��������� ����� ��� �����������

��� ���������� �������

Η πολιτικ� καθρεφτ�ζει την αυτογνωσ�α και το αντ�θετο. Η διακ�ρυξη του Ρουσσ� �τι �ποιος προσπαθε� να χωρ�σει την πολιτικ� απ� την ηθικ� δεν καταλαβα�νει καμ�α απ� τις δ�ο δεν βρ�κε παρ� ελ�χιστη ανταπ�κριση. Κι �μως, η ιστορ�α θα �ταν διαφορετικ� ε�ν η αυτογνωσ�α της κοινων�ας επ�τρεπε την υιοθ�τησ� της. Το �ρθρο επιχειρε� μια φευγαλ�α αναδρομ� της πορε�ας αυτ�ς της σχ�σης στη σ�γχρονη εποχ� και του τοπ�ου της παγκ�σμιας κρ�σης που απλ�νεται με ταχ�τητα.

Αυτογνωσ�α και νεωτερικ�τητα

Τη μετ�βαση στην αναγ�ννηση σηματοδ�τησε ο ενθουσιασμ�ς για τις οργανωτικ�ς δυν�μεις της σκ�ψης. Ο �νθρωπος αντικατ�στησε την π�στη (το β�ωμα δεν τον απασχ�λησε καν) με την κοιν� λογικ� που προτιμο�σε να την ασκο�ν οι "ειδικο�". Η εμπειρ�α του �δειξε �τι η π�στη στο Θε� δεν μπ�ρεσε να σταματ�σει τους αιματηρο�ς θρησκευτικο�ς πολ�μους, ο�τε τον μεγ�λο λοιμ�, τις βαναυσ�τητες της ιερ�ς εξ�τασης � τα παραδε�γματα υποκρισ�ας και πλουτισμο� των καρδιναλ�ων. Η λατρε�α της απρ�σωπης και ορθολογικ� σχεδιασμ�νης τεχνικ�ς και της στατιστικ�ς λογιστικ�ς αντικατ�στησε τη λατρε�α του Θεο�. Ο παρ�γοντας �νθρωπος εξακολο�θησε να αγνοε�ται στους σχεδιασμο�ς παρ� την �μφαση στον ανθρωπισμ�! Θ�τοντ�ς το διαφορετικ� ο θεωρο�μενος απ� πολλο�ς ως τελευτα�ος αναγεννησιακ�ς φιλ�σοφος Λιο�ις Μ�μφορντ επικαλε�ται το πρ�βλημα της παραγν�ρισης της σημασ�ας της αυτοπραγμ�τωσης στη λ�ση των κοινωνικ�ν προβλημ�των λ�γοντας �τι:
«για να �χουμε φιλικ�ς σχ�σεις με �λα τα κομμ�τια της ανθρωπ�τητας, θα πρ�πει να �χουμε φιλικ�ς σχ�σεις με �λα τα κομμ�τια του εαυτο� μας»(1)

Η αυτογνωσ�α του ανθρ�που της αναγ�ννησης στηρ�ζεται στη σιγουρι� του "σκ�πτομαι �ρα υπ�ρχω" του Καρτ�σιου. Ακ�μη και πιο πρ�σφατα οι προσπ�θειες του φιλοσ�φου της φαινομενολογ�ας �ντμουντ Χο�σερλ να καταδε�ξουν τον ψυχολογισμ� π�νω στον οπο�ο θεμελι�νονται τα "αντικειμενικ�" κριτ�ρια της επιστ�μης δεν βρ�καν ανταπ�κριση. Ως εκ το�του, το κυρ�αρχο πρ�τυπο της αυτογνωσ�ας υποδε�κνυε μια προσ�γγιση που να οδηγε� σε "απτ� και μετρ�σιμα" αποτελ�σματα για να �χουν "αξ�α". Περιορ�στηκε στην αναζ�τηση της γν�σης λειτουργ�ας του σ�ματος -και της εξαιρετικ�ς προ�δου της ιατρικ�ς-, στην αναζ�τηση της χημε�ας του εγκεφ�λου και την μπιχεβιοριστικ� ψυχολογ�α.   

