ανολοκλ�ρωτη και αν �ταν- η οπο�α ε�χε ξεκιν�σει απ� το Αμφικτιονικ� πρ�τυπο.
Το Αμφικτιονικ� πρ�τυπο προσπαθο�σε να συνδυ�σει και συνδ�αζε την συλλογικ� αντιπροσ�πευση, και με θεσμικο�ς εκπροσ�πους τους Πυλαγ�ρες και τους Ιερομν�μονες καθ�ς � τελευτα�ες αντιπροσ�πευαν την πνευματικ� δι�σταση του Αμφικτιονικο� Πνε�ματος. Δηλαδ� οι Πυλαγ�ρες λειτουργο�σαν ως αντιπροσωπευτικο� ηγ�τες, εν� οι Ιερομν�μονες ως συμβο�λιο σοφ�ν που εξ�φραζαν την παρ�δοση. Υπ�ρχε η δυνατ�τητα συλλογικ�ς συμμετοχ�ς �λων στην διαδικασ�α επ�λυσης διαφορ�ν στην διαιτησ�α.
Η δικαι�κ� καταγωγ� της δημοκρατ�ας
Εδ� λοιπ�ν πρ�πει να σημει�σουμε �τι η διαδικασ�α της δημοκρατ�ας γεννι�ται απ� �τι φα�νεται δικαι�κ�. Αυτ� το βλ�πουμε απ� την πρ�τη δι�σταση της δημοκρατ�ας που �χουμε τον δικαστικ� � δικαι�κ� εκδημοκρατισμ� του Σ�λωνα και �που διαμορφ�νεται ο εκδημοκρατισμ�ς με την καινοτομ�α στο οικονομικ� πεδ�ο των θεσμ�ν με την Σεισ�χθεια και με την απελευθ�ρωση των δο�λων, την αν�κτηση της ιδι�τητας του πολ�τη απ� ανθρ�πους που ε�χαν εμπορευτε� τελικ� τον εαυτ� τους για οικονομικο�ς λ�γους, την πολιτικ� τους υπ�σταση δηλαδ� για οικονομικο�ς λ�γους και την ε�χαν χ�σει. Το δικαι�κ� ζ�τημα �τανε π�ντα στην αφετηρ�α θεμελιακ�ν εξελ�ξεων τ�σο για την πολιτικ� �σο και για την οικονομ�α. Αυτ� αναδεικν�ει και η θεωρ�α του Αριστοτ�λη για την σχ�ση σπανι�τητας π�ρων και δικαιοσ�νης.
Η σημαντικ�τητα του δικαστικο� εκδημοκρατισμο� φα�νεται και με την �ννοια της διαλεκτικ�ς � του Λ�γου �πως την συναντ�με στο Ινδικ� �πος Μαχαμπαρ�τα με τον θεμελι�δη νομικ� στοχασμ� της Ντραουπ�ντι που αλλ�ζει την τροπ� �λων των εξελ�ξεων της παιγνιακ�τητας της ελευθερ�ας και της υπ�στασης στο τυχερ� παιχν�δι που �παιξε ο Γιουντιστ�ρα με τον Σακο�ν εμπορευ�μενος και χ�νοντας την σ�ζυγο του τη Ντραουπ�ντι, τους αδελφο�ς του και τον εαυτ� του σε μια διαδικασ�α πλ�ρους απαξ�ωσης. Στο �πος αυτ� βλ�πουμε τη Ντραουπ�ντι να κινητοποιε� κομβικ�ς διαδικασ�ες δικανικο� λογισμο� σε �να απ� τα μεγαλ�τερα παγκ�σμια �πη. Η Ντραουπ�ντι συμβολ�ζει εκε� και την �λη ως �ψη που θ�τει ως αναγκαι�τητα την κατ οικονομ�α δικαιοσ�νη και νομοτ�λεια ως αντ�θεση στην παιγνιατι�τητα.
