� ��������� ��� � ����������� ��� �����������

��� ��������� �������

Η εξουσ�α των πολιτ�ν στις σημεριν�ς Δημοκρατ�ες

«Εξουσ�α ε�ναι η δυνατ�τητα, ως δικα�ωμα και ως ισχ�ς, να λαμβ�νει και να εφαρμ�ζει κ�ποιος αποφ�σεις που αφορο�ν τους πολ�τες».

Απ� τον παραπ�νω ορισμ� συν�γεται �τι στις σημεριν�ς αντιπροσωπευτικ�ς δημοκρατ�ες, �που �λες οι αποφ�σεις λαμβ�νονται απ� τους αντιπροσ�πους, οι πολ�τες �χουν ελ�χιστη εξουσ�α. Αυτ� περιορ�ζεται στη λ�ψη μ�νο δ�ο αποφ�σεων,  στην �σκηση δ�ο δικαιωμ�των:

(1)   Του δικαι�ματος να εκλ�γουν τους αντιπροσ�πους τους /πολιτικο�ς �ρχοντες, οι οπο�οι λαμβ�νουν τις αποφ�σεις για λογαριασμ� τους.

(2)   Του δικαι�ματος να ε�ναι �λοι οι πολ�τες υποψ�φιοι για να εκλεγο�ν πολιτικο� �ρχοντες.

Τα υπ�λοιπα δικαι�ματα των πολιτ�ν (της ελευθερ�ας του λ�γου, της εξασφ�λισης εργασ�ας, του ακαδημα�κο� ασ�λου, της απεργ�ας, των… καταλ�ψεων), δεν ε�ναι  αποφ�σεις  του συν�λου των πολιτ�ν και συνεπ�ς δεν αποτελο�ν εξουσ�α των πολιτ�ν. Στην ουσ�α  τα δικαι�ματα αυτ� αποτελο�ν ευνο�κ�ς εκχωρ�σεις της εξουσ�ας των ολ�γων προς τους πολ�τες· αποτελο�ν αποφ�σεις των ολ�γων, που στην καλλ�τερη περ�πτωση ε�ναι οι εκλεγμ�νοι αντιπρ�σωποι τους.

Πως �μως μπορε� να αυξηθε� η εξουσ�α των πολιτ�ν σε �να σημεριν� πολ�τευμα αντιπροσωπευτικ�ς Δημοκρατ�ας ;

Πως μπορε� οι �διοι οι πολ�τες να ασκο�ν �να ποσοστ� της εξουσ�ας που σ�μερα ασκε�ται απ� αντιπροσ�πους ;

Ε�ναι προφαν�ς �τι για να αυξηθε� η εξουσ�α που ασκο�ν �μεσα οι πολ�τες, πρ�πει να αλλ�ξουν οι θεσμο� και οι πρακτικ�ς που αποτελο�ν το �χημα λεηλασ�ας της «αμεταβ�βαστης  εξουσ�ας τους». Οι πιο σημαντικ�ς απ� αυτ�ς τις πρακτικ�ς και θεσμο�ς ε�ναι :

• Η λ�ψη �λων των αποφ�σεων απ� αντιπροσ�πους και η κατ�ργηση στην πρ�ξη  του θεσμο� των δημοψηφισμ�των, παρ�τι αυτ�ς προβλ�πεται απ� το Σ�νταγμα.
• Η αν�δειξη των αρχ�ντων αποκλειστικ� με τον θεσμ� της εκλογ�ς, σε �λα τα επ�πεδα �σκησης εξουσ�ας.  

Ο θεσμ�ς των δημοψηφισμ�των

Η λ�ψη �λων των αποφ�σεων απ� αντιπροσ�πους και η αποξ�νωση των πολιτ�ν απ� τη λ�ψη κ�θε απ�φασης, συμπεριλαμβανομ�νων και των μεγ�λων αποφ�σεων, αποτελε� παρ�βαση φυσικο� ν�μου γιατ� η εξουσ�α των ανθρ�πων ε�ναι αμεταβ�βαστο δ�ρο της Φ�σεως, του Θεο�. Αποτελε� ακ�μη μια πρ�ξη παρ�λογη, γιατ� οι αποφ�σεις  των ολ�γων δεν μπορε� να συγκρο�ονται με τα συμφ�ροντα τους που προφαν�ς  δεν συμπ�πτουν, τουλ�χιστον π�ντα, με τα συμφ�ροντα των πολλ�ν.  Αυτ� η φυσικ� νομοτ�λεια αποτελε� �να μεγ�λο εμπ�διο για την πραγματοπο�ηση ορθολογικ�ν και δ�καιων μεταρρυθμ�σεων με αποφ�σεις των ολ�γων. Οι φυσικο� ν�μοι υπερισχ�ουν των δεσμε�σεων και των καλ�ν προθ�σεων των αντιπροσ�πων.

