��� ��� ��������� ��� ������� ���� ��������� ��� �������

��� ��������� �������

Η δεσπ�ζουσα κουλτο�ρα της ανθρωπ�τητας και οι αιτ�ες της

Στην γνωστ� ιστορ�α της ανθρωπ�τητας, δεσπ�ζουσα κουλτο�ρα των διαφ�ρων Λα�ν �ταν και ε�ναι  η κουλτο�ρα του π�λεμου· �ταν και ε�ναι ο πολιτισμ�ς του πολ�μου.

Αναφορ� σε αυτ� την πραγματικ�τητα �γινε το πρ�τον απ� τον �λληνα φιλ�σοφο της Ιων�ας Ηρ�κλειτο (544 – 484 πΧ) ο οπο�ος διακ�ρυξε �τι:  «Π�λεμος π�ντων μ�ν πατ�ρ ἐστι, π�ντων δ� βασιλε�ς, κα� το�ς μ�ν θεο�ς ἔδειξε το�ς δ� ἀνθρ�πους, το�ς μ�ν δο�λους ἐπο�ησε, το�ς δ� ἐλευθ�ρους». (Σε ελε�θερη μετ�φραση: Ο π�λεμος ε�ναι  ο πατ�ρας και ο βασιλι�ς των π�ντων που κ�νει  μερικο�ς ανθρ�πους:  Θεο�ς, �λλους ελε�θερους και �λλους δο�λους).

Η κουλτο�ρα του πολ�μου αντιμετωπ�σθηκε απ� στοχαστ�ς και απλο�ς ανθρ�πους,  σαν �να φυσικ� φαιν�μενο σχετιζ�μενο με τη βιολογικ�, πνευματικ� και ηθικ�  επιβ�ωση των ανθρ�πων· αντιμετωπ�σθηκε σαν τους σεισμο�ς των οπο�ων την  εμφ�νιση δεν ε�ναι δυνατ� να αποτρ�ψει ο �νθρωπος και το μ�νο που μπορε�,  ε�ναι να προετοιμ�ζεται για να τους αντιμετωπ�ζει με τις μικρ�τερες δυνατ�ς ζημ�ες.  

Στις πρ�τες κοινων�ες των ανθρ�πων, μοναδικ� αιτ�α αν�πτυξης και συντ�ρησης της κουλτο�ρας του πολ�μου �ταν η επιβ�ωση με τη προαναφερθε�σα γενικ�τερη �ννοια της λ�ξεως.  Με το π�ρασμα �μως των αι�νων,  η επιβ�ωση �παψε να ε�ναι η κορυφα�α αιτ�α και τη θ�ση της π�ρε η δημιουργ�α ανθρ�πων /Θε�ν που γρ�φει ο Ηρ�κλειτος· η δημιουργ�α: ιμιτασι�ν  μεσσι�ν,  φωτισμ�νων ηγετ�ν, λυτρωτ�ν των ανθρ�πων απ� τα δειν� τους.  Παραδε�γματα δημιουργ�ας κουλτο�ρας πολ�μου εναντ�ον ξ�νων και ντ�πιων εχθρ�ν δεν χρει�ζεται να αναφερθο�ν.  �λοι θα γνωρ�ζουμε αρκετ� για σημερινο�ς και παλι�τερους, ντ�πιους και ξ�νους, που θ�λησαν να γ�νουν Θεο� � ημ�θεοι με την Ηρακλε�τεια διαδικασ�α.    

Θα ε�χε μεγ�λο ενδιαφ�ρον αν απ� �ρευνες ειδημ�νων βρισκ�ταν τα  ποσοστ� του συν�λου των εμφυλ�ων και διακρατικ�ν πολ�μων  που ε�χαν ως πραγματικ� αιτ�α: (1) την αν�γκη επιβ�ωσης των ανθρ�πων και (2)τη φιλοδοξ�α κ�ποιων ανθρ�πων να «γ�νουν Θεο�». Να καθ�ριζαν, για παρ�δειγμα,  με αξι�πιστα τεκμ�ρια,  ποια ε�ναι η  πραγματικ� αιτ�α του σημερινο� πολ�μου στη Συρ�α. Η επιβ�ωση, � η φιλοδοξ�α κ�ποιων να γ�νουν Θεο�.

Κατ� την εκτ�μηση εν�ς απλο� πολ�τη,  το αποτ�λεσμα μιας τ�τοιας �ρευνας θα �δειχνε �τι η πραγματικ� αιτ�α των περισσοτ�ρων πολ�μων �ταν η φιλοδοξ�α κ�ποιων ανθρ�πων να «γ�νουν Θεο�»».