Το πρ�βλημα λοιπ�ν της αντιπροσ�πευσης πρ�πει να το δο�με σε μια �λλη β�ση. Αφεν�ς μεν γ�ρω απ� την επ�ρκει� της και την αντιστο�χισ� της με την �ννοια της δημοκρατ�ας αλλ� αφετ�ρου δε απ� την ιστορικ� της αποτελεσματικ�τητα και αξιοπιστ�α.
Ο ολοκληρωτισμ�ς του μαζικο� πολιτισμο� και η αντιπροσ�πευση
Ωστ�σο, παρ� τον κοινοβουλευτισμ� που αν�δειξαν οι μεγ�λοι πολιτικο� στοχαστ�ς -στην περ�οδο των Πατ�ρων της Αμερικ�νικης Ανεξαρτησ�ας, τ�σο στις μεγ�λες διακηρ�ξεις �σο και στην λογικ� εν�ς προβληματισμο� που αναπτ�χτηκε στον Εμφ�λιο Π�λεμο και μεταγεν�στερα διασχ�ζοντας το «New Deal» και τον αγ�να εν�ντια στα Trust που ξεκιν�ει απ� τον �ντριου Τζ�κσον και πριν απ� αυτ�ν και φτ�νει στον Θε�δωρο Ρο�σβελτ συνεχ�ζοντας στη λογικ� του New Deal και του Φραγκλ�νου Ρο�σβελτ και φτ�νοντας ως την «Μεγ�λη Κοινων�α» του Τζ�νσον- �χουμε φτ�σει πλ�ον σε �να κρ�σιμο σημε�ο κατ�ρρευσης και ελλειμματικ�τητας των θεσμ�ν και των ιστορικ�ν προσωπικοτ�των.
Αυτ� παρατηρε� και ο καθ’ ημ�ς Παναγι�της Καννελ�πουλος στους �στερους προβληματισμο�ς του -ελε�θερος απ� τους δογματισμο�ς που κυρι�ρχησαν στην ρεαλιστικ� του τα�τιση με πολιτικο�ς ρ�λους απ� το παρελθ�ν- κ�νοντας λ�γο για την κρ�ση της ιστορικ�ς προσωπικ�τητας, συνεχ�ζοντας την λογικ� εν�ς προβληματισμο� που αναπτ�σσει ο Γκρασ� για την «�γερση των μαζ�ν» και της παγ�ωσης της μαζικ�ς κοινων�ας. �μως η εποχ� μας δεν πηγα�νει μ�νο με τον μεγαλ�τερο ρ�λο των μαζ�ν αλλ� και με μια μεγαλ�τερη αποστασιοπο�ηση και αποξ�νωση και κυριαρχ�α των ελ�τ.
Αυτ� συμβα�νει γιατ� ο μαζικ�ς πολιτισμ�ς -�πως παρατηρο�σε ο Κ�ρλ Γι�σπερς- κρ�βει μ�σα του στοιχε�α εν�ς ολοκληρωτισμο�. Η μαζικ�τητα δεν βρ�σκεται στην �ννοια της ικαν�τητας των μαζ�ν για αγ�να αλλ� στο γεγον�ς �τι λειτουργο�ν σε αυτ�ν πολ� πιο ε�κολα τα στοιχε�α αλλοτρ�ωσης, �πως αυτ� που αναδεικν�ονται απ� τους προβληματισμο�ς του Γκουστα�ου Λε Μπον του Φρ�ιντ και �λλων γ�ρω απ� την μαζικ� ψυχολογ�α και το εγ�, � αναπτ�σσεται συν�χεια και ως αγορα�α «κοινων�α του θε�ματος».
