� �������� ������� ��� �����������

��� ������ ����

Στ�χος μας στο �ρθρο αυτ� ε�ναι να εντοπ�σουμε, με αμεσ�τητα, τις ρ�ζες που θεμελ�ωσαν το αλλοτριωτικ� καθεστ�ς της εκπα�δευσης.

Η ιστορ�α της εκπα�δευσης ξεκιν� απ� την πρωτ�γονη οικογ�νεια, �που το παιδ� γ�νεται μιμητ�ς των γον�ων του – μη συνειδητ�ς μιμητ�ς. Η μ�μηση αυτ� το μαγνητ�ζει στις εμπειρ�ες των γον�ων του. Ε�ναι δ�σκολο να αντλ�σουμε περισσ�τερες  πληροφορ�ες απ� τις σκοτειν�ς αρχ�ς της παιδαγωγικ�ς, που ε�ναι θαμμ�νες στη σκουρι� του υποσυνε�δητου της ανθρωπ�τητας. Αν θεωρ�σουμε τον �νθρωπο σαν μιμητ�, πρ�πει, πρ�τα, να τον θεωρ�σουμε σαν παρατηρητ� και μετ� σαν μιμητ� και δημιουργ�.

Αρχικ�, το θ�μα της Εκπα�δευσης ε�ναι π�ς θα μεγιστοποιηθε� η ωφ�λεια και η εξ�λιξη απ� το γεγον�ς της  �παρξης του Παρατηρητ�, με τη διαμ�ρφωση τελει�τερου μηχανισμο� αντ�ληψης, με διεισδυτικ�τερες αισθ�σεις, καλ�τερη οργ�νωση του ενδι�μεσου της γν�σης (αυτ�  ε�ναι  και το κ�ριο θ�μα της πειραματικ�ς μεθ�δου στην επιστημονικ� �ρευνα) και, τελικ�, με την απ�κτηση γν�σης ως μια πρ�ξη σ�νθεσης αν�μεσα στον παρατηρητ�, το πεδ�ο παρατ�ρησης και την πρ�ξη γν�σης∙ μια εξελισσ�μενη, δηλαδ�, σ�νθεση αν�μεσα σε αυτ� που αρκετ� ανε�θυνα νοηματοδοτο�με ως υποκειμενικ� και αντικειμενικ�, ως παρατηρητ� και αντικε�μενο γν�σης,  και που �ρχονται σε μια διαλεκτικ� αποκαλυπτικ� μ�θεξη.

Σκοπ�ς της Εκπα�δευσης, ωστ�σο, ε�ναι να μας διδ�ξει την ελευθερ�α, τρ�πους για την απελευθ�ρωση της εσωτερικ�ς εν�ργειας και των δυν�μεων του ανθρ�που, μεθ�δους, συν�μα, ψυχολογικ�ς, κοινωνικ�ς και οικολογικ�ς οργ�νωσης και, εν τ�λει, την αξιοπο�ηση της �διας της οργανωμ�νης υλικ�ς υπ�στασης.

Μ�σα απ� τα αισθητ�ρια �ργανα, το αντικειμενικ� μεταφ�ρεται στο υποκειμενικ�, �πως σωστ� σημει�νει ο Ουλι�νωφ στα «Φιλοσοφικ� Τετρ�δια», αντικρο�οντας, αναπ�ντεχα, αυτ� που θα περ�μεναν να ακο�σουν πολλο� σημερινο� δογματικο� Λενινιστ�ς. Λ�ει, λοιπ�ν, «ελευθερ�α = υποκειμενικ�τητα, («�») σκοπ�ς, συνε�δηση, τ�ση» �, αλλο�, «η υποκειμενικ�τητα ε�ναι η τ�ση στο να εξαφαν�σει τον χωρισμ� της ιδ�ας με το αντικε�μενο (του παρατηρητ� με το παρατηρο�μενο)».

Εδ� �χουμε μια βασικ� δ�λωση για τον σκοπ� της Εκπα�δευσης: την ελευθερ�α ως μη-χωριστικ�τητα � ως εν�τητα και ζωνταν� σ�νθεση διαμ�σου της υποκειμενικ�τητας, σε �λες τις διαστ�σεις του υπαρκτο�.