Η παραγν�ριση τ�σο της αμφ�δρομης σχ�σης με τον Θε� �σο και της καλλι�ργειας της αγαθ�ς φ�σης του ανθρ�που αναγνωρ�στηκε απ� λ�γους αναγεννησιακο�ς φιλ�σοφους �πως ο Ζαν Ζακ Ρουσσ� που διατε�νονταν �τι «αυτο� που θα θελ�σουν να πραγματευτο�ν χωριστ� την πολιτικ� και την ηθικ� δεν καταλαβα�νουν τ�ποτα για καμι� απ� τις δ�ο».(2)  Ενδεικτικ� της κυρ�αρχης τ�σης ε�ναι �τι "η θεωρ�α των ηθικ�ν συναισθημ�των" του �νταμ Σμιθ αλλ� και οι χιλι�δες σελ�δες αλχημικ�ν σημει�σεων του Ισα�κ Νε�τωνα ε�χαν περ�σει στη λ�θη και μ�νο τα τελευτα�α χρ�νια �ρχισαν να προκαλο�ν το δημ�σιο ενδιαφ�ρον χωρ�ς το φ�βο της μομφ�ς για ενασχ�ληση με το "σκοταδισμ�". 

Αυτ� η θ�ση για τον εαυτ� δρομολ�γησε �να κ�κλο πολιτικ�ς σκ�ψης που επικεντρ�θηκε στη δημιουργ�α εν�ς δημοκρατικο� κρ�τους, που, μ�σω της ορθολογικ� σχεδιασμ�νης οργ�νωσης, θα θερ�πευε τις �θλιες συνθ�κες υγιειν�ς και εργασ�ας, τον τερματισμ� του αναλφαβητισμο� και της δεισιδαιμον�ας. Ομολογουμ�νως �γιναν τερ�στια β�ματα που χωρ�ς αυτ� δεν θα �ταν δυνατ� η δημ�σια �κθεση ιδε�ν �πως του παρ�ντος κειμ�νου.

Η αναμον� υπερβολικ�ν προσδοκι�ν απ� τη μηχανικ�-στατιστικ� αντ�ληψη και την καθολικ� εφαρμογ� τεχνικ�ν ε�ναι φαιν�μενο της νεωτερικ�τητας. Δεν ε�ναι τυχα�ο �τι ο πολιτικ�ς ολοκληρωτισμ�ς �γινε θηρι�δης στην εποχ� της νεωτερικ�τητας. Τα παραδε�γματα του Ναζισμο�, του φασισμο� και των αρχικ�ν σταδ�ων του κομμουνισμο� ε�ναι χαρακτηριστικ�.  

Η εμπειρ�α της ελεγχ�μενης οικονομ�ας του κομμουνισμο�, αλλ�, και του φιλελευθερισμο� του "α�ρατου χεριο�" και του δ�γματος της "αυτορρ�θμισης" των αγορ�ν, κατ�δειξε πως ο σχεδιασμ�ς που παραγνωρ�ζει τη δυναμικ� των αν�τερων και των κατ�τερων �ψεων της ανθρ�πινης ψυχ�ς ε�ναι αποτυχημ�νος και επικ�νδυνος. Τα αποτυχημ�να αυτ� πειρ�ματα ε�ναι απ�ρροια εν�ς ιστορικο� υλισμο� που θεωρε� �τι η συνε�δηση ε�ναι �να αυτ�ματο του περιβ�λλοντος και αρνε�ται τις ωθ�σεις του πνε�ματος, καθ�ς, και εν�ς φιλελευθερισμο� που θεωρε� τη συνε�δησ� �να αυτ�ματο της επιθυμ�ας για κ�ρδος. 