Π�ραν αυτο� οι αποφ�σεις με δημοψηφ�σματα, ανεξ�ρτητα του ορθολογισμο� τους, ε�ναι αποφ�σεις με μεγ�λη α�σθηση του δικα�ου και ευρε�α αποδοχ� αφο� εκφρ�ζουν τη βο�ληση των πολλ�ν.

Δημιουργε�ται συνεπ�ς το εξ�ς ερ�τημα: Οι λ�γες και μεγ�λες αποφ�σεις[1] δεν ε�ναι ορθολογικ�τερο, ηθικ�τερο και αποτελεσματικ�τερο  να  λαμβ�νονται απ� τους ιδ�ους του πολ�τες ;

Δεν ε�ναι αναγκα�ο αλλ� και σκ�πιμο, οι μεγ�λες μεταρρυθμ�σεις να γ�νονται με δημοψηφ�σματα �στε να μπορο�ν να πραγματοποιηθο�ν και να στερι�σουν;

Η αν�δειξη των αρχ�ντων

Η αν�δειξη των πολιτ�ν στο σημαντικ� και τιμητικ� αξ�ωμα του αντιπρ�σωπου/�ρχοντα  μπορε� να γ�νει με δ�ο τρ�πους: Με εκλογ� � με κλ�ρωση (τυχα�α επιλογ�). Ε�ναι προφαν�ς ακ�μη �τι μπορε� να γ�νει και με �να μικτ� τρ�πο που θα περιλαμβ�νει  δημοκρατικ� διαδικασ�α προεπιλογ�ς των αρ�στων και στη συν�χεια τελικ� επιλογ� με κλ�ρωση . 

Στην καθεστηκυ�α �μως αντ�ληψη και πρακτικ� η αν�δειξη αρχ�ντων πρ�πει αποκλειστικ� να γ�νεται  με εκλογ�. Η κλ�ρωση, αν και �ταν ο βασικ�τερος θεσμ�ς της αρχαιοελληνικ�ς δημοκρατ�ας, σ�μερα  θεωρε�ται μια επιλογ� χωρ�ς στ�χους και προοπτικ�ς· θεωρε�ται μια πρ�ξη τυφλ�. 

Στη σ�γχρονη �μως Φυσικ� η τυχαι�τητα  δεν θεωρε�ται τυφλ� διαδικασ�α· «θεωρε�ται μ�α μη  ντετερμινιστικ� διαδικασ�α,  συν�νυμη του αυθ�ρμητου, της καινοτομ�ας και της δημιουργικ�τητας»[2]. Θεωρε�ται μια πρ�ξη που δ�σκολα μπορο�με να κατανο�σουμε γιατ� δεν υπακο�ει στη λογικ� του κλασικο� ντετερμινισμο� αλλ� στη λογικ� του πολλαπλο� και σ�νθετου ντετερμινισμο�, που συνηθ�ζεται να ονομ�ζεται Θεωρ�α του Χ�ους.

Τα πλεονεκτ�ματα και τα μειονεκτ�ματα της εκλογ�ς και της κλ�ρωσης ε�ναι μ�λλον ευν�ητα. Με την εκλογ� διασφαλ�ζεται στη θεωρ�α, αλλ� �χι και στην πρ�ξη, η βελτιστοπο�ηση της αποτελεσματικ�τητας των πολιτικ�ν συστημ�των.

Με την κλ�ρωση διασφαλ�ζεται, �χι μ�νο στη θεωρ�α αλλ� και στην πρ�ξη, η ισχ�ς των αρχ�ν της ισοκρατ�ας, της ισονομ�ας και της παροχ�ς �σων ευκαιρι�ν σε �λους τους πολ�τες· διασφαλ�ζεται η βελτιστοπο�ηση της ηθικ�ς των πολιτικ�ν συστημ�των.