Προβληματισμο�ς π�νω σε αυτ� τα σημε�α �χουμε αναπτ�ξει σε προγεν�στερα κε�μενα �πως για την ειδωλοπο�ηση και την κυριαρχ�α του τ�ποτε [6]� για την εικονοπο�ηση της πολιτικ�ς και τον πολιτικ� μηδενισμ�. [7]
Οι κ�κλοι των ιδε�ν, το τ�ρμα της γραμμικ�τητας και η αντιπροσ�πευση
Το θ�μα αυτ� μπορο�με να το προσεγγ�σουμε με δ�ο �ψεις:
1.Πρ�τον με β�ση τους κ�κλους των ιδε�ν, υπ� μια �ννοια συστημικ�ς ιστορικ�ς εξ�λιξης. Αναδεικν�ονται κ�κλοι ιδε�ν σε ιστορικ� πεδ�α που εμπλουτ�ζονται και περνο�ν απ� σημε�α καμπ�ς και κρ�σης και που μετασχηματ�ζονται καθολικ�. Εδω θα θυμηθο�με την αν�λογη θεωρ�α για τους ιστορικο�ς κ�κλους Κοντρ�τιεφ στην οικονομ�α. Μπορο�με να μιλ�σουμε λοιπ�ν για αν�λογους πολιτικο�ς κ�κλους με τους οικονομικο�ς του Κοντρ�τιεφ.
2.Δε�τερον υπ� την �ννοια του τ�λους της γραμμικ�τητας. Μπορο�με να σταθο�με σε κριτικ�ς που αφορο�ν στην νεωτερικ�τητα �πως αυτ� που �χει επιχειρ�σει συστηματικ� απ�ναντι σε αυτ�, σαν κριτικ� θε�ρησ� της απ� τον Giddens αλλ� π�νω απ� �λα μπορο�με να μιλ�σουμε για το τ�λος της γραμμικ�τητας της νεωτερικ�τητας.
Η νεωτερικ�τητα δεν �χει τελει�σει ως υπ�θεση αλλ� �χει χ�σει πολλ�ς απ� τις γραμμικ�ς απλο�κ�τητ�ς της, οι οπο�ες την οδ�γησαν σε εκκρεμε�ς � σε ακρα�ες δυναμικ�ς και προσεγγ�σεις �πως η «σ�γκρουση των πολιτισμ�ν» και «το τ�λος της ιστορ�ας». Και οι δ�ο αυτ�ς προσεγγ�σεις αναδεικν�ονται κατ’ ουσ�αν το �διο φρο�δες, ουτοπικ�ς � μ�λλον θα �λεγε κανε�ς μη ουσιαστικ�ς. Υπ�ρχουν �λλες διεργασ�ες που ε�ναι πιο ουσιαστικ�ς, ε�ναι διαδικασ�ες �πως οι συστημικ�ς προσεγγ�σεις που επιχειρε� ο Β�λλερνσταιν αλλ� και �λλες που �χουν πεδ�ο γ�νιμης αντ�ληψης και κριτικ�ς θε�ρησης και που συνδυ�ζουν την πολιτικ� με την οικονομ�α ως δυναμικ� πεδ�α που αλληλεπιδρο�ν και που λειτουργο�ν και ως αιτ�ες επ�σης παλ�νδρομων εξελ�ξεων.
Εδ� πρ�πει να προσθ�σουμε την ανθρωπολογικ�, ψυχολογικ� και πολιτισμικ� κρ�ση, �χι υπ� την �ννοια της σ�γκρουσης των πολιτισμ�ν, αλλ� υπ� την �ννοια του συστ�ματος που συνδ�ει τον �νθρωπο και διαμορφ�νει �να πεδ�ο συνεργει�ν με την πολιτικ� και την οικονομ�α. Η �λλη λοιπ�ν κριτικ� ματι� και προσ�γγιση μπορε� να περιλ�βει �ναν εντοπισμ� των βασικ�ν χαρακτηριστικ�ν της σημεριν�ς πολιτικ�ς πραγματικ�τητας, μια διε�σδυση π�ρα απ� τις θεσμικ�ς γοητε�ες και αυθεντ�ες και τον κριτικ� απ�ηχο που λειτουργε� σαν δι�κοσμος και σαν εναλλακτικ�τητα και που εμφαν�ζεται στην κομματικ� διπολικ�τητα που καταλ�γει να ε�ναι �λο και πιο ανο�σια.