Η υπερβολικ� εμπιστοσ�νη στη σχεδιαστικ� δειν�τητα των "ειδικ�ν" απογυμν�θηκε επ�σης απ� την ανικαν�τητ� της να προβλ�ψει και να ελ�γξει τους περιβαλλοντικο�ς κινδ�νους. Στην πραγματικ�τητα αυτ� η ανικαν�τητα αποτελε� συν�πεια του προβλ�ματος αυτογνωσ�ας της "ειδικευμ�νης �γνοιας" και ε�ναι βασικ� χαρακτηριστικ� των νεωτερικ�ν υπερβολ�ν. Με �ρους δαρβινισμο� ο σχεδιασμ�ς που γ�νεται αποκλειστικ� με την αναλυτικ� και στατιστικ� σκ�ψη -επειδ� ε�ναι αδ�νατο να συλλ�βει το απροσδ�κητο και το ν�ο- θα υπολε�πεται σε βιωσιμ�τητα αυτο� που υπακο�ει σε μια ολιστικ� και συνθετικ� αντ�ληψη της ζω�ς.

Ο παρ�γοντας που διαψε�δει στην εφαρμογ� τους τα "ορθολογικ�" σχεδιασμ�να οικονομικ� και πολιτικ� συστ�ματα ε�ναι η ανθρ�πινη βο�ληση, η οπο�α δεν ε�ναι απ�λυτα προβλ�ψιμη ακ�μη και απ� τους καλ�τερους στατιστικολ�γους. Τα τελευτα�α χρ�νια λ�γω της προ�δου που �χει σημειωθε� στην "θεωρ�α του χ�ους" οι ιστορικο� ενθαρρ�νονται να μελετο�ν α) τον εξελικτικ�, απρ�βλεπτο και ανατρεπτικ� ρ�λο του ανθρ�πινου πνε�ματος που κατ� διαστ�ματα εισ�γει καινοτομ�ες σε επ�πεδο ιδιοτ�των και ιδε�ν, αλλ�, και β) τον ανατρεπτικ� στους ανθρ�πινους σχεδιασμο�ς ρ�λο των απρ�βλεπτων φυσικ�ν φαιν�μενων. �τσι, κ�θε ισχυρισμ�ς για "απ�λυτο" σχεδιασμ� θα �πρεπε να ακο�γεται γελο�ος. Η αυτογνωσ�α μας ως κοινων�α βρ�σκεται μπροστ� σε �να ν�ο κ�κλο ευκαιρ�ας για διε�ρυνση μαθα�νοντας να αποκομ�ζουμε σοφ�α απ� τη γν�ση που με τ�ση δυσκολ�α συγκεντρ�σαμε.

Αυτογνωσ�α και πολιτικ� στον 20� αι�να

Η ζω� στη μεταπολεμικ� Δ�ση των "ευκαιρι�ν" και της "αξιοκρατ�ας" αφα�ρεσε απ� τον μ�σο πολ�τη το �λλοθι -του απωθημ�νου και της φτ�χειας- για την αναλγησ�α του. Στην καπιταλιστικ� Δ�ση των "ευκαιρι�ν" και της "αξιοκρατ�ας" ο κ�κλος της  αυτοεκτ�μησης και κοινωνικ�ς καταξ�ωσης ε�χε πολλο�ς "αποφο�τους". �τσι, �νας κρ�σιμος για κοινωνικ�ς αλλαγ�ς αριθμ�ς ανθρ�πων �ρθε αντιμ�τωπος με �να ν�ο ορ�ζοντα, αυτ�ν που �νοιγε η δι�ψευση  των προσδοκι�ν της επιθυμ�ας για υλικ�ς επιτε�ξεις. Ο "κορεσμ�νος �νθρωπος" �ταν μια διαδεδομ�νη μεταπολεμικ� �κφραση στη Δ�ση �που περι�γραφε τον �νθρωπο που β�ωνε τον κορεσμ� �λων των επιθυμι�ν του για υλικ� αποκτ�ματα και την επακ�λουθη γε�ση της θλ�ψης. Αυτ� δημιο�ργησε �να πεδ�ο κρ�σης για �να καθοριστικ� αριθμ� ανθρ�πων που παρουσ�αζε μια δυνητικ� απειλ� για το κυρ�αρχο πρ�τυπο ζω�ς. Μια μερ�δα του πληθυσμο� �θεσε τον εαυτ� της �ξω απ� το "μαντρ�". Στους κ�λπους της δ�χθηκε μια ποικιλ�α ανθρ�πων η ποι�τητα των οπο�ων δι�φερε.