Τι κρ�ση �μως δι�ρχονται οι σημεριν�ς αντιπροσωπευτικ�ς δημοκρατ�ες; Ηθικ� � χαμηλ�ς αποτελεσματικ�τητας ;

Η απ�ντηση στο ερ�τημα αυτ� ε�ναι απολ�τως αναγκα�α για τον καθορισμ� των αλλαγ�ν που πρ�πει να γ�νουν στους προαναφερθ�ντες δ�ο θεσμο�ς

Η επανεξ�ταση του ε�ρους χρ�σης των θεσμ�ν εκλογ�ς και κλ�ρωσης

Απ� την προηγο�μενη σ�ντομη αν�λυση, ε�κολα προκ�πτουν συμπερ�σματα για τα πλεονεκτ�ματα και τα μειονεκτ�ματα των τρι�ν τρ�πων αν�δειξης των αρχ�ντων και την επ�δραση των τρ�πων αυτ�ν σε φαιν�μενα μετ�πτωσης των σημεριν�ν δημοκρατι�ν σε πολιτε�ματα, που το μ�νο κοιν� στοιχε�ο που �χουν με την αρχαιοελληνικ�, με την αυθεντικ�, δημοκρατ�α ε�ναι το �νομα.

Ο συσχετισμ�ς πλεονεκτημ�των/ μειονεκτημ�των εκλογ�ς και κλ�ρωσης, δεν παρ�μεινε ο �διος με το π�ρασμα του χρ�νου· �λλαξε με την αλλαγ� των οικονομικ�ν και κοινωνικ�ν συνθηκ�ν, καθ�ς και των τεχνολογικ�ν δυνατοτ�των ενημ�ρωσης και αμφιενεργ�ς επικοινων�ας . �τσι, κρ�νεται σκ�πιμη και αναγκα�α η επανεξ�ταση του ε�ρους χρ�σεως των υπ�ψη θεσμ�ν με β�ση τα δεδομ�να του 21^ου αι�να.

Μεταξ� των �λλων στοιχε�ων, που πρ�πει να λ�βουμε υπ�ψη μας σε αυτ� την επανεξ�ταση,  ε�ναι  και τα ακ�λουθα γεγον�τα που σχετ�ζονται ισχυρ� με τη μακρ�χρονη και  αποκλειστικ� χρ�ση του θεσμο� της εκλογ�ς:

(1)   Η εκλογ� σ�μερα δεν αποτελε� «συνειδητ� επιλογ�» πολιτ�ν, αλλ� �χει εκφυλισθε� σε μια ισχυρ� χειραγωγημ�νη επιλογ� των πολιτ�ν· μια επιλογ� διαμορφωμ�νη απ� τους μηχανισμο�ς της θεσμικ�ς και της π�ρα-θεσμικ�ς  εξουσ�ας, απ� αυτο�ς που  αποφασ�ζουν τους καν�νες και τις πρακτικ�ς της εκλογικ�ς διαδικασ�ας.

(2)   Οι περισσ�τεροι απ� τους  βουλευτ�ς και απ� τους αξιωματο�χους της εξουσ�ας σ�μερα ε�ναι: ε�τε μ�λη οικογενει�ν με μεγ�λη πολιτικ� � οικονομικ� δ�ναμη, ε�τε εκλεγμ�νοι αντιπρ�σωποι  των σπουδαστ�ν, των εργαζομ�νων, και των διαφ�ρων κοινωνικ�ν ομ�δων. Βασικ� �χημα δημιουργ�ας αυτο� του φαινομ�νου ε�ναι ο θεσμ�ς της εκλογ�ς.

(3)   Η αποκλειστικ� χρ�ση του θεσμο�  της εκλογ�ς, �χει ντε φ�κτο οδηγ�σει στην μετ�λλαξη του σε �να τυπικ� δημοκρατικ� αλλ� ουσιαστικ� ολιγαρχικ� θεσμ�· σε �να μηχανισμ� για π�για και κληρονομικ� εξουσ�α των μελ�ν του κατεστημ�νου, �πως �σχυε στο θεσμ� της κληρονομικ�ς εξουσ�ας.  Παραδε�γματα δε  λ�με.