Ωστ�σο σε κ�θε εποχ� παρουσιαζ�ταν η αν�γκη για �να πεδ�ο κ�θαρσης. Μιλ�με σ�μερα για το Ρωμα�κ� δ�καιο και αγνοο�με �τι δ�ο μεγ�λοι του στοχαστ�ς ο Παπινιαν�ς και ο Ουλπιαν�ς εκτελ�στηκαν � δολοφον�θηκαν απ� αυτοκρ�τορα � απ� πραιτωριανο�ς υπερασπ�ζοντας τις ιδ�ες τους. Οι ιδ�ες αυτ�ς ε�ναι προφαν�ς �τι δεν ε�χαν καμ�α π�ραση στην εποχ� τους. Συχν� μας μ�νουν ως κληρονομι� κ�ποιες ιδ�ες, αυτ�ς �μως αποτελο�ν �να ασθεν� θεσμικ� απ�ηχο ικαν� και εκτεθειμ�νο σε παλινδρομ�σεις, απ� εποχ�ς �που �μως δεν υπ�ρχε η πραγματικ� τους δικα�ωση �πως μ�σα απ� την ιστορικ� αφ�γηση που �χουμε για αυτ�ς τις εποχ�ς.
Π�ντα λοιπ�ν υπ�ρχε η αν�γκη της κ�θαρσης �πως τον�ζεται και με τον υπ�ροχο ορισμ� της τραγωδ�ας απ� τον Αριστοτ�λη και �πως πραγματ�νεται αυτ� τελικ� στους Αρχα�ους Τραγικο�ς και τον Σα�ξπηρ. Δεν ε�ναι τυχα�ο �τι πολλ�κις το πεδ�ο της αναφορ�ς του Σα�ξπηρ ε�ναι το πολιτικ� που διαπλ�κεται με το ψυχολογικ� και το προσωπικ�. Ε�ναι το προσωπικ� πεδ�ο αναφορ�ς που δεν μπορο�σε να αναγνωρ�σει ο Μαρξισμ�ς και που καθυστερημ�να το αναγν�ρισε ο Λ�νιν μ�σα απ� τις επιπτ�σεις της επιλογ�ς μιας προσωπικ�τητας τ�που Στ�λιν ως τον δι�δοχο ηγ�τη.
Γενικ�τερα η σχ�ση της προσωπικ�τητας με το σ�στημα και την κοσμοθεωρητικ� ιδεολογ�α και την λειτουργ�α της στην ιστορ�α ε�ναι �να σ�νθετο ζ�τημα που δεν επιδ�χεται τις απλο�κ�τητες της συστημικ�ς και μονοδι�στατης θα �λεγε κανε�ς θε�ρησης των πραγμ�των. Με τον �ρο συστημικ� θε�ρηση δεν εννοο�με την συστημικ� θεωρ�α που ε�ναι ιδια�τερα γ�νιμη και απ�χει πολ� απ� την ιδ�α που �χουμε του πολιτικο� συστ�ματος το οπο�ο στο ρεαλιστικ� του πεδ�ο και τη μορφ� που συγκριν�μενο γ�νεται �να τερατο�ργημα. Η σχ�ση μιας θεμελι�δους ιδ�ας, στο ιδεατ� της αντανακλ�ται στο ειδωλικ� της πεδ�ο παραμορφωτικ� χωρ�ς αυτ� να σημα�νει �τι η λ�ξη σ�στημα ε�ναι κατοχυρωμ�νη σε αυτ� την κατ� πολλο�ς βαρβαρ�τητα που λ�γεται πολιτικ� οικονομικ� σ�στημα. Πρ�πει να αποσπ�σουμε τη ρουτ�να της �ννοιας απ� την �ννοια της συστημικ�ς θεωρ�ας που �χει τ�σα να μας διδ�ξει.