Πρακτικ�, αυτ�ς ο σκοπ�ς σημα�νει αυτ� που ο Χ�γκελ αναφ�ρει στην Επιστ�μη της Λογικ�ς σαν «προσ�λωση σε μια διαλεκτικ� αφαιρετικ� στ�χαση �που τα συμφ�ροντα και τα π�θη και κ�θε λογ�ς ανταγωνισμ�ς, που κινο�σαν μ�χρι τ�τε τους λαο�ς και τους ανθρ�πους, σιγο�ν και πα�ουν να υπ�ρχουν» κι �τσι η εξ�λιξη μεταφ�ρεται σε ν�α δι�σταση, ανθρ�πινη και οντολογικ�.

Σε μαζικ� κλ�μακα, αυτ� σημα�νει πως, αντ� της αγορα�ας θρησκε�ας και ιδεολογ�ας, πρ�πει να λαμβ�νουμε �λα τα ε�δη των αφηρημ�νων αληθει�ν∙ σε αυτ� συμφωνο�ν και ο Χ�γκελ και ο Ουλι�νωφ.

Αναφερθ�καμε σε αυτο�ς τους στ�χους με ευθ� και �μεσο τρ�πο για να δε�ξουμε π�σο η Εκπα�δευση �χει απομακρυνθε� απ� αυτο�ς και, τ�ρα, �χει γ�νει το μαγικ� ραβδ� της Κ�ρκης η παχ�δερμη αλλοτριωτικ� ενσωμ�τωσ� μας, απ� την Κ�να ως το Ιρ�ν, τη Χιλ� και τις ΗΠΑ – �που υπ�ρχουν �νθρωποι, �που υπ�ρχουν μιμητ�ς που ζητιανε�ουν τον Εαυτ� τους στο περιβ�λλον, ν�ρκισσοι ριζοσπαστικ�ς � �λλης αποχα�νωσης, κομφορμιστ�ς � «ρεαλιστικο�» πολιτικο�.

�τσι, γ�νεται φανερ� πως η αληθιν� Εκπα�δευση οφε�λει να αντιστρατε�εται �λους εκε�νους που μας ξεμακρα�νουν απ� την Ιθ�κη, την απειροσ�νη της εξ�λιξ�ς μας, �λους �σοι, σαν τον Χ�τλερ, θ�λουν να μας κ�νουν πολεμοχαρε�ς τερμ�τες με τυφλωμ�νη και υποδουλωμ�νη τη θ�λησ� μας στη δ�ναμη του κατεστημ�νου και τη β�α των αρχηγ�ν, �, σαν τον Μουσολ�νι, τον Χιντ�κι Τ�γιο και �λους αυτο�ς που επιδι�κουν να μας καταστ�σουν δουλικ� μεγ�φων� τους. Καθετ� που μας κ�νει τυφλο�ς απ�ναντι στην αλ�θεια και το ψ�μα σε σχ�ση με την ελευθερ�α και τη δουλε�α, τη γν�ση και την προκατ�ληψη, τη διαλεκτικ� και το δ�γμα, την εξ�λιξη και την εν�λιξη, δεν ε�ναι ταιριαστ� στην αν�γκη μας. Εκε�νους που θ�λουν να ε�μαστε τυφλ� ενεργο�μενα δικ� τους και της αλλοτρ�ωσ�ς μας, κ�θε τι που επιδι�κει να μας κ�νει τυφλο�ς ως προς την υποκειμενικ� δι�σταση της ελευθερ�ας και της εξ�λιξης, την αποκαλυπτικ� παρουσ�α του ανθρ�που -παρατηρητ�, που δεν ζητιανε�ει τον Εαυτ� του στην τ�ξη του περιβ�λλοντος αλλ� στη φ�ση της ελευθερ�ας και της εν�τητας του Ε�ναι που ανακλ�ται στη δ�ναμη του ζωντανο� γ�γνεσθαι, θα πρ�πει να τους απαξι�σουμε.

Χρει�ζεται, με �λλα λ�για, μια ν�α Εκπα�δευση που να μη στηρ�ζεται στον μιμητ�, αλλ� στον ελε�θερο παρατηρητ� κι, �τσι, να αναπτ�σσει μια ν�α εξελικτικ� συμμετοχ� σε �λες τις διαστ�σεις της ευεργετικ�ς οργ�νωσης του ανθρ�πινου, κοινωνικο� και οικολογικο� δυναμικο�.  Ιστορικ�, αντ�θετα με αυτο�ς τους στ�χους, ο μ�νος επιδιωκ�μενος σκοπ�ς –�πως θα �χουμε την ευκαιρ�α να δο�με– �ταν  «η αυστηρ� προσαρμογ� του ατ�μου στην κοινων�α» , �πως σημει�νει ο Ρ�τζερ Γκαλ.