Η κουλτο�ρα της Ειρ�νης

Τα τελευτα�α χρ�νια,  κ�ποιοι στοχαστ�ς,  με περισσ�τερο γνωστ�  τον Ισπαν� ποιητ�, στοχαστ� και πολιτικ�  Φεντερ�κο Μαγι�ρ  (Federico Mayor Zaragoza)[1], υποστ�ριξαν �τι ο πολιτισμ�ς της ανθρωπ�τητες που επικρ�τησε στο παρελθ�ν και επικρατε�  στο παρ�ν, ε�ναι ο πολιτισμ�ς του πολ�μου· ε�ναι  η κουλτο�ρα του πολ�μου. Αυτ� η κουλτο�ρα σ�μερα πρ�πει και μπορε� να αλλ�ξει και απ� κουλτο�ρα του πολ�μου να γ�νει κουλτο�ρα της ειρ�νης. 

Τα μ�τρα για την αλλαγ� της κρατο�σης  κουλτο�ρας  που προτε�νονται να ληφθο�ν  βασ�ζονται σε κοινωνικ�, λογικ� και ουμανιστικ� επιχειρ�ματα και συνοψ�ζονται:  στη δι�δοση της ιδ�ας, στη σωστ� εκπα�δευση, στα κιν�ματα πολιτ�ν, στη λ�ψη των καταλλ�λων θεσμικ�ν μ�τρων.

Θα �ταν απρ�πεια και  ασ�βεια να μη αναφ�ρουμε  �τι προσπ�θειες αν�πτυξης κουλτο�ρας ειρ�νης,  χρησιμοποι�ντας μεταφυσικ�/θρησκευτικ�  επιχειρ�ματα, �χουν γ�νει στο παρελθ�ν απ� ιδρυτ�ς θρησκει�ν,  με κορυφα�ο τον Ιησο� Χριστ�.

Οι τρ�ποι δημιουργ�ας της κουλτο�ρας της Ειρ�νης

Η αλλαγ� της κρατο�σης κουλτο�ρας του πολ�μου και τα μ�τρα που προτε�νονται για την επ�τευξη της,  �χουν κορυφα�α και αναμφισβ�τητη αξ�α. Χωρ�ς την πρ�θεση, αλλ� και τη δυνατ�τητα,  να τα  αμφισβητ�σουμε � να τα σχολι�σουμε,  περιοριζ�μαστε να καταθ�σουμε μια �ποψη για τον αποτελεσματικ� τρ�πο αυτο� του μετασχηματισμο�, η οπο�α βασ�ζεται στη λογικ� των αρχ�ν και των ν�μων των θερμοδυναμικ�ν συστημ�των και �χι των «καθ’ �λιν αρμοδ�ων» Επιστημ�ν.

Στη λογικ� αυτ�, η βελτ�ωση των κοινωνικ�ν συστημ�των δημιουργε�ται με τη  με�ωση της εντροπ�ας. Η επικρ�τηση  της κουλτο�ρας της ειρ�νης  αποτελε� την αναγκα�α προ�π�θεση αλλ� �χι και την ικαν� για μ�α ριζικ�  αναβ�θμιση των κοινωνικ�ν συστημ�των. Η �ποψη αυτ� βασ�ζεται στο στ�ρεο συμπ�ρασμα �τι: Η κουλτο�ρα του πολ�μου �ταν αξιοποιε�ται για την επιβ�ωση οδηγε� σε με�ωση της εντροπ�ας, εν� �ταν  αξιοποιε�ται  για να γ�νουν κ�ποιοι �νθρωποι Θεο�, οδηγε� σε α�ξηση της εντροπ�ας.

Το παραπ�νω συμπ�ρασμα,  ε�κολα προκ�πτει απ� τη θε�ρηση �τι στα κοινωνικ� συστ�ματα η εντροπ�α εκφρ�ζεται με των βαθμ� συγκ�ντρωσης της ισχ�ος των πολιτ�ν σε κ�ποιο στοιχε�ο της κοινων�ας[2]· στο βασιλι�, στο μον�ρχη, στον αιρετ� � αυθα�ρετο (αυτ�-αιρετ�)  αντιπρ�σωπο.

Το πρ�βλημα συνεπ�ς σωτηρ�ας των κοινωνικ�ν συστημ�των και κατ’ επ�κταση των ανθρ�πων,  αντιμετωπ�ζεται  με την ακ�ρωση της πραγματικ�ς αιτ�ας που αυξ�νει την εντροπ�α· με την ακ�ρωση της φιλοδοξ�ας κ�ποιων  να «γ�νουν Θεο�» με την Ηρακλε�τεια διαδικασ�α.

