Digital Direct Democracy
   
e-mail
-
�������
-
 
- -
  -��������� ����� | ���������
 
     
-  

� ������ ��� ����� ��� � ������ ��� ������ (����� 1� )

��� ������� ������������

 

�σο περν�ει ο καιρ�ς και βαθα�νει η κρ�ση, τοπικ� και παγκ�σμια, γ�νεται ολο�να και πιο φανερ� το �τι δεν πρ�κειται να λυθε� καν�να πρ�βλημα του κ�σμου, αν ο �νθρωπος δεν αποφασ�σει να σταθε� με συν�πεια και �νταση στο πεδ�ο των εννοι�ν. Η ευθ�νη του ε�ναι ατομικ� και δεν μπορε� να κρυφτε� π�σω απ� τις συλλογικ�ς ευθ�νες � τις ευθ�νες των πολιτικ�ν και μ�λιστα η συνειδητοπο�ηση αυτ�ς της ευθ�νης δεν μπορε� να αναβληθε� λ�γω του επε�γοντος των συνθηκ�ν. 

Πρ�πει γ�νει κατανοητ� �τι οι �ννοιες δεν ε�ναι �χρηστη θεωρ�α αλλ� η αντ�ληψη του ανθρ�που για την πραγματικ�τητα. Αυτ� η πραγματικ�τητα περιλαμβ�νει �λη τη ζω�, τον προσδιορισμ� του εαυτο�, τις αν�γκες, τους σκοπο�ς, τις επιθυμ�ες, τις πεποιθ�σεις και τις σχ�σεις του ανθρ�που, τα οπο�α ε�ναι αλληλ�νδετα, μεταβαλλ�μενα μ�σα στον χρ�νο, συχν� αλληλοσυγκρου�μενα και τα οπο�α προσπαθε� να καταλ�βει, να συσχετ�σει και να κατευθ�νει. M�σα σε �λα αυτ� εντ�σσονται και τα ηθικ� διλ�μματα και επιλογ�ς (αν υπ�ρχουν), η �ποια συνειδητ� � ασυνε�δητη κοσμοθε�ρηση και γενικ� �λη η εσωτερικ� διεργασ�α του ανθρ�που. Γ�ρω απ� αυτ� την δραματικ� πραγματικ�τητα περιστρ�φονται �λες του οι προσπ�θειες και γι’ αυτ� ο τρ�πος που την κατανοε� καθορ�ζει τη ζω� του στην πρ�ξη, και γι’ αυτ�ν τον λ�γο πρ�πει να της δοθε� η πρ�πουσα προσοχ� και �χι να πεταχτε� στο καλ�θι των αχρ�στων ως θεωρ�α.  Θα πρ�πει, λοιπ�ν, να εξηγηθε� το γιατ� αυτ� ε�ναι αναγκα�ο. 

 

Οι �ννοιες ρυθμ�ζουν τις εκφρ�σεις της ζω�ς μας
Αρχικ� πρ�πει να διευκρινιστε� �τι οι σκοπο� του ανθρ�που, �σο μικρο� και ασ�μαντοι και αν ε�ναι, συνδ�ονται αναγκαστικ� με �ννοιες, δηλαδ�:

1) Π�σω απ� κ�θε επιθυμ�α και ατομικ� � συλλογικ� παρ�ρμηση του ανθρ�που κρ�βεται �νας σκοπ�ς, μικρ�ς �σως αλλ� που καθορ�ζει την κατε�θυνση της ζω�ς του. Ο σκοπ�ς αυτ�ς βρ�σκεται σε επιλογ�ς που �χουν προ�π�ρξει και εμπερι�χουν αναγκαστικ� εννοιολογικο�ς προσδιορισμο�ς. Για παρ�δειγμα, η ζωικ� επιθετικ�τητα συνδ�εται με την τ�ση αυτοσυντ�ρησης και ασφ�λειας και αυτ� με τη σειρ� της με την τ�ση για δι�ρκεια και εαυτ�. Μ�νον που �να ζ�ο δεν μπορε� να συνειδητοποι�σει αυτ�ς τις �ννοιες � με �λλα λ�για την �δια τη φ�ση του και την πραγματικ�τητα του εαυτο� του, αν και λειτουργο�ν καθοριστικ� π�σω απ� τα �νστικτα, εν� ο �νθρωπος μπορε� να το κ�νει λ�γω του �ντονου αυτοκαθορισμο� του και της νοητικ�ς του αν�πτυξης. Επ�σης, η επιδ�ωξη απ�κτησης χρ�ματος στον σ�γχρονο κ�σμο μας σχετ�ζεται αρχικ� με την ασφ�λεια και την ευημερ�α που ε�ναι μια θεμελι�δης �ννοια, αλλ� στη συν�χεια διαστρεβλ�νεται και υποκαθ�σταται με την υπεροχ� και τελικ� με την κυριαρχ�α[i] που ε�ναι στρεβλ� επιφαιν�μενα της ασφ�λειας και της ευημερ�ας. Ο �νθρωπος απορροφ�ται μονοδι�στατα στον τελευτα�ο σκοπ� π.χ. της υλικ�ς ευημερ�ας (που δεν ε�ναι παρ� �να μ�σον για την επ�τευξη του υποκρυπτ�μενου σκοπο� της ασφ�λειας και της δι�ρκειας), αλλ� με το μονοδι�στατο της επιδ�ωξης προκαλε� διαστρεβλ�σεις εννοιακ�ς που καταλ�γουν σε παρ�καμψη του θεμελι�δους σκοπο� του προκαλ�ντας ανισορροπ�α και ακολο�θως σ�γκρουση εσωτερικ�.

2) Ποτ� ο σκοπ�ς δεν ε�ναι �νας αλλ� περισσ�τεροι και αλληλοσυγκρου�μενοι μ�σα στον �διο τον �νθρωπο αλλ� και στην κοινων�α, �που εκτυλ�σσονται σκοπο� �λλων ατ�μων � σκοπο� της �διας της συλλογικ�τητας. Επειδ� �μως συμβα�νει η παραπ�νω διαστρ�βλωση εν�ς σκοπο� στον �νθρωπο, στο τ�λος εμποδ�ζονται και �λλοι σκοπο� παρ�λληλοι � συναφε�ς. Η ευημερ�α τελικ� υποκαθ�σταται απ� την κυριαρχ�α. Επομ�νως, ο αρχικ�ς βαθ�τερος σκοπ�ς ε�ναι μεν η ευημερ�α κ�θε επιπ�δου (υλικο�, ψυχολογικο�, πνευματικο�), αλλ� βαθμια�α υποκαθ�σταται απ� την κυριαρχ�α, πρ�γμα που συν�θως εκδηλ�νεται με τη μεγ�λη συσσ�ρευση μ�σων (χρ�ματος, υλικ�ν αγαθ�ν, φ�μης κτλ). �μως η κυριαρχ�α αντιστρατε�εται �λλους σκοπο�ς, ακ�μη και σκοπο�ς του �διου του ατ�μου, π.χ. την κοινωνικ� αρμον�α που του ε�ναι αναγκα�α για να ε�ναι ασφαλ�ς, γιατ� προκαλε� ανισ�τητα και ανισορροπ�α που με τη σειρ� τους θα προκαλ�σουν τελικ� σ�γκρουση. �τσι εξηγε�ται και το γιατ� οι επιθετικ�ς ελ�τ καταλ�γουν π�ντοτε στην επιβολ� με αστυν�μευση των �λλων που σκοπε�ει σε μια επιφανειακ� «κοινωνικ� αρμον�α»: επειδ� μ�σα στη διαδικασ�α εκπλ�ρωσης των δικ�ν τους επιμ�ρους σκοπ�ν επ�ρχεται αναγκαστικ�  ανασφ�λεια απ� την προκληθε�σα κοινωνικ� ανισορροπ�α και αντ�δραση. Αυτ� η ανασφ�λεια περιλαμβ�νει τ�σο την εξασφ�λιση των �σων κατ�χουν �σο και την �δια την διασφ�λιση της ζω�ς τους. Επειδ� �μως γι’ αυτ� την ασφ�λεια ε�ναι αναγκα�α η κοινωνικ� αρμον�α, προσπαθο�ν εκ των υστ�ρων να την υποκαταστ�σουν με επιβαλλ�μενη σιωπ�. Επομ�νως, βλ�πουμε καθαρ� με ποιον τρ�πο η εννοιολογικ� αδιευκρ�νιστη επιθυμ�α οδηγε� σε κατατεμαχισμ� και αντ�φαση τους θεμελι�δεις σκοπο�ς του ανθρ�που, με αποτ�λεσμα να �ρχεται κατ�πιν η β�α (� η παθητικ�τητα ως συμπλ�ρωμ� της) να δημιουργ�σει �να ν�ο σημε�ο ισορροπ�ας αν�μεσα στις δι�φορες βαθμ�δες ισχ�ος, η οπο�α �μως ισορροπ�α θα ε�ναι ολ�τελα ψευδ�ς.

