� ������� ��� ��������� ��� ������

��� ������� ������������

Το π�σο η δημοκρατ�α π�σχει εδ� και καιρ� ε�ναι γνωστ� και αισθητ� - αν και �χι στον �διο βαθμ� απ� �λους - αλλ� �λοι εξακολουθο�ν να αισθ�νονται �τι ε�ναι πολ�τες που εκδηλ�νουν τη βο�λησ� τους συμμετ�χοντας στις εκλογ�ς, στην κριτικ� της εξουσ�ας αλλ� και στη διεκδ�κηση των δικαιωμ�των τους. �μως το ερ�τημα ε�ναι αν �χουν απομε�νει δικαι�ματα που να μπορε� κανε�ς να διεκδικ�σει, πλην εκε�νων που ρυθμ�ζονται απ� το ιδιωτικ� δ�καιο και αφορο�ν τις καθημεριν�ς σχ�σεις ιδιωτ�ν και αυτ� μ�νον σε ορισμ�νο βαθμ�, γιατ� του ν�μου π�ντοτε δι�φευγαν �σοι ιδι�τες δι�θεταν μεγ�λη ισχ�.

Το ερ�τημα αυτ� δεν συναρτ�ται μ�νον με τη φ�ση του κρ�τους, η οπο�α διαμορφ�νεται πλ�ον εκτ�ς των γνωστ�ν πλαισ�ων, �πως π.χ. εκτ�ς του συστ�ματος κοινωνικ�ς πρ�νοιας που πλ�ον καταρρ�ει και αλλ�ζει ολ�τελα τη φ�ση του κρ�τους και το καθιστ� περισσ�τερο εξουσ�α παρ� �κφραση της συλλογικ�τητας.

Το ερ�τημα σχετ�ζεται κυρ�ως - και �σως μοναδικ� - με το ε�δος του πολ�τη  �πως εξελ�χθηκε και �πως το «οραματ�σθηκαν» οι �νθρωποι. Το ε�δος αυτ� του πολ�τη βρ�σκεται σε �μεση συν�ρτηση με τους σκοπο�ς που �θησαν και ωθο�ν σε κ�νηση την ατομικ� και συλλογικ� ζω� της πλειον�τητας. Αν αυτ� φα�νεται στους πολλο�ς θεωρητικ� και α�ριστο, τ�τε γ�νεται προφαν�ς �τι ο �νθρωπος αυτοβο�λως επ�λεξε να μην κατανοε�, γιατ� μ�νον α�ριστο δεν ε�ναι και η εντ�πωση αοριστ�ας οφε�λεται αποκλειστικ� στο �τι κανε�ς δεν θ�λει να αναλ�βει τις ευθ�νες του.

Ποιες �ταν �μως η βασικ�τερες μ�ριμνες των ανθρ�πων;

1) Η επιβ�ωση, πρ�γμα απ�λυτα λογικ� και αναγκα�ο. Το τι αποτελε� �μως επιβ�ωση ε�ναι �να ζ�τημα που απαιτε� βαθι� σκ�ψη, γιατ� θα �ταν απ�νθρωπο να ε�ναι μ�νον η σωματικ� επιβ�ωση μ�σα σε αθλι�τητα και εξ�ρτηση απ� τυχα�ες φιλανθρωπ�ες �, αντιθ�τως, η ικανοπο�ηση φανταστικ�ν αναγκ�ν για πολυτ�λεια και �λλες περιττ�τητες που και αυτ�ς προσβ�λλουν εξ�σου την ανθρ�πινη αξιοπρ�πεια. Το μ�τρο της επιβ�ωσης πρ�πει να τ�θεται απ� την εποχ� και την βαθ�τερη αν�γκη της ανθρ�πινης συνε�δησης. Σε κ�θε περ�πτωση η επιβ�ωση πρ�πει να αφορ� και το ανθρ�πινο πνε�μα.

2) Η υλικ� και ψυχολογικ� �νεση, που �πονται της επιβ�ωσης, χωρ�ς να ε�ναι απορριπτ�ες, ωστ�σο αποτελο�ν το σημε�ο �που αρχ�ζουν τα προβλ�ματα του ποια ε�ναι τα �ρι� τους και τα κ�νητρα, η ποι�τητα και ο βαθμ�ς �ντασ�ς τους.

