����� ���� ������ ������ ����������� � ����������� ����������
��� ��������� �������
Οι θεωρ�ες
Αποτελε� γενικ� και διαχρονικ� αναγν�ριση �τι οι φιλοσοφικ�ς, οι πολιτικ�ς, οι κοινωνικ�ς, οι καλλιτεχνικ�ς, οι επιστημονικ�ς και �λλες κατακτ�σεις των αρχα�ων Ελλ�νων ε�ναι κορυφα�ες και μ�χρι σ�μερα τουλ�χιστον αξεπ�ραστες. Δικαιολογημ�να συνεπ�ς δημιουργ�θηκε το ερ�τημα:
Γιατ� μ�νο στην Ελλ�δα και γιατ� μ�νο τ�τε στην Ελλ�δα αναπτ�χθηκε �νας τ�τοιος πολιτισμ�ς;
Ποια ε�ναι τα α�τια δημιουργ�ας αυτο� του ανεπαν�ληπτου πολιτισμο� στο συγκεκριμ�νο τ�πο και χρ�νο;
Στο ε�λογο αυτ� ερ�τημα �χουν δοθε� δι�φορες απαντ�σεις, �χουν αναπτυχθε� δι�φορες θεωρ�ες.
Η λ�ξη θεωρ�α ε�ναι ελληνικ� και σημα�νει «θε�ρηση, θ�αση, κο�ταγμα. Θε�ρηση της συνειδητοποιημ�νης αλ�θειας και ομορφι�ς»[i]. Συνεπ�ς ο �ρος θεωρ�α δεν σημα�νει την παρουσ�αση της αντικειμενικ�ς αληθε�ας αλλ� την παρουσ�αση της υποκειμενικ�ς αλ�θειας του θεωρο�ντος. Η αντικειμενικ� αλ�θεια, αποδεικν�εται μ�νον απ� την πρ�ξη και το πε�ραμα.
Μετ� απ’ αυτ� τη διευκρ�νιση ας αναφερθο�με εν συντομ�α στις πιο γνωστ�ς θεωρ�ες που υπ�ρχουν για το υπ�ψη θ�μα.
1. Η θεωρ�α του προ�π�ρχοντος πολιτισμο�
Κατ� τη θεωρ�α αυτ� ο ελληνικ�ς πολιτισμ�ς αποτελε� συν�χεια εν�ς �λλου αρχαιοτ�ρου πολιτισμο� που ε�ναι θαμμ�νος στον πυθμ�να του Αιγα�ου Ο κλασσικ�ς πολιτισμ�ς της Ελλ�δας αποτελε� μια φ�ση της εξελικτικ�ς πορε�ας αυτο� του πολιτισμο� μ�σα στο χρ�νο και στο χ�ρο.
Η �ποψη αυτ� ενισχ�θηκε σημαντικ� απ� τα αρχαιολογικ� ευρ�ματα στο Ακρωτ�ρι της Θ�ρας.
Απ� τα ευρ�ματα αυτ� προκ�πτει �τι χαρακτηριστικ� του Ελληνικο� πολιτισμο� των ιστορικ�ν χρ�νων υπ�ρχουν και στα ευρ�ματα του Ακρωτηρ�ου της Θ�ρας που αν�κουν σε παλαι�τερη των ιστορικ�ν χρ�νων εποχ�. Η διαπ�στωση αυτ� προφαν�ς αποτελε� τεκμ�ριο συν�χειας των δυο πολιτισμ�ν.
Γνωρ�ζω μια προσπ�θεια τεκμηρ�ωσης αυτ�ς της �ποψης που �χει γ�νει απ� τον Γ�λλο Μηχανικ� Pierre Lhermitte, ο οπο�ος απ�δειξε �τι η ναυπηγικ� τεχνολογ�α της Ελλ�δας των ιστορικ�ν χρ�νων ε�ναι ιδ�α με τη ναυπηγικ� τεχνολογ�α που απεικον�ζεται στα ευρ�ματα του Ακρωτηρ�ου.