Η παντελ�ς �λλειψη αποφ�σεων με δημοψηφ�σματα και η  αποκλειστικ�  χρ�ση της εκλογ�ς για την αν�δειξη των αρχ�ντων, ε�χαν �να ακ�μη σοβαρ�  αποτ�λεσμα· την υποβ�θμιση της πολιτικ�ς και την αν�δειξη της επικοινωνιακ�ς πολιτικ�ς σαν κορυφα�α αξ�α. Σ�μερα πολιτικο� και πολ�τες ξεκ�θαρα υποστηρ�ζουν �τι δεν �χει αξ�α ΤΙ λ�με αλλ� ΠΩΣ το λ�με· �τι δεν �χει αξ�α η πολιτικ� αλλ� η επικοινωνιακ� πολιτικ�. Αυτ� την αλ�θεια οι πολ�τες τη βι�νουν καθημεριν�.

Τα παραπ�νω μειονεκτ�ματα της εκλογ�ς, �χουν εντοπισθε�, εδ� και πολλ� χρ�νια, απ� πολλο�ς στοχαστ�ς – Αριστοτ�λη, Μοντεσκι�, Ρουσσ�, Καστορι�δη – οι οπο�οι  θεωρο�ν την εκλογ�  �να ολιγαρχικ� θεσμ�, εν� την κλ�ρωση, τη θεωρο�ν �να γν�σιο δημοκρατικ� θεσμ�.

Η διε�ρυνση της Δημοκρατ�ας

Η διε�ρυνση συνεπ�ς της δημοκρατ�ας δεν ε�ναι �να ρητορικ� και δημαγωγικ� σ�νθημα που μπορε� να το ερμηνε�ει ο κ�θε πολιτικ�ς �  πολ�της με τον δικ� του τρ�πο, αλλ�  ε�ναι μια σαφ�ς πρ�ταση για τις �ξης δ�ο θεσμικ�ς μεταρρυθμ�σεις:

(1)   Τη λ�ψη των μεγ�λων και λ�γων αποφ�σεων με ψηφιακ� δημοψηφ�σματα.

(2)   Την αν�δειξη αρχ�ντων �χι αποκλειστικ� με το θεσμ� της εκλογ�ς,  αλλ� και με το θεσμ� της εκλογ�ς των αρ�στων/κλ�ρωσης,  � και σε κ�ποιες περιπτ�σεις μ�νο με το θεσμ� της κλ�ρωση.

Με τις μεταρρυθμ�σεις αυτ�ς β�σιμα αναμ�νεται, �τι οι σημεριν�ς δημοκρατ�ες θα ξαναγ�νουν τα πολιτε�ματα της εξουσ�ας των πολιτ�ν, και �τι η σημεριν� τυπικ� δημοκρατικ� αλλ� ουσιαστικ� ολιγαρχικ� νοοτροπ�α, θα μετασχηματισθε� με το χρ�νο, σε μια γν�σια δημοκρατικ� νοοτροπ�α. 

Ε�ναι ακ�μη ευν�ητο �τι οι μεταρρυθμ�σεις αυτ�ς πρ�πει να γ�νουν με σταδιακ� και προσεκτικ� β�ματα, αρχ�ζοντας απ� τη β�ση προς την κορυφ�· αρχ�ζοντας απ� το «πολ�τευμα» των μαθητικ�ν κοινωνι�ν και φτ�νοντας στο πολ�τευμα της χ�ρας,  χωρ�ς να παραλε�ψουμε τη διε�ρυνση στα ενδι�μεσα επ�πεδα εξουσ�ας· στα επ�πεδα, των συνδικαλιστικ�ν εν�σεων, των συνεταιρισμ�ν,  των ασφαλιστικ�ν φορ�ων,  των δ�μων, των νομαρχι�ν. 

Η ψηφιοπο�ηση της Δημοκρατ�ας

Η εφαρμογ� των παραπ�νω  μεταρρυθμ�σεων με συμβατικο�ς τρ�πους αμφιενεργ�ς ενημ�ρωσης και πραγματοπο�ησης δημοψηφισμ�των,  ε�χε μ�χρι χθες τερ�στια λειτουργικ� και οικονομικ� προβλ�ματα.

Σ�μερα �μως τα προβλ�ματα αυτ� μπορο�ν να ελαχιστοποιηθο�ν με τη βο�θεια της ν�ας ψηφιακ�ς τεχνολογ�ας των αμφιενεργ�ν δικτ�ων, της τεχνολογ�ας του Ιντερν�τ.