3) Αν στο δε�τερο σημε�ο συμβε� στρ�βλωση, τ�τε ακολουθε� ως αναγκα�α συν�πεια αυτ�ς της στρ�βλωσης η επιδ�ωξη της «ελευθερ�ας» ως ανευθυν�τητας, ως �λλειψης περιορισμο� των επιθυμι�ν. Αυτ� αποτελε� μ�α βασικ� στρ�βλωση του πολιτισμο� που μ�λιστα δεν ε�ναι πρ�σφατη.

4) Αυτ� η δ�θεν ελευθερ�α καταλ�γει – αν�λογα με την περ�πτωση – ε�τε σε εφησυχασμ� και αδρ�νεια ολ�τελα αδι�φορη για το κοινωνικ� γ�γνεσθαι ε�τε σε ευθε�α εξουσιαστικ�τητα. Η εξουσιαστικ�τητα αποτελε� τον συμπληρωματικ� π�λο της αδρ�νειας παρ’ �λο που και ε�ναι και αυτ� μ�α θεμελι�δης αδρ�νεια, αλλ� μ�νον της συνε�δησης, που �μως ωθε� σε πυρετικ� δρ�ση και μπορε� να π�ρει πολλ�ς μορφ�ς απ� τις πιο αθ�ες φαινομενικ� μ�χρι τις καθαρ� αντικοινωνικ�ς.

Αυτ� τα κ�νητρα ε�ναι θεμελι�δη κ�νητρα που διαμ�ρφωσαν την καθημεριν�τητα, τις αν�γκες, τη διασκ�δαση, τις σχ�σεις και τον λεγ�μενο «πολ�τη».  Αλλ� σαν κ�νητρα ε�ναι πολ� φτωχ� και σε κ�θε περ�πτωση δυναμιτ�ζουν τη συλλογικ�τητα, γιατ� δε�χνουν �τι αυτ� διαμορφ�θηκε ως μια τυχαι�τητα βασισμ�νη σε αλληλοσυγκρου�μενες επιθυμ�ες και ιδιοτ�λειες και, επομ�νως, υποσκ�πτουν και την ε�ρυθμη πολιτε�α που �λοι ψευδ�ς ισχυρ�ζονται �τι επιθυμο�ν.

Στην πραγματικ�τητα οι κεντρικο� π�λοι της ανθρ�πινης ζω�ς και συνε�δησης ε�ναι: η ασφ�λεια, η συλλογικ�τητα και η ελευθερ�α. Η μεν ασφ�λεια (ζωικ�, ψυχολογικ� και πνευματικ�) �πως γ�νεται ακ�μη αντιληπτ� εμπερι�χει μ�α παθητικ�τητα και στατικ�τητα που αρνε�ται το ν�ο, εν� πασχ�ζει να αποκτ�σει και να διατηρ�σει αλ�βητα τα σ�νορα του εαυτο�, η δε ελευθερ�α �ντας περισσ�τερο ενεργητικ� εκφρ�ζει αναπ�φευκτα τη θ�ληση � �να κακ�κτυπ� της και γι’ αυτ� ε�ναι για μας η πλ�ον πολ�πλοκη και δυσεξιχν�αστη �ννοια. Στην ουσ�α η ελευθερ�α εκπληρ�νει και την ασφ�λεια, αλλ� οι �νθρωποι λ�γω φ�βου προτιμο�ν να αποκ�ψουν την ασφ�λεια απ� την ελευθερ�α και λ�γω αλαζονε�ας να αποκ�ψουν την ελευθερ�α απ� την ευθ�νη, η οπο�α ευθ�νη ε�ναι συν�ρτηση του γεγον�τος της συλλογικ�τητας. �μως ο πολ�της ε�ναι το �τομο στη σχ�ση του με τη συλλογικ�τητα και, επομ�νως, χωρ�ς αντ�ληψη ευθ�νης ο πολ�της ε�ναι μ�νον �τομο και η συλλογικ�τητα εξαφαν�ζεται συμπαρασ�ροντας και το κρ�τος και κ�θε κοινωνικ� οργ�νωση.

Ε�ναι φανερ� �τι αυτ�ς οι αν�γκες και προοπτικ�ς �χουν διαστρεβλωθε� τ�σο πολ� που δεν μπορε� να λειτουργ�σει η ιδι�τητα του πολ�τη. Η θεμελι�δης προ�π�θεση της δημοκρατ�ας ε�ναι η �παρξη πολ�τη ως υποκειμενικο� θεμελ�ου της και, συνεπ�ς, χωρ�ς την �παρξ� του ο�τε η δημοκρατ�α �χει καν�να λ�γο �παρξης.

Η Ιω�ννα Μουτσοπο�λου ε�ναι Δικηγ�ρος Μ�λος της ΜΚΟ Σ�λων