Προκλ�θηκε, �τσι, μια αναζωπ�ρωση του ενδιαφ�ροντος για την αυτογνωσ�α, το διαλογισμ�, το "β�ωμα της εν�τητας" και την "επανασ�νδεση με το πνε�μα". Αυτ� με τη σειρ� του εφ�λκυσε την ανταπ�κριση σε ν�ες ιδ�ες για τη θ�ση του ανθρ�που στον πλαν�τη και την ευθ�νη του για τα �λλα βασ�λεια της φ�σης, την αναζ�τηση εναλλακτικ�ν οικονομικ�ν συστημ�των και εμπλουτισμο� των συστημ�των υγε�ας με πρακτικ�ς της εναλλακτικ�ς ιατρικ�ς κ.λπ.

1. Στην Αμερικ� αυτ� μεταφρ�στηκε σε κιν�ματα �πως αυτ� των χ�πις που αμφισβητο�σαν το οικονομικ� μοντ�λο � τους πολ�μους εναντ�ον του κομμουνισμο�. Ε�ναι πλ�ον γνωστ� �τι την εποχ� του ψυχρο� πολ�μου αποτ�λεσαν αντικε�μενο αφανο�ς "ενδιαφ�ροντος" των υπηρεσι�ν του κρ�τους οι οπο�ες σε συνδυασμ� με τη β�αιη και φανερ� αστυνομικ� καταστολ� τα απολιτικοπο�ησαν και τα δι�λυσαν. Ο φ�βος της β�αιης καταστολ�ς και του κοινωνικο� στιγματισμο� αποδε�χθηκε ισχυρ�τερος της αν�γκης για πολιτικ� �κφραση.

Τα επ�μενα χρ�νια κ�ποιοι �νθρωποι προσπ�θησαν να εισ�γουν ν�ες ιδ�ες στα δυο κυρ�αρχα κ�μματα. Το Δημοκρατικ� κ�μμα φα�νεται �χει αφομοι�σει αποσπασματικ� και �χι συστημικ� τον κ�νδυνο των κλιματικ�ν αλλαγ�ν και της αειφορ�ας. Η συστημικ� υιοθ�τηση λ�σεων για την περιβαλλοντικ� κρ�ση θα απαιτο�σε αλλαγ� οικονομικο� μοντ�λου και �ρα ανατροπ� των σχ�σεων εξουσ�ας, πρ�γμα αδιαν�ητο για κ�μμα εξουσ�ας. Μερικ�ς "περιβαλλοντικ�ς" πολιτικ�ς που προωθο�νται απ� τα κρ�τη κινο�ν υποψ�ες �τι στοχε�ουν στην επ�κταση του φαινομ�νου της υπερσυγκ�ντρωσης εξουσ�ας σε μια ελ�τ.   