Λαμβ�νοντας υπ�ψη πως �νας �νθρωπος εκπαιδευ�μενος ε�ναι σε κατ�σταση τυφλ�ς ενσωμ�τωσης, ε�τε μιλ�ντας για την πρωτ�γονη κοινων�α ε�τε για τη σημεριν�, μπορο�με να πο�με πως ο Γκαλ ε�χε δ�κιο �ταν �γραφε πως: «κατ� την δι�ρκεια της παιδικ�ς του ηλικ�ας το �τομο ε�ναι πιο ελε�θερο».

�χουμε, λοιπ�ν να κ�νουμε με την αγρι�τητα του πολιτισμο� και της Εκπα�δευσης, που στιγμ�τισαν ο Καρλ��λ και ο Ρουσσ�, ως ικαν� να κατασπαρ�ξει εμ�ς και την ελευθερ�α μας. Ε�ναι ακριβ�ς «τ�σο δ�σκολο να πο�με, ακ�μα και στην αρχ�, τι οφε�λεται πραγματικ� στην ανθρ�πινη φ�ση και τι υπαγορε�εται απ’ την κοινωνικ� τ�ξη», �σο δ�σκολο ε�ναι να νικ�σουμε τον Εκπαιδευτικ� Ολοκληρωτισμ� και αυταρχισμ� �, σ�μφωνα με τον Πωλ Γκο�ντμαν, την υποχρεωτικ� δυσεκπα�δευση.
Στην πρωτ�γονη κοινων�α, η Εκπα�δευση ε�ναι μ�νο τελετουργικ� στον στ�χο της και δοσμ�νη μ�σα απ� τελετουργ�α, �πως συν�βαινε με τις τελετ�ς μυ�σεων – που επηρε�ζουν, εξ�λλου, λ�γο τη ληθαργικ� συγκινησιακ�τητα του ανθρ�που.

Σ�μερα, το �θιμο της «μ�ησης �χει ως κυρι�τερο κατ�λοιπ� του τη στρατιωτικ� οργ�νωση και απαντ� στη στρατιωτικ� εκπα�δευση και στις μιλιταριστικ�ς κοινων�ες, �πως τη ναζιστικ�, τη φασιστικ� και τη σταυροφορικ� – ε�τε αφορ� θρησκευτικ� εξουσ�α, ε�τε μισθοφ�ρους συμφερ�ντων και εξουσι�ν.

Η τελετουργικ� δι�σταση μ�ησης ε�ναι θεμελιωδ�ς βασισμ�νη στην επ�δειξη φυσικ�ς δ�ναμης, δοσμ�νης με οργανωμ�νη  –συλλογικ�– αυθεντ�α. Αυτ� η �ψη ε�ναι το συμπληρωματικ� της ταξικ�ς δομ�ς της κοινων�ας, ε�τε μιλο�με για τ�ξεις, �πως στην καπιταλιστικ� κοινων�α, ε�τε για οποιαδ�ποτε νομενκλατο�ρα του παρελθ�ντος, σοβιετιστικο� τ�που, και του �ποιου μ�λλοντος προβ�λλεται με παρελ�σεις, πρωτ�κολλα, βραβε�α και μαυσωλε�α. Η αυθεντ�α ε�ναι τελετουργικ� με ιδεολογικ� επ�χρισμα.

«Το �τομο συμμορφ�νεται αυστηρ� στον τ�πο ζω�ς και κοινωνικ�ς συμπεριφορ�ς και οργ�νωσης που γενν�θηκε: η  διαφυγ� ε�ναι αδιαν�ητη. Η παιδε�α αποτελε�, τ�τε, �να ε�δος τ�λειας ευθυγρ�μμισης, με ποικ�λες  –χωρ�ς αμφιβολ�α– μορφ�ς αλλ� π�ντα κατ�λληλες να υποδουλ�σουν το παιδ�-�νθρωπο στο περιβ�λλον που ζει».