Ψηφιοπο�ηση συνεπ�ς για μας σημα�νει λειτουργ�α των διευρυμ�νων δημοκρατικ�ν θεσμ�ν με μ�σα της ψηφιακ�ς τεχνολογ�ας τα οπο�α :

• Ε�ναι- σ�μερα και περισσ�τερο α�ριο -  προσιτ� σε πολ�τες : πλο�σιους και φτωχο�ς, στοιχει�δους και αν�τατης εκπα�δευσης, σε πολ�τες που ζουν στην π�λη, το χωρι� � σε μια αγροικ�α.
• Διασφαλ�ζουν αλληλοενημ�ρωση, διαβο�λευση και δημοψηφ�σματα των πολιτ�ν απ� το σπ�τι � το χ�ρο εργασ�ας.
• Καταργο�ν τη χειραγ�γηση του μπαλκονιο� και το ρ�λο των συγκεντρωσιαρχ�ν και των αφισοκολλητ�ν.

Η διε�ρυνση και ψηφιοπο�ηση των θεσμ�ν στις σπουδαστικ�ς κοιν�τητες.

Ε�ναι φανερ� �τι οι μαθητικ�ς και φοιτητικ�ς κοινων�ες αποτελο�ν, πρ�πει πρωτ�στως να αποτελο�ν,  τα φυτ�ρια παραγωγ�ς ανθρ�πων με πραγματικ� δημοκρατικ� κουλτο�ρα· τα φυτ�ρια παραγωγ�ς πολιτ�ν.

Για αυτ� η διε�ρυνση της δημοκρατ�ας στο χ�ρο της παιδε�ας πρ�πει και μπορε� να ε�ναι πλ�ρης, να ε�να 100%, απ� σ�μερα.  Αυτ� σημα�νει �τι �λες οι  μεγ�λες αποφ�σεις των σπουδαστικ�ν κοινοτ�των να λαμβ�νονται με ψηφιακ� δημοψηφ�σματα, και �λοι οι αντιπρ�σωποι να αναδεικν�ονται  με κλ�ρωση, � με προεπιλογ� των αρ�στων  και τελικ� επιλογ� με κλ�ρωση.

Με μια τ�τοια μεταρρ�θμιση θα αποδυναμωθε� η εξ�ρτηση απ� τα κ�μματα των ηγετ�ν των σπουδαστ�ν, εν� μαθητ�ς και σπουδαστ�ς θα κατανο�σουν και θα βι�σουν την ουσ�α της πραγματικ�ς δημοκρατ�ας.

Με μια τ�τοια μεταρρ�θμιση  ο χ�ρος της παιδε�ας θα μετασχηματιστε� απ� φυτ�ριο οπαδ�ν σε φυτ�ριο πολιτ�ν.

Η διε�ρυνση και ψηφιοπο�ηση των θεσμ�ν στα �λλα επ�πεδα

Στα �λλα επ�πεδα εξουσ�ας, η διε�ρυνση της δημοκρατ�ας ο�τε  σκ�πιμο αλλ� ο�τε και δυνατ� ε�ναι, να  ε�ναι πλ�ρης, να ε�ναι  100%.  Τουλ�χιστον σ�μερα.

Η διε�ρυνση πρ�πει να μει�νεται καθ�ς θα προχωρο�με απ� το χ�ρο της παιδε�ας, προς τον χ�ρο της πολιτε�ας.

Ο καθορισμ�ς του ε�ρους χρ�σεως των θεσμ�ν, (εκλογ�ς /κλ�ρωσης και δημοψηφισμ�των/ αποφ�σεων των αντιπροσ�πων), πρ�πει να ε�ναι το αποτ�λεσμα μεθοδικ�ς δουλει�ς ειδημ�νων οι προτ�σεις των οπο�ων θα εγκριθο�ν απ� τους πολ�τες.