Εν�σχυση της θεωρ�ας αυτ�ς αποτελε� επ�σης η �ποψη του καθηγητο� Σεισμολογ�ας του Πανεπιστημ�ου Αθην�ν �γγελου Γαλαν�πουλου, σ�μφωνα με την οπο�α η μυθικ� Ατλαντ�δα υπ�ρξε στην περιοχ� του Αιγα�ου και εξαφαν�στηκε απ� τη μεγ�λη �κρηξη του ηφαιστε�ου της Θ�ρας. Νε�τερες απ�ψεις τοποθετο�ν την Ατλαντ�δα στην περιοχ� της Ν�τιο-Ανατολικ�ς Μεσογε�ου και συνεπ�ς η περιοχ� του Αιγα�ου δ�ναται να θεωρηθε� �τι τ�τε �ταν μια περιφερειακ� περιοχ� της Ατλαντ�δος.
Στη θεωρ�α αυτ� -που ε�ναι και λογικ� και συμβατ� με ιστορικ� στοιχε�α και αρχαιολογικ� ευρ�ματα -προφαν�ς δεν εντοπ�ζονται τα αρχικ� α�τια που προκ�λεσαν αυτ�ν τον πολιτισμ�, αλλ� απλ�ς γ�νεται μετ�θεση αυτο� του εντοπισμο� σε κ�ποιο �λλο χρ�νο και τ�πο.
2. Η θεωρ�α των β�λτιστων κλιματολογικ�ν συνθηκ�ν
Το κλ�μα της Ελλ�δας αξιολογο�μενο με τα βασικ� μετεωρολογικ� χαρακτηριστικ� της ηλιοφ�νειας, της θερμοκρασ�ας, της υγρασ�ας και της κυκλοφορ�ας του α�ρα και των θαλ�σσιων υδ�των, ε�ναι -� �στω �ταν - �να απ� τα καλλ�τερα κλ�ματα του κ�σμου.
�να κλ�μα με τ�τοια χαρακτηριστικ� αποτελε� παρ�γοντα ψυχικ�ς ευεξ�ας, πνευματικ�ς δια�γειας και δραστηρι�τητας. Ακ�μη αποτελε� παρ�γοντα ε�κολης συν�θροισης πολλ�ν ανθρ�πων σε ανοικτο�ς φυσικο�ς χ�ρους και συνεπ�ς παρ�γοντα επικοινων�ας των ανθρ�πων κ�τω απ� �ριστες φυσικ�ς συνθ�κες
Κ�ποιοι ειδ�μονες υποστηρ�ζουν �τι η σημαντικ�τερη διαφορ� μεταξ� του αρχαιοελληνικο� και του ευρωπα�κο� πολιτισμο� ε�ναι �τι ο μεν πρ�τος αναπτ�χθηκε σε ανοιχτο�ς χ�ρους της φ�σης και του φωτ�ς, ο δε δε�τερος σε κλειστο�ς ανθρωπογενε�ς χ�ρους. Υποστηρ�ζουν δηλαδ� �τι η απλ�τητα, η καθαρ�τητα και η σφαιρικ�τητα του αρχαιοελληνικο� πνε�ματος οφε�λεται στον καθαρ� α�ρα, στο �πλετο φως του �λιου και στην ευχ�ριστη θερμοκρασ�α, των ανοικτ�ν χ�ρων της Ελλ�δας.
Και η θεωρ�α αυτ� αποτελε� μια λογικ� απ�ντηση στο σχετικ� ερ�τημα, �μως η ισχ�ς της κλον�ζεται απ� το γεγον�ς �τι χ�ρες με τις �διες -� περ�που �διες - κλιματολογικ�ς συνθ�κες υπ�ρχουν σε πολλ� �λλα μ�ρη της γης �που �μως δεν αναπτ�χθηκαν πολιτισμο� παρ�μοιοι με τον Ελληνικ�.