3) Η απληστ�α που χαρακτηρ�ζει τ�σο �ντονα και βαθι� τον �νθρωπο (με χαρακτηριστικ� παραδε�γματα την υπερκαταναλωτικ�τητα καθ�ς και την τ�ση υπερσυγκ�ντρωσης δ�ναμης) ε�ναι σημαντικ�τατη, γιατ� δημιουργε� τα μ�γιστα προβλ�ματα �χι μ�νον απ� την πλευρ� των (φανερ� � παρασκηνιακ�) κυβερν�ντων αλλ� και απ� την πλευρ� των κυβερνωμ�νων, �ντας μ�α μορφ� �ντονης εξ�ρτησης απ� τους π�ρους του περιβ�λλοντος και μ�α υπερβολ� που οδηγε� π�ρα απ� τα �ρια ισορροπ�ας (τ�σο περιβαλλοντικ� �σο και ψυχολογικ�) και συνεπ�ς σε σ�γκρουση εσωτερικ� και εξωτερικ� σε μ�κος χρ�νου. Β�βαια, η απληστ�α δεν σχετ�ζεται μ�νον με την καταν�λωση υλικ�ν αγαθ�ν, αλλ� μπορε� να κινηθε� και αποκλειστικ� στο ψυχολογικ� πεδ�ο.

Για να γ�νει �μως κατανοητ� και να ε�ναι αντιμετωπ�σιμη αυτ� η σημαντικ� περιπλοκ�, πρ�πει κανε�ς να σταθε� στην �ννοια του βασικο� σκοπο� (ασφ�λειας, ευημερ�ας, ελευθερ�ας � �ποιου �λλου) που προσπαθε� να εξυπηρετ�σει μ�σω της επιθυμ�ας του (για απ�κτηση), η οπο�α καταλ�γει στο τ�λος να ε�ναι �πληστη. Και κατ�πιν πρ�πει να διακρ�νει αν υπ�ρχει αληθιν� λογικ� που να διασυνδ�ει το επιδιωκ�μενο (τον βασικ� σκοπ�) με το μ�σο (την απληστ�α). Στην πραγματικ�τητα η απληστ�α στηρ�ζεται σε μια διαστρ�βλωση εννοι�ν και βασικ�ν σκοπ�ν και, συχν�, εκφρ�ζει την υποκατ�σταση της ευημερ�ας και της ασφ�λειας απ� την κυριαρχ�α, �πως προαναφ�ραμε. �που η απληστ�α �χει μεγ�λη κοινωνικ� επιρρο� γ�νεται φανερ� η σ�νδεσ� της με την κυριαρχ�α (�πως στην υπερσυγκ�ντρωση δ�ναμης), �που �μως η απληστ�α �χει μικρ� εμβ�λεια περιοριζ�μενη στην ατομικ� καθημεριν�τητα και, κυρ�ως, �που περιορ�ζεται στο ψυχολογικ� πεδ�ο, εκε� η κυριαρχικ�τητα δεν ε�ναι π�ντα εμφαν�ς λ�γω του μικρο� μεγ�θους της � δεν θεωρε�ται τ�σο υπολογ�σιμη κοινωνικ�.