Στο στ�διο αυτ�, μ�χρι και σ�μερα, το ν�φος του κοινωνιο-μορφισμο� βασιλε�ει στην εκπα�δευση. Η Εκπα�δευση, στη σημεριν� εποχ�, ε�ναι μια πρωτ�γονη κοινωνιολογικ� –και �χι ανθρωπολογικ�– μ�ηση.

Η πολιτικ� ιστορ�α της εκπα�δευσης ~ Βασικ� ιστορικ� σημε�α της εκπα�δευσης

Στην αρχα�α Α�γυπτο κυρι�ρχησε, ιστορικ�, η αυθεντ�α των  Φαρα� και η ιερατικ� αυθεντ�α, διαμορφ�νοντας δ�ο επ�πεδα εκπα�δευσης:

1. Το επ�πεδο εκπα�δευσης των προνομιο�χων για την ταξικ� τους διαι�νιση. Αυτ� δεν �ταν εντελ�ς τελετουργικ�∙ περιελ�μβανε �μεση ρο� πληροφορ�ας χωρ�ς τελετουργ�α, �πως, επ� παραδε�γματι, η εκπα�δευση των γραφ�ων της Αιγ�πτου. Στο επ�πεδο αυτ� εκπαιδε�ονταν και οι επικεφαλε�ς των τελετουργι�ν, οι χειριστ�ς και οι τελετ�ρχες, �πως οι Φαρα�.

2. Το επ�πεδο εκπα�δευσης του λαο� που συμμετε�χε στις τελετουργ�ες υπ� την εξουσ�α των Φαρα� π�νω του.

Στην αρχαι�τητα εμφαν�ζονταν π�τε-π�τε περιπτ�σεις, �πως ο Λ�ο Τσε, που ζητο�σαν εξ�γερση εν�ντια «στους κακο�ς �ρχοντες που αφ�νουν �δεια την καρδι� και το πνε�μα του ανθρ�που και που προσπαθο�ν να κρατ�νε τον λα� σε αμ�θεια, γιατ� �τσι δεν ζητ�ει πολλ�, � υπ� το πρ�σχημα �τι ε�ναι δ�σκολο να κυβερν�σουν �ναν λα� που ξ�ρει π�ρα πολλ�. Οι προσχηματικ�ς αυτ�ς θεωρ�ες ε�ναι διαμετρικ� αντ�θετες προς �,τι οφε�λεται στην ανθρωπ�τητα».

Σε αρκετ� ηπι�τερη β�ση αλλ� προς την �δια γραμμ� περ�που στ�θηκε η τοποθ�τηση του Κομφο�κιου. Οι κ�στες στ�θηκαν, στην Ινδ�α, ο �φαλος που β�θισε τις καλ�τερες προσπ�θειες για αυτο-εκπα�δευση του ανθρ�που∙ ωστ�σο τα πρ�γματα δεν ε�χαν τη σκληρ�τητα της αρχα�ας Αιγ�πτου.

Η Eκπα�δευση, μ�χρι και σ�μερα, ελ�γχεται κ�ρια απ� τη θρησκε�α και την εθνικ� εξουσ�α.

Στην περ�πτωση της εβρα�κ�ς εκπα�δευσης, εξ’ αιτ�ας της μη μ�νιμης εθνικ�ς εδαφικ�ς επικρ�τειας, η εκ�στοτε αρχικ� εθνικ� εξουσ�α ενσωματ�θηκε στη θρησκευτικ� εξουσ�α. Η θρησκευτικ� εξουσ�α, μη �χοντας �μεση πολιτικ� �κφραση, καθ�ς οι Εβρα�οι βρ�σκονταν σε ξ�νες επικρ�τειες, διαμ�ρφωνε την πολιτικ� της �κφραση και τους στ�χους της υπ� το πρ�σμα της οικονομικ�ς κοιν�τητας και των συμφερ�ντων και, παρ�λληλα, με το δ�γμα της χωριστικ�ς υπεροχ�ς, εν� συν�δεε τον Θε� με τη γη που, συχν�, υποστασιακ� απουσ�αζε. Σε αυτ�ν τη γραμμ� κιν�θηκε και η οργ�νωση της Εκπα�δευσης των Εβρα�ων, θωρακ�ζοντας την πιο λεπτοφυ� χωριστικ�τητα.