2. Στην Ευρ�πη η στροφ� προς την αυτογνωσ�α �φερε τη δυναμικ� της καλ�ς θ�λησης στο προσκ�νιο και την π�στη πως μ�σω αυτ�ς μπορο�ν να θεραπευτο�ν πολλ� προβλ�ματα. Αυτ� μεταφρ�στηκε ως π�εση για �σκηση περιβαλλοντικ�ν πολιτικ�ν, για διε�ρυνση του κρ�τους πρ�νοιας, για �ρση των κοινωνικ�ν ανισοτ�των και του κοινωνικο� αποκλεισμο�, για προστασ�α των μειονοτ�των, για αποτροπ� του κινδ�νου να ελ�γχουν τους σπ�ρους μια χο�φτα εταιρ�ες. Μεταπολεμικ� ο εθελοντισμ�ς γν�ρισε πρωτ�γνωρα επ�πεδα δι�δοσης και οι πρωτοβουλ�ες μη κυβερνητικ�ν οργαν�σεων προκ�λεσαν τ�σο μεγ�λο ενδιαφ�ρον στους πολ�τες �στε να δημιουργηθο�ν "πρ�σινα κ�μματα". Αυτ� με τη σειρ� του αν�γκασε τα �λλα κ�μματα να υιοθετ�σουν, �πως και στην Αμερικ�, αποσπασματικ� μερικ�ς απ� αυτ�ς τις ν�ες ιδ�ες αποφε�γοντας �μως τη συστημικ� τους �νταξη. Το πρ�βλημα της μη συνθετικ�ς σκ�ψης υπ�ρχει ακ�μη και στα περιβαλλοντικ� κ�μματα τα οπο�α δεν �χουν πε�σει τους πολ�τες για τη βιωσιμ�τητα των προτ�σε�ν τους. Πολλο� τους κατηγορο�ν �τι προσπαθο�ν να εφαρμ�σουν ολιστικ�ς ιδ�ες με το γνωστ� νεωτερικ� μηχανικ� τρ�πο προσ�γγισης, κ�νοντας λ�γο για τον κ�νδυνο του "πρ�σινου αδ�λφου".   

3. Πρ�πει να αναφερθο�ν, επ�σης, εκε�νες οι ομ�δες οι οπο�ες απογοητευμ�νες απ� τις επιδ�σεις της νεωτερικ�τητας επ�στρεψαν στην ιδι�τευση της εσωστρεφο�ς μεσαιωνικ�ς - ευλαβικ�ς και απολ�τικης εσωτερικ�ς αναζ�τησης. Συχν� υιοθετο�ν δεισιδαιμον�ες και προλ�ψεις αυτ�ς της εποχ�ς. Στον Β' Παγκ�σμιο Π�λεμο η ουδετερ�τητ� τους δυν�μωσε τις πιθαν�τητες των Ναζ� να "προσφ�ρουν" στον πληθυσμ� του πλαν�τη, μεταξ� �λλων, το "ευεργ�τημα του αναλφαβητισμο�", της στ�ρησης των πολιτικ�ν δικαιωμ�των απ� τους πολιτικ� "ηλ�θιους και δειλο�ς", της "δ�καιης" υπαγωγ�ς λα�ν, �πως των σλ�βων, σε καθεστ�ς δουλε�ας και της αν�γνωσης αποκλειστικ� βιβλ�ων της αρεσκε�ας τους.  

Περ� σφετερισμο� ο λ�γος

Η �λλειψη δι�κρισης ε�ναι η αιτ�α που δεν αναγνωρ�στηκε �γκαιρα η εφαρμογ� κ�ποιων αρνητικ�ν εξελ�ξεων με αφορμ� τις ν�ες ιδ�ες. Επ�σης, φανερ�θηκε η απουσ�α της συνθετικ�ς σκ�ψης με την οπο�α προσεγγ�ζονται αυτ�ς. Τρ�α παραδε�γματα ακολουθο�ν παρακ�τω:

1. Μεγ�λα οικονομικ� συμφ�ροντα του πλο�του "αξιοπο�ησαν" την αποδοχ� -απ� τους λαο�ς- του ιδεαλισμο� της εν�τητας για την εφαρμογ� πολιτικ�ν "παγκοσμιοπο�ησης", που στην πραγματικ�τητα υπ�ρξαν το μ�σο για την κλοπ� του πλο�του και της ανεξαρτησ�ας των κρατ�ν. Επ�σης, δι�φορα πειρ�ματα φεντεραλισμο� εξελ�σσονται σε οχ�ματα ν�ων μορφ�ν διακρατικο� ολοκληρωτισμο�.(3)