3. Η θεωρ�α της εξωγ�ινης παρουσ�ας
Κατ� τη θεωρ�α αυτ�, ο αρχαιοελληνικ�ς πολιτισμ�ς δημιουργ�θηκε απ� εξωγ�ινα �ντα που κ�ποτε �ρθαν και �ζησαν στο χ�ρο της Ελλ�δας. Η �ποψη αυτ� επιχειρε�ται να τεκμηριωθε� αφεν�ς στα πολ� υψηλ� χαρακτηριστικ� του πολιτισμο� αυτο� και αφετ�ρου στα στοιχε�α της ελληνικ�ς μυθολογ�ας
Πιο συγκεκριμ�να υποστηρ�ζεται �τι: Η δημιουργ�α εν�ς τ�σο μεγ�λου πολιτισμο� ε�κολα εξηγε�ται αν αποδοθε� σε �ντα με μεγαλ�τερη νοημοσ�νη και υψηλ�τερο πολιτισμ� απ� τη νοημοσ�νη και τον πολιτισμ� των ανθρ�πων, αν δηλαδ� αποδοθε� σε εξωγ�ινα �ντα. Αυτ� η �ποψη επιχειρε�ται να ενισχυθε� περαιτ�ρω απ� πολλ� και δι�φορα στοιχε�α της ελληνικ�ς μυθολογ�ας, την οπο�α θεωρο�ν �τι ε�ναι η θολ� αν�μνηση της εξωγ�ινης παρουσ�ας και �χι το δημιο�ργημα της φαντασ�ας των αρχα�ων Ελλ�νων.
Τ�τοια στοιχε�α ε�ναι για παρ�δειγμα: Η κατοικ�α των θε�ν στην κορυφ� του Ολ�μπου (τα�τιση κορυφ�ς Ολ�μπου με β�ση εξωγ�ινων �ντων), οι κεραυνο� του Δ�α (χρ�ση �πλων προηγμ�νης τεχνολογ�ας π.χ. λ�ιζερ), οι �θλοι του Ηρακλ�ους (εκτ�λεση μεγ�λων τεχνικ�ν �ργων με τη χρ�ση μηχαν�ν προηγμ�νης τεχνολογ�ας) και πολλ� �λλα. Σχετικο� ε�ναι και οι ακ�λουθοι στ�χοι του Ομ�ρου (Ιλι�δα, Σ, στ�χ. 416-420)
«δ� δε χιτ�ν, �λε δε σκ�πτρον παχ�, β� δε θ�ραζε χωλε�ων·
υπ� δ’ αμφ�πολοι ρ�οντο �νακτι χρ�σειαι, ζω�σι νε�νισεν ειοικυ�αι.
της εν μ�ν ν�ος εστ� μετ� φρεσ�ν, εν δ� κα� αυδ�
κα� σθ�νος, αθαν�των δ� θε�ν απ� �ργα �σασιν.»
Σε ελε�θερη απ�δοση: (Ο �φαιστος),
« φ�ρεσε (δ�) τον χιτ�να του, σ�κωσε (�λε) μετ� το χονδρ� (παχ�) ραβδ�
(σκ�πτρο) του και προχ�ρησε (β�) προς την π�ρτα (θ�ραζε) κουτσα�νοντας (χωλε�ων)⋅
τ�τε �σπευσαν να βοηθ�σουν (ρ�οντο) τον βασιλι� (�νακτι) δ�ο υπηρ�τριες αμφ�πολοι)
φτιαγμ�νες απ� χρυσ�φι, �μοιες (ειοικυ�αι) με ζωνταν�ς κοπ�λες.
σ’ αυτ�ς υπ�ρχε μ�σα τους μυαλ� και σκ�ψη,
ε�χαν επ�σης φων� (αυδ�) και σθ�νος, εν� ε�χαν μ�θει απ� τους αθ�νατους θεο�ς �λες τις δουλει�ς ».[ii]
Ε�ναι φανερ� �τι στους παραπ�νω στ�χους του Ομ�ρου σαφ�ς περιγρ�φεται η �παρξη και η χρ�ση μηχαν�ν που σ�μερα ονομ�ζουμε ρομπ�τ και �τι οι αθ�νατοι Θεο� ε�χαν τη δυνατ�τητα να μαθα�νουν στα ρομπ�τ να «κ�νουν �λες τις δουλει�ς»· σ�μερα θα λ�γαμε να τα προγραμματ�ζουν. Ας μη ξεχν�με επ�σης �τι ο �φαιστος �ταν ο Θε�ς της Τεχνολογ�ας.