�τσι, στην περ�πτωση αυτ�, θεμελι�θηκε η υποχρεωτικ� θρησκευτικ� Εκπα�δευση, με αυστηρο�ς �ρους πειθαρχ�ας, δογματικ�ς τ�σο στη σκ�ψη, �σο και στην πρ�ξη. Το πρ�τυπο στο οπο�ο βασ�στηκε το Ισρα�λ και ο Σιωνισμ�ς αποτελο�ν μια απ� τις πολλ�ς και παλι�ς μορφ�ς που αντιπροσωπε�ουν τη γενικ�τερη χωριστικ�τητα που δομε� σ�μερα την ανθρωπ�τητα και τους ανθρ�πους.

Απ� τ�τοιου ε�δους Εκπα�δευση χωριστικ�, με διδαχ�ς υπεροχ�ς, �χουν χρωματισθε� κληρονομικ� και οι σημερινο� στ�χοι του εκπαιδευτικο� ολοκληρωτισμο� σε �λα πια τα κρ�τη, τις θρησκε�ες και τις πολιτισμικ�ς παραδ�σεις.

Η εκπα�δευση στην Ελλ�δα ε�χε πολλ�ς αποχρ�σεις αν�μεσα στην αθηνα�κ� και την σπαρτιατικ�.

Στη Σπ�ρτη, η εκπα�δευση �ταν ολ�τελα αφιερωμ�νη στην εξουσ�α και το σ�στημ� της, εξ ορισμο� μιλιταριστικ�, με φ�ντο το λυκαυγ�ς της φεουδαρχ�ας. Απ� τη Σπ�ρτη μας �μεινε η θλιβερ� κληρονομι� της μιλιταριστικ�ς εκπα�δευσης.

Στην Αθ�να, σημει�θηκε το πρ�το μεγ�λο πε�ραμα σε περιορισμ�νη �μως κλ�μακα, �που ειδ�θηκε η εκπα�δευση ως  λειτουργικ�ς αυτοσκοπ�ς και �χι ως μ�σο εξουσ�ας. Μολοντο�το, το οικονομικ�  σ�στημα και το επ�πεδο της τεχνολογ�ας της εποχ�ς εκε�νης δεν �δωσαν στην εκπα�δευση τις δυνατ�τητες για απελευθ�ρωση της εργασ�ας για �λους, εν�, παρ�λληλα, �σοι δεν �ταν ελε�θεροι απ� τον καταναγκασμ� της εργασ�ας σπαν�ως ελ�μβαναν μ�ρφωση. Η αποσ�νδεση της μ�ρφωσης απ� την εργασ�α ε�χε και θετικ�ς και αρνητικ�ς επιπτ�σεις. Θετικ� ε�ναι η συν�πεια απ� τη σκοπι� �τι η παιδε�α και η γν�ση δεν γ�νονταν αγαθ� εμπορευματοπο�ησης �μεσα σαν απαρα�τητο μ�σο για οικονομικ� καταξ�ωση και �νταξη στο σ�στημα (αν και περιπτ�σεις πολιτικ�ς χρ�σης και εμπορευματοπο�ησης της γν�σης υπ�ρξαν με τις σχολ�ς των σοφιστ�ν). Η αρνητικ� πλευρ� �ταν �τι η γν�ση δεν διεκδικ�θηκε απ� τους εργαζ�μενους, τους δο�λους και τις γυνα�κες, πλην ελαχ�στων περιπτ�σεων.

Η γυνα�κα, σε �λη την κλ�μακα της ιστορ�ας, �ταν σε μειονεκτικ� θ�ση και τα δικαι�ματ� της στη μ�ρφωση δεν αναγνωρ�ζονταν γενικ�, �πως και τα δικαι�ματα κ�θε αδ�νατης τ�ξης.

Το δικα�ωμα �ταν αυτ� που απαιτο�νταν απ� τη δ�ναμη. �μως, η γν�ση και η πληροφορ�α χρειαζ�ταν για τη διαμ�ρφωση του εσωτερικο� μηχανισμο� της δ�ναμης που θα �δινε το φωτοστ�φανο στην αυθεντ�α.