�πως φα�νεται, οι αποκλ�σεις απ� την ορθ� αντ�ληψη των διαφ�ρων ιδε�ν � εννοι�ν (που αποτελο�ν �πως αναφ�ραμε την πραγματικ�τητα του εαυτο� και των σχ�σεων) σε γενικ�ς γραμμ�ς μικρα�νουν τη συνε�δηση (�ρα, και την καταν�ηση εννοι�ν και  πραγματικ�τητας) και οδηγο�ν σταδιακ� στην κυριαρχ�α (δηλαδ� στην αυταπ�τη της δ�ναμης ως υποκατ�στατου της ελλε�πουσας συνε�δησης). Αυτ� συμβα�νει, επειδ� αυτ�ς οι αποκλ�σεις απ� το ορθ� σημα�νουν αντικοινωνικ�τητα και δημιουργ�α ειδ�λων, αλλ� τα ε�δωλα ε�ναι στατικ�, ανταγωνιστικ� και αρνο�νται την εξελικτικ� δυναμικ� της συνε�δησης, ακ�μη και �ταν σχετ�ζονται με μ�α ορισμ�νη χρονικ� φ�ση της, �πως ε�ναι λ.χ. η μν�μη της νε�τητας. Η ειδωλοπο�ηση, �μως, ως στατικ�τητα π�ντοτε ε�ναι μια �κφραση δ�ναμης και μ�λιστα ανταγωνιστικ�ς και αποκομμ�νης απ� το υποκε�μενο. Επιπλ�ον, η �λλειψη της συνε�δησης μει�νει και την αυτοσυνε�δηση και γι’ αυτ� επιχειρε�ται να υποκατασταθε� η αυτοσυνε�δηση απ� τη δ�ναμη ως κατακτημ�νη ποσ�τητα, �πως ε�ναι π.χ. η τα�τιση του εαυτο� με τη φ�μη � την εικ�να του. Αυτ� συμβα�νει, παρ’ �λο που σε τ�τοιες περιπτ�σεις �χουμε �ναν �ντονα προβαλλ�μενο εαυτ�, αλλ� π�ντοτε με μειωμ�νη αυτογνωσ�α, πρ�γμα που πρ�πει να β�ζει κ�ποιον σε σκ�ψη �σον αφορ� την ποι�τητα της αυτοσυνε�δησης. Μιλ�με, β�βαια, για το ε�δος αυτ� δ�ναμης που τε�νει σταδιακ� να λειτουργ�σει ως κυριαρχ�α π�νω σε �λλους (μια και ε�ναι εκ φ�σεως ανταγωνιστικ�) και ε�ναι αποκομμ�νο απ� το β�θος της υποκειμενικ�τητας.

4) Ο ψυχολογικ�ς χειρισμ�ς των ανθρ�πων γ�νεται με �μεση � �μμεση αναφορ� σε �ννοιες, �στω και αν αυτ�ς οι �ννοιες σχετ�ζονται περισσ�τερο με το συνα�σθημα και τα �νστικτα παρ� με τη ν�ηση. Εφ’ �σον �νας θεμελι�δης σκοπ�ς του ανθρ�που ε�ναι η ελευθερ�α, τ�τε πρ�πει να κατανο�σει τον εαυτ� του και τις �ννοιες, για να μπορε� να αποκρο�ει ο,τιδ�ποτε τον επηρε�ζει στρεβλ� και τον φυλακ�ζει, �πως ε�ναι λ.χ. �νας επιπ�λαιος και παραπλανητικ�ς πολιτικ�ς λ�γος.