Η θεωρ�α αυτ� παρ�τι �χει λογικ� στοιχε�α, υποβαθμ�ζεται απ� το γεγον�ς �τι η πιθαν�τητα να ισχ�ει, ε�ναι �ση � μικρ�τερη απ� την πιθαν�τητα εξωγ�ινης παρουσ�ας σε ολ�κληρο τον πλαν�τη Γη. Κ�τι τ�τοιο �μως, με τα σημεριν� τουλ�χιστον δεδομ�να, θεωρε�ται �τι �χει παρ� πολ� μικρ� πιθαν�τητα.
4. Η θεωρ�α της Δημοκρατ�ας
Σ�μφωνα με τη θεωρ�α αυτ�, που αποτελε� την ταπειν� �ποψη μας, ο αρχαιοελληνικ�ς πολιτισμ�ς οφε�λεται στην αν�πτυξη και λειτουργ�α δημοκρατικ�ν συστημ�των �σκησης της πολιτικ�ς εξουσ�ας. Σημαντικ� στοιχε�α για τη δημιουργ�α αυτ�ς της �ποψης αποτ�λεσαν τα καθολικ�ς αποδοχ�ς ιστορικ� συμπερ�σματα �τι:
α. Στην Ελλ�δα υπ�ρχε δημοκρατ�α απ� την εποχ� που περιγρ�φουν τα ποι�ματα του Ομ�ρου. Το στοιχε�ο αυτ� δε�χνει �τι, για χιλι�δες χρ�νια πριν απ� την Αθηνα�κ� Δημοκρατ�α, συνυπ�ρχε στον Ελληνικ� χ�ρο Πολιτισμ�ς και Δημοκρατ�α. Ε�ναι η Δημοκρατ�α που ο Φρειδερ�κος �νγκελς[iii] ον�μασε, « Αυθ�ρμητη Δημοκρατ�α των ηρωικ�ν χρ�νων της Ελλ�δας».
β. Η κορ�φωση του αρχαιοελληνικο� πολιτισμο� (κλασικ�ς πολιτισμ�ς) και η κορ�φωση του δημοκρατικο� πολιτε�ματος (Αθηνα�κ� Δημοκρατ�α), συν�βησαν στον �διο χ�ρο ( Αττικ� ) και στον �διο χρ�νο (5οςπ.Χ. αι�νας). Η χωροχρονικ� αυτ� σ�μπτωση της κορ�φωσης των δυο αξι�ν, οδηγε� στο στ�ρεο συμπ�ρασμα, �τι μεταξ� πολιτισμο� και δημοκρατ�ας υπ�ρχει ισχυρ� συσχ�τιση.
Η ισχυρ� αυτ� συσχ�τιση στην παρο�σα θεωρ�α �χει ουσιαστικ� αναχθε� σε τα�τιση πολιτισμο� και δημοκρατ�ας. Μια τα�τιση που σε μαθηματικ� φορμαλισμ� εκφρ�ζεται, ως σχ�ση αιτ�ας - αποτελ�σματος, απ� την εξ�σωση:
Δημοκρατ�α = Πολιτισμ�ς
Η εξ�σωση αυτ� ε�ναι απ�λυτα συμβατ� τ�σο με την ετυμολογικ�, �σο και με τη λογικ� -φιλοσοφικ� �ννοια του �ρου π ο λ ι τ ι σ μ � ς. Πρ�γματι: (α) Η λ�ξη πολιτισμ�ς, προερχ�μενη απ� τη σ�ζευξη της λ�ξης πολ�της και της κατ�ληξης -ισμ�ς, δηλ�νει τις αρχ�ς, τις πρακτικ�ς και κυρ�ως τις δυνατ�τητες �λων των πολιτ�ν. Αν �μως οι πολ�τες �χουν ασ�μαντη και ψε�τικη πολιτικ�/θεσμικ� ισχ�, ε�ναι πολ� δ�σκολο να �χουν δυνατ�τητες για αρχ�ς και πρακτικ�ς. Ε�ναι πολ� δ�σκολο να �χουν πολιτισμ�. Η Φ�ση δεν ξεγελι�ται με ψε�τικα υποκατ�στατα πολιτικ�ς ισχ�ος σαν αυτ� που �χουν οι πολ�τες των σημεριν�ν «δημοκρατι�ν». ( β) Πολιτισμ� στην αρχα�α Ελλ�δα ον�μαζαν και εννοο�σαν το σ�νολο των υλικ�ν και των πνευματικ�ν επιτευγμ�των μιας κοινων�ας. Συνεπ�ς ο πολιτισμ�ς καθορ�ζεται – πρ�πει να καθορ�ζεται – απ� την ισ�τιμη αξιολ�γηση τ�σο των υλικ�ν, �σο και κυρ�ως των πνευματικ�ν – ουμανιστικ�ν επιτευγμ�των.