Αναφορ�ς :
[1] Η «φυλ�» εδ� αναφ�ρεται με την �ννοια της ινδοευρωπα�κ�ς καταγωγ�ς της και �χι με την φυλετικ� ρατσιστικ� της εκδοχ� που μ�θαμε τ�σο κακοποιημ�να στον 20ο αι�να καταμεσ�ς της νεωτερικ�τητας και που δ�θεν εξ�πληξε την ανθρωπ�τητα με την αν�δειξη της και με τη θεωρ�α του υπερ�νθρωπου και π�λι στρεβλωμ�νη.
[2] Durant Will, THE STORY OF CIVILIZATION, VOLUME SIX, THE REFORMATION, 1957
Επιστολ� του Jakob Fugger II στον Κ�ρολο τον 5ο
«Ε�ναι γνωστ� �τι η Μεγαλει�τητ� σας �σως να μην απολ�μβανε της Αυτοκρατορικ�ς τιμ�ς χωρ�ς τη βο�θει� μου, κ�τι το οπο�ο μπορε� να επιβεβαιωθε� και με δηλ�σεις �λων των αντιπροσ�πων. Σε �λα αυτ� δεν κο�ταξα ποτ� το δικ� μου κ�ρδος. Η σεβ�σμια παρ�κλησ� μου ε�ναι να διατ�ξετε την χωρ�ς περαιτ�ρω καθυστ�ρηση της επιστροφ�ς των χρημ�των που πλ�ρωσα, συν τους τ�κους»
[3] Cohen Daniel, Η ευημερ�α του κακο�, 2010, εκδ�σεις ΠΟΛΙΣ, σελ 69
«Ο ν�μος του Thomas Manlthus μπορε� να συνοψιστε� ως εξ�ς: �ποια και αν ε�ναι η πρ�οδος που επιτυγχ�νουν οι ανθρ�πινοι πολιτισμο� στο πεδ�ο των τεχν�ν � των τεχνικ�ν, το εισ�δημα των κατο�κων μιας χ�ρας δεν μπορε� να αυξηθε�! Ο λ�γος ε�ναι εξαιρετικ� απλ�ς. Μ�λις το εισ�δημα εν�ς �θνους αυξηθε�, ο πληθυσμ�ς τε�νει να αυξηθε� ακ�μη γρηγορ�τερα. Κ�θε βελτ�ωση του βιοτικο� επιπ�δου του πληθυσμο� προκαλε� �τσι μια εκθετικ� μεγ�θυνση του πληθυσμο�, η οπο�α αργ� η γρ�γορα πρ�πει να αναχαιτιστε� λ�γω ανυπαρξ�ας διαθ�σιμων εδαφ�ν»
[4] Ζ�ση Γι�ννη, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΚΤΟΡΑΤΑ ΣΤΟΥΣ G-8, www.solon.org.gr
[5] Krugman Paul, 2007, Η συνε�δηση εν�ς προοδευτικο�, εκδ�σεις ΠΟΛΙΣ, σελ134
[6] Ζ�σης Γι�ννης, Η ΕΙΔΩΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΤΙΠΟΤΕ , www.solon.org.gr
[7]Ζ�σης Γι�ννης, Η ΕΙΚΟΝΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Ο ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, www.solon.org.gr
Ο Γι�ννης Ζ�σης ε�ναι δημοσιογρ�φος, συγγραφ�ας και ποιητ�ς.
Σπο�δασε Οικονομικ� στην ΑΣΟΕΕ, Παιδαγωγικ� στην Παιδαγωγικ� Ακαδημ�α Λαμ�ας και Πολιτικ�ς Επιστ�μες στο Π�ντειο Πανεπιστ�μιο Αθην�ν.
Ε�ναι στ�λεχος της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ, της www.solon.org.gr και συνεργ�της του STAR TV Κεντρικ�ς Ελλ�δας,
|
