�� ������� ��� � ������� ��� "�����"
��� ������� ������������
Σε κ�θε εκλογ�ς μας δ�νεται η ευκαιρ�α να παρατηρ�σουμε –στο βαθμ� β�βαια που θ�λουμε ειλικριν� να παρατηρ�σουμε- τη χρ�ση των ιδε�ν για θεατρικ� καταν�λωση που μπορε� να βοηθ�σει τη φιλοδοξ�α των ανθρ�πων τ�σο αυτ�ν που εκλιπαρο�ν για μ�α ψ�φο �σο και εκε�νων που κατ� β�θος επιθυμο�ν να αισθ�νονται μ�σα απ� την ανωνυμ�α τους �τι βρ�σκονται υπερ�νω των ιδε�ν και �τι τις ελ�γχουν. �σως ο Πλ�τωνας να γν�ριζε απ� εκε�νην, τη μακριν� σχετικ� εποχ�, τη σπουδαι�τητα των ιδε�ν και να θ�λησε με τη θεωρ�α του να προλ�βει αυτ� την κατ�χρηση και υποβ�θμισ� τους σε εργαλε�α εμφανο�ς και αφανο�ς εξουσ�ας.
Αλ�θεια τι ε�ναι μια ιδ�α; Π�ς υπ�ρχει; Μ�πως υπ�ρχει επειδ� απλ�ς και μ�νον τη σκεφθ�καμε και επομ�νως με την �δια ευκολ�α μπορο�με να την καταργ�σουμε; Και ποια ε�ναι η σχ�ση μας με αυτ�ν; Το �τι τη σκεφτ�μαστε και τη «δεχ�μαστε» διανοητικ� σημα�νει αληθιν� καταν�ηση και αποδοχ�;
Το φαιν�μενο της αναφορ�ς ιδε�ν και της ακολουθο�σας και θλιβερ� επαναλαμβαν�μενης απ� τους αποδ�κτες τ�τοιων μηνυμ�των επωδο� «Καλ�, αυτ� �λοι το δεχ�μαστε!» ε�ναι δε�γμα της �λλειψης αληθιν�ς καταν�ησης των ιδε�ν τ�σο στη φ�ση τους �σο και στη λειτουργ�α τους. Ε�ναι δε�γμα μιας προσπ�θειας τ�σο να αποφ�γουμε τη δ�ναμη των ιδε�ν �σο και να αισθανθο�με αγ�ρωχοι απ�ναντι στους �λλους υποτιμ�ντας και τις ιδ�ες και τους �διους.
Ε�ναι μ�λλον �ρα να αποδεχθο�με την �παρξη των πραγμ�των ανεξ�ρτητα απ� εμ�ς, �μως ο�τε για να περιπ�σουμε σε κατ�θλιψη λ�γω κ�ποιας αδυναμ�ας μας ο�τε αντ�θετα για να παραμε�νουμε μοιρολατρικο� σε σχ�ση με τη ζω� μας. Ας αφ�σουμε τις ιδ�ες �συχες απ� την υποτιθ�μενη σχ�ση μας μαζ� τους και ας κ�νουμε με συν�πεια δ�ο πρ�γματα:
α) Να προσπαθ�σουμε, στο βαθμ� που μπορο�με, να κατανο�σουμε βαθ�τερα τις �ννοιες που μας παρουσι�ζονται χωρ�ς να δεσμευ�μαστε απ� το αυτον�ητο. Για παρ�δειγμα αυτον�ητο θεωρε�ται απ� την πλειον�τητα το περιεχ�μενο της �ννοιας «πραγματικ�τητα» που τη συνδ�ουμε με την καθημεριν�τητ� μας και αυτ� που ε�ναι ε�κολα και �μεσα αντιληπτ�. �μως αυτ� μπορε� να ε�ναι απλ�ς το περιεχ�μενο που εμε�ς της προσδ�δουμε και �χι το περιεχ�μενο που ενδεχομ�νως της προσδ�δει �νας στοχαστ�ς � κ�ποιος �λλος �νθρωπος. Ακ�μη χειρ�τερα: θα ε�ναι σ�γουρα διαφορετικ� το περιεχ�μενο της �ννοιας αυτ�ς στην αληθιν�τητ� της, �ποια και να ε�ναι και ανεξ�ρτητα απ� τη δικ� μας καταν�ηση.
Φυσικ� χρ�ος μας θα ε�ναι να προσαρμ�ζουμε την αντ�ληψ� μας για τις ιδ�ες στην αν�γκη της εποχ�ς μας τ�σο, �στε αυτ�ς να μην ε�ναι γενικολογ�ες (�πως π.χ. δημοκρατ�α, ελευθερ�α, κοινωνικ� κρ�τος, πρ�σινη αν�πτυξη κ.�.) και να ε�ναι πραγματικ� λειτουργικ�ς, για να μην αποτελε� η αναφορ� τους ο�τε μ�α αναστολ� αυτ�ν που πρ�πει να γ�νουν ο�τε �μως αναστολ� της ελευθερ�ας μας προς το ε�ναι. Επομ�νως, για να ξεπερ�σουμε αυτ�ν τη φαινομενικ� αντ�φαση, πρ�πει να καταλαβα�νουμε �τι η δικ� μας «πραγματικ�τητα» υπολε�πεται της αληθιν�ς πραγματικ�τητας (την οπο�α συνεχ�ς ψ�χνουμε) και �τι οφε�λουμε να εναρμον�ζουμε α�ναα τις δ�ο αυτ�ς πραγματικ�τητες μ�σα μας και �ξω μας.