2. Με το πρ�σχημα της περιβαλλοντικ�ς πολιτικ�ς προωθε�ται η συγκ�ντρωση του ελ�γχου σε μια χο�φτα εταιρι�ν και τραπεζ�ν "πολ� μεγ�λων για να πεθ�νουν". Στο στ�χαστρο �χουν προστεθε� πλ�ον το νερ�, οι σπ�ροι, η διατροφ� και η καλλιεργ�σιμη γη. 

3. Η πρακτικ� της επ�κλησης, απ� τα κρ�τη της Δ�σης, της καταπ�τησης του ιδε�δους των ανθρωπ�νων δικαιωμ�των συχν� στοχε�ει στη λεηλασ�α των κρατ�ν που επικρ�νουν και �χι στο ειλικριν�ς ενδιαφ�ρον για την τ�χη τους. Η περ�πτωση του πολ�μου στο Ιρ�κ ε�ναι αρκετ� για να ερμηνε�σει γιατ� η λ�ξη "ανθρ�πινα δικαι�ματα" �χει γ�νει συν�νυμο της λ�ξης "λεηλασ�α".(4)

Αυτ� τα λ�θη φα�νονται αναπ�φευκτα ε�ν συνειδητοποιηθε� το γεγον�ς �τι στην πλειον�τητα των περιπτ�σεων οι ν�ες ιδ�ες δεν "χωνε�τηκαν" στη συνε�δηση, αλλ� προσεγγ�στηκαν με �ρους του παρελθ�ντος. Σ�γχρονο εναλλακτικ� κ�νημα που υιοθετε� την αν�γκη για αυτογνωσ�α προτε�νει ως οριστικ� λ�ση στα προβλ�ματα του ανθρ�που την αν�θεση του �ργου της δ�καιης διανομ�ς π�ρων σε �να λογισμικ�!

Δεν αρκο�ν οι δυνατ�τητες της οργανωτικ�ς σκ�ψης -που χαρακτ�ρισαν τη νεωτερικ� δυναμικ�- ο�τε η αυτογνωσιακ� α�σθηση των ηθικ�ν και ψυχολογικ�ν ορ�ων του ανθρ�πινου σχεδιασμο� απ�ναντι στη φ�ση και το Θε� -που χαρακτ�ρισε την εποχ� της �νθησης της Χριστιανικ�ς φιλοσοφικ�ς σκ�ψης. Μια ν�α συνθετικ� προσ�γγιση (5) ε�ναι απαρα�τητη και εξακολουθε� να αποτελε� �να ζητο�μενο �πως και η αναγν�ριση αυτ�ς της αν�γκης απ� �να κρ�σιμο αριθμ� πολιτ�ν!

Η πρ�κληση του 21ου αι�να

"Το τοπ�ο ε�ναι γεμ�το με μορφ�ς ολοκληρωτισμο� με διαφορετικ� πρ�σωπο η κ�θε μια, στην οικονομ�α, στην πολιτικ�, στη θρησκε�α και στον πολιτισμ�. �λες αυτ�ς οι παραμορφ�σεις και οι στρεβλ�σεις πρ�πει να αντιμετωπιστο�ν ενια�α ως μια ανθρωπολογικ� παθογ�νεια του συστ�ματος" (6)