Μ�νο με αυτ� την πλευρ� εισ�λθε η εκπα�δευση στη ρωμα�κ� βαρβαρ�τητα. Εκε�, εμφαν�σθηκε πλατι� ο εκφυλισμ�ς των μαζ�ν στην αγορα�α Pax Romana – που ε�ναι �χι ειρ�νη αλλ� η σκι� της β�ας π�νω στους λαο�ς– και η αποπολιτικοπο�ηση του κ�σμου, ο οπο�ος οδηγ�θηκε, με την τακτικ� του «δια�ρει και βασ�λευε», στο να χ�σει τα δικαι�ματ� του. Ωστ�σο, ο εκφυλισμ�ς αυτ�ς ε�χε εισαχθε� πρ�τα απ� τον ελλην�ζοντα Ταρκ�νιο και, κυρ�ως, απ� τον Βασ�λειο των Σελευκιδ�ν.  Παρ�λληλα με αυτ�ν τον εκφυλισμ�, λοιπ�ν, �ρχιζαν να διαμορφ�νονται �λο και λεπτ�τερες μορφ�ς εξουσ�ας.

Καθ�ς οι μ�ζες ενσωματ�νονταν στο φεουδαρχικ� σ�στημα, κ�θε δι�σταση συλλογικ�τητας στην εκπα�δευση εξαφαν�ζονταν και η γν�ση, μ�σα στα φ�ουδα, ως μ�νο της αντικε�μενο αποκτο�σε την επαγγελματικ� της �ψη. �τσι, η εκπα�δευση γ�νεται οριστικ�, πια, �ργανο του οικονομικο� συστ�ματος, �πως εξακολουθε� να παραμ�νει μ�χρι σ�μερα, ε�τε αυτ� το σ�στημα ε�ναι καπιταλιστικ�, ε�τε  �ταν σοβιετικ� –αρκε� που ε�ναι σ�στημα εξουσ�ας σε β�ρος της ανθρ�πινης ελευθερ�ας.

Οι αδ�νατες μ�ζες λαο� και οι γυνα�κες �γιναν ενεργο�μενα της εξουσ�ας �θελ� τους, μ�νοντας μ�χρι πριν απ� λ�γες δεκαετ�ες �ξω απ� την πληροφ�ρηση και την εκπα�δευση και η ευθ�νη τους �γκειται στο �τι δεν αντιστ�θηκαν πεισματικ� �στε να μην γ�νουν αντικε�μενα αυτο� του σαδιστικο� ηδονισμο� των προνομιο�χων.

Ο χριστιανισμ�ς ενσωματ�θηκε στη ρωμα�κ� βαρβαρ�τητα και δεισιδαιμον�α και αποστε�θηκε σαν �ργανο της εξουσ�ας μετ� απ� την εποχ� του Μεγ�λου Κωνσταντ�νου και των φωτισμ�νων πατ�ρων της Εκκλησ�ας. Η διορατικ�τητα του Κωνσταντ�νου ως προς την καλ�τερη δυνατ� ενσωμ�τωση του Χριστιανισμο� στο αυτοκρατορικ� σ�στημα εξουσ�ας φα�νεται και απ� τη λεπτ� μορφ� παρ�μβασης στις διαμ�χες μεταξ� των Χριστιαν�ν.

Απ� τον καιρ� αυτ�, �ρχισε �δη η σκληροπυρηνικ� δογματοπο�ηση της ανθρ�πινης νο�σφαιρας και η εκπα�δευση πλ�ον δεν ε�ναι �λλο απ� διδαχ� δογμ�των. Αυτ� η π�λωση της ανθρ�πινης σκ�ψης και η δογματικ� λεπτοφυ�ς αποστ�ωσ� της οριστικοποι�θηκε απ� τον Θεοδ�σιο και αυθεντικοποι�θηκε απ� τον Ιουστινιαν�, που �ταν αυτ�ς που �πνιξε στο α�μα, στον βωμ� της ηγεμον�ας του, τη φιλελε�θερη �κφραση του λαο� της Κωνσταντινο�πολης.

Κ�ποια αυγ� �ρχισε να χαρ�ζει πριν απ� τη δυναστε�α των Μακεδ�νων, μα χ�θηκε ε�κολα μ�σα στην αδιαφορ�α των μαζ�ν – το ν�φος του παρελθ�ντος �κλεισε τον ορ�ζοντα. Τρεις χ�ρους πολιτισμικο�ς μπορο�με να διακρ�νουμε αυτ� την Εποχ�: α. το Βυζ�ντιο, β. τους �ραβες, γ. τη Δ�ση, και αυτ� επειδ� στον δυτικ� πολιτισμ� ε�ναι ακ�μη ελλειμματικ� η εικ�να για τη μεγαλ�τερη περιοχ� της Ασ�ας, �που, πιθαν�ς, υπ�ρχαν σημαντικ�ς εξελ�ξεις.