�τσι ερχ�μαστε στο δε�τερο σημε�ο:
β) Να ελ�γχουμε την ειλικρ�νεια των προθ�σεων αυτ�ν που χρησιμοποιο�ν εξαγγελτικ� τις ιδ�ες και την ικαν�τητ� τους να το πρ�ξουν. Επομ�νως πρ�πει να ελ�γχουμε και το αν υπ�ρχουν αντικειμενικ�ς δυνατ�τητες για την υλοπο�ηση των οραμ�των. Αλλ� ταυτ�χρονα πρ�πει να ελ�γχουμε και τη δικ� μας ειλικρ�νεια σε σχ�ση με τις ιδ�ες και τα ορ�ματα, γιατ� ε�ναι ε�κολο να σκ�πτεται κανε�ς κ�τι, αλλ� ε�ναι δ�σκολο να το εφαρμ�ζει. �μως η εφαρμογ� ε�ναι μ�ρος της αληθιν�ς καταν�ησης και αποδοχ�ς. Μ�λιστα η απλ� σκ�ψη μπορε� αντ�θετα να αποτελε� τη μ�γιστη αποξ�νωση απ� την ιδ�α, γιατ� αποτελε� θ�ατρο αν δεν συνδυ�ζεται και με την εφαρμογ� στην ατομικ� ζω�. Ο �νθρωπος δεν ε�ναι η σκ�ψη του αλλ� �να πολ� πιο σ�νθετο φαιν�μενο π�ραν των εμφαν�ς φαινομ�νων.
Ας παρατηρ�σουμε επιπρ�σθετα �τι συν�θως την αντικειμενικ�τητα των συνθηκ�ν ως περιορισμ� των δυνατοτ�των του μ�λλοντος επικαλε�ται η συντηρητικ� πλευρ� των ανθρ�πων και τα ιδεολογικ� ορ�ματα χωρ�ς κρ�ση για τη δυνατ�τητα υλοπο�ησ�ς τους η ριζοσπαστικ� πλευρ�. Η συντηρητικ�τητα λειτουργε� συν�θως �ταν κ�ποιος ε�ναι βολεμ�νος σε μ�α κατ�σταση και ο ριζοσπαστισμ�ς �ταν το �διο το �τομο βρ�σκεται σε �ρα μεγ�λης αν�γκης � �ταν προσκολλ�ται σε �ναν φρο�δο ιδεαλισμ� απ� φανατισμ�, απ� αυταπ�τη δυν�μεως και αυταπ�τη ηθικ�ς υπεροχ�ς. �μως απ� το �λλο μ�ρος δεν πρ�πει να ξεχν�με �τι ο στοχασμ�ς καθαυτ�ς δεν ε�ναι ποτ� «ριζοσπαστικ�ς» (με τη συν�θη του �ννοια), εφ�σον δεν επιχειρε�ται να επιβληθε� στους �λλους ανθρ�πους. Π�ντοτε η διατ�πωση των οραμ�των γ�νεται πολ� πιο πριν απ� την εποχ� κατ� την οπο�α μπορε� να επιδιωχθε� η υλοπο�ησ� τους.
Οι σημερινο� �νθρωποι, σε μια τ�τοια εποχ� μεγ�λης και εξελισσ�μενης κρ�σης, οφε�λουμε να π�ψουμε αυτ� το θ�ατρο του ατομισμο� και του κρυψ�ματος π�σω απ� ιδεολογ�ματα για να αποφ�γουμε την ευθ�νη μας να κ�νουμε αυτ� που �χουμε χρ�ος να κ�νουμε απ�ναντι στο μ�λλον του κ�σμου. Το �τι αυτ� η κατ�ργηση του θε�τρου και του ατομισμο� θα μας β�λει στις μ�γιστες δυσκολ�ες για να κατανο�σουμε, να διακρ�νουμε και να επιλ�ξουμε δεν πρ�πει να αποτελ�σει δικαιολογ�α για να μην κ�νουμε τ�ποτα. Τ�ρα χρει�ζεται κ�τι παραπ�νω απ� το να πολεμ�ει κανε�ς εν�ντια στην πε�να και τη φυλ�κιση του σ�ματος. Καθ�ς η υλικ� �ψη των πραγμ�των δεν ε�ναι αυτογεν�ς αλλ� συν�ρτηση της ανθρ�πινης συνε�δησης, αν και αποτελε� το πεδ�ο κρ�σης για αυτ� που πραγματικ� ο �νθρωπος ε�ναι, χρει�ζεται και κ�τι �λλο. Χρει�ζεται να πολεμ�ει παρ�λληλα για κ�τι πιο �υλο: το ε�ναι του. Και αυτ� απαιτε� τις αν�τατες των δυνατοτ�των του.
Η Ιω�ννα Μουτσοπο�λου ε�ναι δικηγ�ρος Μ�λος της ΜΚΟ Σ�λων
|