Με β�ση την εμπειρ�α του παρελθ�ντος μπορο�με να εμπιστευθο�με πολλ� πρ�γματα στον καθολικ� εφαρμοσμ�νο και μακροπρ�θεσμο σχεδιασμ�. Η οργ�νωση του κρ�τους πρ�νοιας, της δημ�σιας υγε�ας, της εθνικ�ς �μυνας, της δικαιοσ�νης, της φορολογικ�ς πολιτικ�ς, της μαζικ�ς παιδε�ας, κ.λπ. δεν μπορε� να γ�νει χωρ�ς τις καινοτομ�ες της νεωτερικ�τητας. Ο καθολικ�ς σχεδιασμ�ς και εφαρμογ� του ν�μου αποτελο�ν απ� πολλ�ς πλευρ�ς μια προστασ�α απ�ναντι στην οπισθοδρ�μηση του πολιτισμο�. Απ� αυτ� τη σκοπι�, η καθολικ� εφαρμοσμ�νη τεχνικ� προστατε�ει το εν υπν�σει πνε�μα μ�σα στον �νθρωπο απ� τον εκφυλισμ� του φορ�α του, αποτρ�ποντας την εγκληματικ�τητα, τον κανιβαλισμ�, την οικογενειακ� β�α, τον αναλφαβητισμ�, τη γονεακ� και πολιτικ� αποπο�ηση ευθυν�ν κ.λπ. Αυτ� �σως ε�χε στο νου του ο Ρουσσ� �ταν �γραφε στο κοινωνικ� συμβ�λαιο �τι μ�σω αυτο� "θα εξαναγκαστε� να ε�ναι ελε�θερος".(7) Ε�ναι �να θ�μα τερ�στιο και αφορ�, �σως, στο μεγαλ�τερο αριθμ� ανθρ�πων. Απ� την �λλη, �σο περισσ�τερο ο �νθρωπος μεταμορφ�νεται απ� �να εγωιστικ� �ν σε μια παρουσ�α του πνε�ματος τ�σο ο σχεδιασμ�ς της κοινωνικ�ς μηχανικ�ς θα αποτελε� εμπ�διο για την ελε�θερη �κφρασ� του.  

Παρ�λη, �μως, την πρ�οδο της νεωτερικ�τητας βρισκ�μαστε μπροστ� σε �να ν�ο �γκλημα κατ� της ανθρωπ�τητας που δεν φα�νεται καμ�α γνωστ� κοινωνικ� η πολιτικ� δ�ναμη να το σταματ�. Μια πυραμ�δα εκτροπ�ς νομιμοποιε� πολιτικ�ς προσβολ�ς της ποι�τητας ζω�ς, της υγε�ας, της παιδε�ας, των εργασιακ�ν δικαιωμ�των ακ�μη και της ελε�θερης αγορ�ς που επικαλο�νται οι αυτουργο� της. Τα μεταλλαγμ�να δεν αποτελο�ν απειλ� μ�νο για την υγε�α. Η επιμ�λυνση των εδαφ�ν θ�τει τη διατροφ� στον �λεγχο μιας ελ�τ εταιρι�ν. Ποτ� στην ιστορ�α σε παγκ�σμιο επ�πεδο δεν υπ�ρξε τ�τοια ζωτικ� απειλ� ελ�γχου!
Απ� την �λλη, η αντιμετ�πιση των περιβαλλοντικ�ν απειλ�ν απαιτε� μια δραματικ� αλλαγ� τρ�που ζω�ς για την οπο�α ελ�χιστοι ε�ναι διατεθειμ�νοι να εργαστο�ν, καθ�ς, οι πολ�τες δεν θ�λουν να χ�σουν τη βολ� τους, οι πολιτικο� τη θ�ση τους και η οικονομικ� ελ�τ τον κυρ�αρχο ρ�λο εξουσ�ας. 

Ποτ� στο παρελθ�ν δεν υπ�ρξαν σε παγκ�σμιο επ�πεδο ταυτ�χρονα τ�σο καλ� πληροφορημ�νοι λαο�. Το ζητο�μενο που παραμ�νει ε�ναι η παρουσ�α τους στα κοιν�. Οι λαο� εθελοτυφλο�ν μη αντιλαμβαν�μενοι την αδυναμ�α της απρ�σωπης γραφειοκρατικ�ς οργ�νωσης του κρ�τους να δ�σει λ�ση στα οικονομικ�, περιβαλλοντικ�, γεωστρατηγικ� και λοιπ� αδι�ξοδα χωρ�ς την υπε�θυνη θ�λησ� τους που θα οφε�λει να της δ�νει περιεχ�μενο και σκοπ�.