Οι �ννοιες βρ�σκονται παντο� και αποτελο�ν τη φ�ση της ζω�ς μας. Για παρ�δειγμα, η ευημερ�α που υπ�σχονται οι πολιτικο� τι περιλαμβ�νει; Την ασφ�λεια, υλικ� και ψυχολογικ�, και την ελε�θερη προσωπικ� αν�πτυξη σ�μφωνα με το πολιτισμικ� επ�πεδο της εποχ�ς (που, β�βαια, περιλαμβ�νει και τα αναγκα�α υλικ� αγαθ� για αυτ� την αν�πτυξη), αλλ� συχν� υπονοε�ται τ�σο απ� τους πολιτικο�ς �σο και απ� τους �διους τους πολ�τες κ�τι α�ριστο και ανε�θυνο με αυτο�ς τους �ρους, χωρ�ς να απασχολε�ται κανε�ς τους για το π�ς, το γιατ� και τις συν�πει�ς του, και για τον βαθμ� αυτ�ς της αν�πτυξης, που σε κ�θε περ�πτωση θα μπορο�σε να νοηθε� �τι επιτρ�πεται να φθ�σει σε βαθμ� ασυδοσ�ας, οπ�τε δεν θα πρ�κειται πια ο�τε για ευημερ�α ο�τε για ελευθερ�α αλλ� για ανευθυν�τητα.

Η απλ� λογικ� λ�ει �τι αν η αντ�ληψ� μου για �να πρ�γμα ε�ναι λανθασμ�νη, αυτ� επηρε�ζει αρνητικ� τη ζω� μου και πρ�πει να την αλλ�ξω προς το καλ�τερο. Αυτ� ε�ναι γενικ� αποδεκτ� αλλ� μ�νον αποκλειστικ� σε σχ�ση με την ατομικ� ζω� και γι’αυτ� οι ν�ες βελτιωμ�νες ερμηνε�ες ε�ναι συχν� π�λι στρεβλωμ�νες, γιατ� χ�νουν το σ�νολο της εικ�νας. �ταν �μως η λανθασμ�νη αντ�ληψη σχετ�ζεται με την κοινωνικ� ζω� και το �λο, τ�τε ο �νθρωπος αρνε�ται πεισματικ� να ασχοληθε� θεωρ�ντας το ως κ�τι ξ�νο προς αυτ�ν. Στις μεγ�λες κρ�σεις, β�βαια, αναγκ�ζεται να το κ�νει, αλλ� τ�τε ε�ναι αν�τοιμος να κατανο�σει και να αντιδρ�σει ορθ�.

Αν, �μως, ο �νθρωπος θ�λει να ε�ναι ελε�θερος και να επιλ�σει τα προβλ�ματ� του, ε�τε προσωπικ�, ε�τε προβλ�ματα διακυβ�ρνησης, ε�τε προβλ�ματα κοινωνικ�, πρ�πει απαραιτ�τως να κατανο�σει τη φ�ση τους - �χι την τεχνικ� τους διαστρωμ�τωση, αλλ� τη φ�ση τους. Για παρ�δειγμα, η κομματικ� αντιδικ�α ε�ναι μ�α θεατρικ� και τεχνικ� παρ�θεση της διαδρομ�ς ευθυν�ν και ερμηνει�ν αποκλειστικ� σε επ�πεδο κομματικ�ν μηχανισμ�ν, που σε καμμ�α περ�πτωση δεν αγγ�ζει το αληθιν� πρ�βλημα και γι’ αυτ�ν τον λ�γο διαιων�ζεται χωρ�ς κανε�ς να μαθα�νει τ�ποτε απ� �λη αυτ� την επαναλαμβαν�μενη διαδικασ�α. Αυτ� ε�ναι μια θεατρικ�τητα που αυξ�νει την παθητικ�τητα και την τ�φλωση των πολιτ�ν (παρ�τι πιστε�εται το αντ�θετο λ�γω της �παρξης εντ�σεων), αλλ� επιπλ�ον προκαλε� λ�θη της προσωπικ�ς τους ευθ�νης για το κοινωνικ� γ�γνεσθαι, εφ’ �σον τα κ�μματα γ�νονται αορ�στως οι μοναδικο� φορε�ς ευθυν�ν. Το �τι υπ�ρχει δυσαναλογ�α στον συσχετισμ� των κοινωνικ�ν δυν�μεων μεταξ� των ελ�τ και των πολλ�ν, �που υπερισχ�ουν οι ελ�τ, δεν αρκε� για να διαγρ�ψει τις ατομικ�ς ευθ�νες των πολλ�ν ο�τε, κυρ�ως, τις ατομικ�ς δυνατ�τητ�ς τους για αυτοπροσδιορισμ� και ταυτ�χρονα για υπε�θυνη κοινωνικ�τητα.