Παρ� τα�τα δεν μπορο�με να ξεπερ�σουμε τον πειρασμ� για να διατυπ�σουμε κ�ποια ερωτ�ματα �πως τα ακ�λουθα:

• Γιατ� ο δ�μαρχος και οι δημοτικο� σ�μβουλοι του χωριο� μου πρ�πει να εκλ�γονται αφο� λ�βουν το «χρ�σμα» εν�ς κ�μματος και να μην επιλ�γονται με κλ�ρο απ� μια λ�στα επιτυχημ�νων πολιτ�ν που θα δημιουργε�το με αξιοκρατικ� και δημοκρατικ� κριτ�ρια απ� τους �διους τους πολ�τες του χωριο� μου;
• Γιατ� οι πρ�εδροι των συνδικαλιστικ�ν εν�σεων πρ�πει να εκλ�γονται αφο� πρ�τα λ�βουν το «χρ�σμα» εν�ς κ�μματος και να μη κληρ�νονται απ� μια λ�στα υποψηφ�ων,  που θα �χει δημιουργηθε� απ� τους �διους τους εργαζ�μενους;
• Γιατ� οι βουλευτ�ς επικρατε�ας πρ�πει να διορ�ζονται απ� το κομματικ� κατεστημ�νο και να μη κληρ�νονται  απ� μια λ�στα  διακεκριμ�νων πολιτ�ν που θα δημιουργε�ται απ� τους πολ�τες � �στω τα μ�λη του κ�μματος; 

Συμπερ�σματα

Η διε�ρυνση της δημοκρατ�ας προ�ποθ�τει, προφαν�ς, την �παρξη βο�λησης στους �διους τους πολ�τες για συμμετοχ� τους στην �σκηση της εξουσ�ας και για αν�ληψη των ευθυν�ν που δημιουργο�νται απ� αυτ�. Αν η βο�ληση αυτ� αναπτυχθε� στην πλειοψηφ�α των πολιτ�ν, τ�τε σ�γουρα η διε�ρυνση θα πραγματοποιηθε� γιατ�  οι σημερινο� εξουσι�ζοντες, που προ�ρχονται και εκλ�γονται απ� τους πολ�τες, δεν �χουν την δυνατ�τητα αλλ� ο�τε και ιδια�τερους λ�γους να μη συμπορευθο�ν με αυτ� τη βο�ληση.

Αντ�θετα �σο καιρ� οι πολ�τες νοι�θουν βολεμ�νοι απ� το σημεριν� σ�στημα �που δεν χρει�ζεται να κοπι�ζουν, να αποφασ�ζουν και να αναλαμβ�νουν ευθ�νες, αλλ� �χουν το τυπικ� δικα�ωμα  να απαιτο�ν χωρ�ς να τους απασχολε� η  εφικτ�τητα και η ηθικ� των απαιτ�σεων τους, η διε�ρυνση ο�τε δυνατ� αλλ� ο�τε και σκ�πιμη ε�ναι.

Η ψηφιοπο�ηση των δημοκρατικ�ν � των «δημοκρατικ�ν» θεσμ�ν, ε�ναι απολ�τως β�βαιο �τι θα πραγματοποιηθε� απ� τις επιχειρ�σεις που αναπτ�σσουν και πουλ�νε υλικ� εξοπλισμ� (Hardware) και πνευματικ� εξοπλισμ� (Software), που απαιτε�ται για αυτ�ς τις καινοτομ�ες. Ε�ναι β�βαιο �τι �ταν υπ�ρξει ζ�τηση τ�τοιων υπηρεσι�ν  η αγορ� θα ψηφιοποι�σει τους �ποιους θεσμο�ς θα ισχ�ουν.  Βασικ� αιτ�α για τη μη  μ�χρι σ�μερα ψηφιοπο�ηση των θεσμ�ν,  δεν ε�ναι οι δυνατ�τητες της τεχνολογ�ας αλλ� τα συμφ�ροντα  του κατεστημ�νου της εξουσ�ας.  

Εκε�νο που δεν ε�ναι β�βαιο ε�ναι αν οι θεσμο� που τελικ� θα ψηφιοποιηθο�ν  θα αυξ�σουν � θα μει�σουν την ουσιαστικ� συμμετοχ� των πολιτ�ν στην �σκηση της εξουσ�ας.

Για την α�ξηση αυτ� �μως δεν ε�ναι υπε�θυνη η τεχνολογ�α. Υπε�θυνοι ε�ναι �λοι οι πολ�τες. Πολιτικο�, ειδ�μονες και απλο� πολ�τες.

Μακ�ρι οι παραπ�νω σκ�ψεις εν�ς απλο� πολ�τη, να προβληματ�σουν τους πολ�τες και γιατ� �χι και τους ειδ�μονες και τους πολιτικο�ς.

Μακ�ρι η ν�α τεχνολογ�α να γ�νει ευκαιρ�α και �χημα για να περισσ�τερη και γνησι�τερη Δημοκρατ�α.