Σ�μερα με τον �ρο πολιτισμ�ς (civilization) οι περισσ�τεροι �νθρωποι εννοο�ν τα υλικ� επιτε�γματα και εκε�να απ� τα πνευματικ� που �χουν ισχυρ� σχ�ση με τα υλικ� επιτε�γματα. Τα �λλα πνευματικ� – ουμανιστικ� επιτε�γματα ο�τε θεωρο�νται ο�τε ονομ�ζονται πολιτισμ�ς. Ονομ�ζονται συν�θως κουλτο�ρα (culture). Η σχ�ση συνεπ�ς, Δημοκρατ�α = Πολιτισμ�ς, ισχ�ει μ�νο για την �ννοια που ε�χαν οι �ροι Δημοκρατ�α και Πολιτισμ�ς στην αρχα�α Ελλ�δα. Για την �ννοια που �χουν σ�μερα αυτο� οι �ροι - �ννοια πολ�πλοκη, αμφ�σημη και δυσν�ητη ακ�μη και για τους ειδ�μονες - η εξ�σωση αυτ� δεν ισχ�ει.
Η παραπ�νω �ποψη σε συνδυασμ� με το αναμφισβ�τητο ιστορικ� γεγον�ς �τι η δημοκρατ�α γενν�θηκε στη Ελλ�δα, εξηγε� επαρκ�ς, γιατ� τ�τε στην Ελλ�δα αναπτ�χθηκε ο μεγαλ�τερος πολιτισμ�ς.
�μως και αυτ� η θεωρ�α δεν απαντ� στο αρχικ� ερ�τημα αλλ� μεταθ�τει την απ�ντηση στο ερ�τημα: Γιατ� τ�τε στην Ελλ�δα γενν�θηκε η Δημοκρατ�α; Γιατ� η Ελλ�δα �γινε το Λ�κνο της Δημοκρατ�ας;
Απ�ντηση στο τελευτα�ο ερ�τημα θα επιχειρηθε� να δοθε� σε επ�μενο �ρθρο της www.dd-democracy.gr .
Σημε�ωση. Το παρ�ν ε�ναι απ�σπασμα απ� το βιβλ�ο: Δημοσθ�νης Κυριαζ�ς. «ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, Η επ�δραση της σ�γχρονης Φυσικ�ς και της Ψηφιακ�ς Τεχνολογ�ας στη Δημοκρατ�α». Εκδ�σεις: �νωση Ελλ�νων Φυσικ�ν 2009.
[i] Ο�ρλιχ φον ΒΙΛΑΜΟΒΙΤΣ. ΠΛΑΤΩΝ Εκδ�σεις Κ�κτος 2005.
[ii] Η απ�δοση στα νεοελληνικ� ε�ναι του Ιω�ννου .Δ. Καμ�ρα PhD Οικονομολ�γου και ερασιτ�χνη μελετητ� της αρχα�ας Ελλ�δας
[iii] Φρειδερ�κος �νγκελς Γερμαν�ς φιλ�σοφος θεωρητικ�ς του σοσιαλισμο� (1820 – 1895).
|