Αν �μως επιτευχθε� μ�α καταν�ηση της φ�σης των εννοι�ν που εμπλ�κονται στις ανθρ�πινες επιθυμ�ες και σκοπο�ς, τ�τε ο �νθρωπος θα μπορ�σει να διακρ�νει την �παρξη � την �λλειψη λογικ�ς συνοχ�ς αν�μεσα σε αυτ� που κ�νει, σε αυτ� που προσδοκ�ει και σε αυτ� που λ�νε � κ�νουν �λλοι �πως οι πολιτικο�.

Μ�λιστα η λογικ� συνοχ� � συν�πεια ε�ναι και ηθικ� συνοχ�, γιατ� δεν υπ�ρχει ηθικ� χωρ�ς λογικ� συνοχ� στο πεδ�ο του κοινωνικο� γ�γνεσθαι. Εν� η κοιν� λογικ� του συμφ�ροντος ε�ναι κ�τι τελε�ως διαφορετικ�, γιατ� αρνε�ται τη συνοχ� � διασ�νδεση των διαφ�ρων σκοπ�ν μεταξ� τους, απλ�ς επιδι�κει �να συγκεκριμ�νο αποτ�λεσμα �σχετα απ� την ορθ�τητ� του � �χι. Για παρ�δειγμα, το ρουσφ�τι αποσκοπε� στην διασφ�λιση εν�ς ατ�μου, αυτ� �μως ταυτ�χρονα δεν βρ�σκεται σε λογικ� συνοχ� με τη δικαιοσ�νη που �λοι θ�λουν ως κοινωνικ� ασφ�λεια και επομ�νως σε μ�κος χρ�νου οδηγε� σε κοινωνικ� αποσ�θρωση και σ�γκρουση, �πως �χει �δη γ�νει. Η προσδοκ�α για δικαιοσ�νη, κοινωνικ� ειρ�νη και ασφ�λεια δεν συν�δουν επομ�νως με αυτ�. Εδ� �χουμε συγκρου�μενους σκοπο�ς. Για να τους κατανο�σει �μως κανε�ς, πρ�πει να σταθε� στο πεδ�ο της �ννοιας και να μη συμπεριφ�ρεται τυφλ�.

Ο μ�σος �νθρωπος μπορε� να το κ�νει, γιατ� �χει τη διανοητικ� ικαν�τητα καταν�ησης. �μως η παθητικ�τητα και η ροπ� προς εφησυχασμ�, η ευκολ�α των ενστ�κτων και των τυφλ�ν συναισθηματικ�ν παρορμ�σεων και η ιδιοτ�λεια της καθημεριν�ς ζω�ς εμποδ�ζουν μ�α αναγκα�α και φυσιολογικ� λειτουργ�α.

 



[i] Γι�ννης Ζ�σης, "Δικαιοσ�νη και ισχ�ς στον δρ�μο για την Ειρ�νη", solon.org.gr.

 

Η Ιω�ννα Μουτσοπο�λου ε�ναι Δικηγ�ρος, μ�λος της  ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ.

 

 

 

-Σχ�λια

������ /�������� (θα πρ�πει να κ�νετε login για να αναρτ�σετε ν�ο σχ�λιο)

-

 

 

2009-2012 ALL ABOUT WEB (��������� �����������, Web development, �������� �����������)