Αυτ� τη φορ� η "συλλογικ� βο�ληση" δεν αφορ� μ�νο στις σχ�σεις μεταξ� των ανθρ�πων -κατ�ργηση δουλε�ας, δικαι�ματα στις γυνα�κες, δικαι�ματα στους �γχρωμους- αλλ� και στα δικαι�ματα των ζ�ων και στη σχ�ση του ανθρ�πινου βασιλε�ου μ�σα στην πλανητικ� ζω�. Διακηρ�ξεις της UNESCO που μιλο�ν για την αξ�α που �χουν �λα τα �ντα του οικοσυστ�ματος ανεξ�ρτητα απ� αυτ� που τους αναγνωρ�ζουν οι �νθρωποι ε�ναι ενδεικτικ�ς τ�σο των διεργασι�ν αυτογνωσ�ας που γ�νονται μ�σα στην ανθρ�πινη φυλ� �σο και της ποι�τητας των πολιτικ�ν προκλ�σεων μπροστ� στην οπο�α βρ�σκεται.

Καταλ�γοντας στον αι�να που διαν�ουμε, «η ανθρωπ�τητα πρ�πει πρ�τα να δει αν θ�λει να ζει. Αυτ� πρ�πει κατ�πιν, να αναρωτηθε� αν θ�λει  μ�νο να ζει � εκτ�ς απ’ αυτ�, να καταβ�λει  την αναγκα�α προσπ�θεια για να συντελεστε�, μ�χρι στον απρ�σβλητο πλαν�τη μας, η ουσιαστικ� λειτουργ�α του σ�μπαντος, που ε�ναι μια μηχαν� δημιουργ�ας θε�ν»(8)

O Αλ�ξανδρος Μπ�λεσης ε�ναι μ�λος της ΜΚΟ Σ�λων

Αναφορ�ς:
(1) Λιο�ις Μ�μφορντ, “Οι μεταμορφ�σεις του ανθρ�που”, Νησ�δες, σελ. 167

(2) Jean Jacques Rousseau, “Αιμ�λιος”, εκδ�σεις Πλ�θρον, Τ�μος �, σελ. 29

«Αυτο� που θα θελ�σουν να πραγματευτο�ν χωριστ� την πολιτικ� και την ηθικ� δεν καταλαβα�νουν τ�ποτα για καμι� απ� τις δ�ο»

(3) Μουτσοπο�λου Ιω�ννα, Το κρ�τος στην ελε�θερη οικονομ�α ('Γ Μ�ρος): Η οικονομ�α ως τομ�ας ισχ�ος και εξουσ�ας, solon.org.gr

(4) Μουτσοπο�λου Ιω�ννα, Το δημ�σιο συμφ�ρον χωρ�ς το κρ�τος πρ�νοιας και τα Ατομικ� Δικαι�ματα ως μ�ρος του, solon.org.gr

(5) Ζ�σης Γι�ννης, H Περιβαλλοντικ� θε�ρηση ως β�ση για μια ολιστικ�, συνθετικ� και πλανητικ� επιστ�μη, solon.org.gr

(6) Ζ�σης Γι�ννης, Ολοκληρωτισμ�ς και ανθρωπολογικ� συστημικ� παθογ�νεια, solon.org.gr

(7)Jean Jacques Rousseau, Το κοινωνικ� συμβ�λαιο, εκδ�σεις Π�λις, σελ 66

(8) Henri Bergson, “Οι δυο πηγ�ς της ηθικ�ς και της θρησκε�ας”, σελ.246