Το Βυζ�ντιο θα πλ�ρωνε, μετ� απ� λ�γο, τη βαρβαροπο�ηση και την διαφθορ� του. Οι �ραβες �δωσαν τις πρ�τες ελπ�δες σε �λους τους τομε�ς, αλλ� αυτ�ς πν�γηκαν  �χι μ�νο στην αρχικ� μογγολικ� βαρβαρ�τητα –καθ�ς μετ�πειτα υπ�ρξαν πολλ�ς φωτισμ�νες μογγολικ�ς ηγεσ�ες– αλλ� και απ� τις φονταμενταλιστικ�ς �ριδες που, μ�χρι τις μ�ρες μας, καταπν�γουν την πολιτισμικ� τους απελευθ�ρωση. Χαρακτηριστικ� αυτ�ς της ασφυξ�ας των Αρ�βων, και γενικ�τερα του Ισλ�μ, ε�ναι η κατ�σταση σε πολλ�ς χ�ρες σ�μερα.

Τ�λος, στη Δ�ση, υπ�ρξε αρκετ�ς χρ�νος για να υποταχθε� καθετ� στην παπικ� αυθεντ�α.
�πως ε�παμε και πριν απ� το τ�λος, κυρ�ως, της Ρωμα�κ�ς Αυτοκρατορ�ας, η εκπα�δευση ενσωματ�θηκε στο σ�στημα εξουσ�ας, με συν�πεια οι �νθρωποι να μην μαθα�νουν να σκ�πτονται αλλ� τι να σκ�πτονται, εωσ�του βυθιστο�ν στην �βυσσο του δογματισμο�, που γιγαντ�θηκε μ�σα στον 20^ο αι�να με τη μαζικ� ιδεοληψ�α, �πως συν�βη στα ολοκληρωτικ�, πολιτικ� και θρησκευτικ� κιν�ματα, τα οπο�α �δρυσαν και κρ�τη στο �νομα του Θεο�.

Με αυτ�ν τον τρ�πο, ο �νθρωπος, και ιδια�τερα η ανθρ�πινη σκ�ψη, παρ�γει μ�α «υπεραξ�α» που τη θυσι�ζει συν�χεια στο σ�στημα και τον ολοκληρωτισμ�, αφο� σκ�φτεται, μον�χα, αυτ� που θ�λει η εξουσ�α για τον εαυτ� της.

Σημε�ωση Ιστοσελ�δας:

Ο αε�μνηστος Γι�ννης Ζ�σης (1958- 2011), �ταν Δημοσιογρ�φος, Συγγραφ�ας, Ποιητ�ς και Ιδρυτ�ς της  οργ�νωσης οικολογικ�ς φιλοσοφ�ας και δρ�σης ΣΟΛΩΝ. Γν�ριζε �ριστα τις δυνατ�τητες της σ�γχρονης  Φυσικ�ς και της Τεχνολογ�ας, στους διαφ�ρους τομε�ς δρ�σεως των ανθρ�πων, καθ�ς και στον τομ�α της συμμετοχ�ς των πολιτ�ν στη �σκηση της εξουσ�ας. �ταν ο �λληνας δημοσιογρ�φος που π�ρε συν�ντευξη απ� τον Νομπελ�στα Φυσικ� και Χημικ�  Ilya Prigogine  �ταν επισπε�τηκε τη Χ�ρα μας,  γεγον�ς που δε�χνει την προσωπικ�τητα και τα ενδιαφ�ροντα του .  Βο�θησε σημαντικ� την προσπ�θεια των φ�λων της Ψηφιακ�ς �μεσης Δημοκρατ�ας για δι�χυση αυτ�ν των ιδε�ν,  με εκπομπ�ς του στον τηλεοπτικ�  σταθμ�  STAR Κεντρικ�ς Ελλ�δος  και δημοσιε�ματα στην Ιστοσελ�δα  www.solon.org.gr . Οι πολ�τες της Φθι�τιδος συμπατρι�τες του και �λοι �σοι τον γν�ρισαν τον θυμο�νται με ιδια�τερο  σεβασμ� για τις ιδ�ες , το �θος και την προσφορ� του.