Η  θεμελι�δης προ�π�θεση του μετασχηματισμο�   

Στη λογικ� των προαναφερθ�ντων, για να δημιουργηθε� και να στερι�σει γν�σια  και �χι βερμπαλιστικ� κουλτο�ρα  ειρ�νης,  πρ�πει η χαμηλ� εντροπ�α να διασφαλ�ζεται  πρωτ�στως  απ� τους καν�νες του πολιτε�ματος   και δευτερευ�ντως απ� τα μ�τρα που προαναφ�ρθηκαν. Και το�το δι�τι στις αντιπροσωπευτικ�ς δημοκρατ�ες, η λ�ψη των προαναφερθ�ντων μ�τρων  αποτελε� δικα�ωμα και ευθ�νη των αρχ�ντων, οι οπο�οι ενεργο�ν στα πλα�σια του Φυσικ�ς Νομοτ�λειας, που η λα�κ� σοφ�α �χει συνοψ�σει στο απ�φθεγμα: «κι ο παπ�ς βλογ�ει πρ�τα τα γ�νια του».  

Με �λλα λ�για,  �σο οι καν�νες του πολιτε�ματος  θα δ�δουν τη δυνατ�τητα να δρουν αιρετο� � αυθα�ρετοι �ρχοντες σαν Θεο�,  η κουλτο�ρα της ειρ�νης  θα  παραμε�νει μ�α  ευγενικ� προσπ�θεια με μικρ� πιθαν�τητα να οδηγ�σει σε ριζικ� αναβ�θμιση της ποι�τητας των κοινωνικ�ν συστημ�των.  

Το πολ�τευμα της χαμηλ�ς εντροπ�ας     

Ποιο ε�ναι �μως το πολ�τευμα που με τους θεσμο�ς του διασφαλ�ζει την επικρ�τηση χαμηλ�ς εντροπ�ας;  Ποιο ε�ναι το πολ�τευμα της χαμηλ�ς εντροπ�ας;

Το πολ�τευμα αυτ� ε�ναι η Δημοκρατ�α του αρχαιοελληνικο� πνε�ματος· ε�ναι το πολ�τευμα του «�ρχοντος και αρχ�μενου πολ�τη» στο οπο�ο δεν υπ�ρχει η θεσμικ� δυνατ�τητα να «γ�νει Θε�ς», κ�ποιος  �ρχοντας.   

Η λειτουργ�α  αυτο� του πολιτε�ματος ε�χε στο παρελθ�ν  σημαντικ�ς οικονομικ�ς και λειτουργικ�ς δυσχ�ρειες γιατ� απαιτο�σε να πηγα�νουν οι πολ�τες στην Πν�κα για ενημ�ρωση, διαβο�λευση και λ�ψη αποφ�σεων με δημοψηφ�σματα. Αυτ�ς οι δυσχ�ρειες  ε�χαν σαν αποτ�λεσμα η αληθιν� Δημοκρατ�α , η �μεση Δημοκρατ�ας, να λειτουργ�σει  μ�νο στα μικρ� Κρ�τη-Π�λεις  της Ελλ�δος και για μικρ� σχετικ� χρονικ� δι�στημα.

Σ�μερα �μως, στην Ψηφιακ� Εποχ� και στην Κοινων�α της Πληροφορ�ας οι δυσχ�ρειες αυτ�ς �χουν ξεπεραστε� με ασ�μαντο �μεσο και �μμεσο κ�στος. Σ�μερα  οι πολ�τες δεν χρει�ζεται να πηγα�νουν στην Πν�κα γιατ� η Πν�κα, η Ψηφιακ� Πν�κα,  θα πηγα�νει στους Πολ�τες. Σ�μερα, ε�ναι  λειτουργικ� και οικονομικ� εφικτ�,  χ�ρη στην ψηφιακ� τεχνολογ�α, η λειτουργ�α της Δημοκρατ�ας του αρχαιοελληνικο� πνε�ματος. Προφαν�ς �τι θεσμο� και οι πρακτικ�ς Εκε�νης της Δημοκρατ�ας θα χρειαστε� να προσαρμοστο�ν  προς τα σημεριν�, ιδ�ως τα τεχνολογικ�, δεδομ�να δημιουργ�ντας την Ψηφιακ� �μεση Δημοκρατ�α.