�� ������� ���� ��� �������� ������������
��� ������ ��������������� ��� ������� ������������
Λ�γα λ�για για τον θεσμ�.
Ο θεσμ�ς της δημ�σιας διαβο�λευσης μπ�κε στη ζω� μας τον Ιο�λιο του 2010 με την τροποπο�ηση του Κανονισμο� της Βουλ�ς και σημα�νει �τι τα νομοσχ�δια πρ�πει να υποβ�λλονται στην κρ�ση των πολιτ�ν, �στε αυτο� να μπορο�ν να εκφρ�ζουν τη γν�μη τους επ’ αυτ�ν και να κ�νουν προτ�σεις. Aν και η σ�λληψη ε�ναι ορθ�, καθ�ς σκοπε�ει στη διε�ρυνση της δημοκρατικ�ς συμμετοχ�ς, ωστ�σο εξαιρε� τ�σο πολλο�ς και τ�σο σημαντικο�ς τομε�ς της δημ�σιας ζω�ς που καθιστ� τον θεσμ� μη λειτουργικ� και μη χρ�σιμο και στην ουσ�α συνεχ�ζει να κρατ� τον πολ�τη μακρι� απ� τον τομ�α της διακυβ�ρνησης.
Συγκεκριμ�να να αναφ�ρουμε τα εξ�ς περιληπτικ�:
Σ�μφωνα με το �ρθρο 85 παρ. 3 εδ. β� του Κανονισμο� της Βουλ�ς (�πως τροποποι�θηκε στις 16-7-2024):
«Τα νομοσχ�δια συνοδε�ονται, επ�σης, υποχρεωτικ�, απ� �κθεση αξιολ�γησης των συνεπει�ν της ρ�θμισης και απ� �κθεση επ� της δημ�σιας διαβο�λευσης που �χει προηγηθε� της κατ�θεσ�ς τους» (1).
Η δημ�σια διαβο�λευση (για θ�ματα �λων των υπουργε�ων) γ�νεται με αν�ρτηση σε ιστοσελ�δα του Υπουργε�ου Διοικητικ�ς Μεταρρ�θμισης & Ηλεκτρονικ�ς Διακυβ�ρνησης (2), εν�ς εισαγωγικο� κειμ�νου του αρμ�διου υπουργε�ου για το υπ� διαβο�λευση σχ�διο ν�μου, σχ�διο προεδρικο� διατ�γματος � σχ�διο υπουργικ�ς απ�φασης, το σχ�διο του νομοθετ�ματος αν� �ρθρο και δυνατ�τητα σχολιασμο� αν� �ρθρο, απ� κ�θε ενδιαφερ�μενο πολ�τη. �λα τα σχ�λια ε�ναι προσιτ� σε �λους. Σε ειδικ� θ�ση με τ�τλο «Σχετικ� υλικ�» παρατ�θεται η εισηγητικ� �κθεση του νομοθετ�ματος καθ�ς επ�σης και οποιεσδ�ποτε �λλες πληροφορ�ες (παραρτ�ματα, πρ�σθετη ενημ�ρωση κλπ).
Η πρωτοβουλ�α για τη δημ�σια διαβο�λευση αν�κει αποκλειστικ� στην κυβ�ρνηση. Δεν μπορο�ν δηλαδ� να υποβ�λλουν σε δημ�σια διαβο�λευση σχ�δια νομοθετημ�των, αλλ� και οποιοδ�ποτε �λλο θ�μα, ο�τε οι πολ�τες αλλ� ο�τε καν οι βουλευτ�ς.
Η δημ�σια διαβο�λευση δεν εξαντλε�ται σε σχ�δια νομοθετημ�των. Υπ�ρχουν περιπτ�σεις που σε διαβο�λευση δεν τ�θεται σχ�διο νομοθετ�ματος αλλ� η χ�ραξη στρατηγικ�ς σε κρ�σιμους τομε�ς, �πως λ�γου χ�ριν η πρ�σφατη αν�ρτηση του Υπουργε�ου Διοικητικ�ς Μεταρρ�θμισης και Ηλεκτρονικ�ς Διακυβ�ρνησης: Δημ�σια διαβο�λευση επ� της Εθνικ�ς Στρατηγικ�ς για τις ΤΠΕ (Τεχνολογ�ες Πληροφορικ�ς και Επικοινωνι�ν) και την Ηλεκτρονικ� Διακυβ�ρνηση» (3), � του Υπουργε�ου Παιδε�ας: Δημ�σια Διαβο�λευση για τη Διαμ�ρφωση του Εθνικο� Στρατηγικο� Πλαισ�ου για την �ρευνα, Τεχνολογικ� Αν�πτυξη και Καινοτομ�α (ΕΣΠΕΚ) (4). Ακ�μα αντικε�μεν� της μπορε� να ε�ναι η �κφραση γν�μης για αλλαγ�ς που πρ�πει να εισαχθο�ν στη δημ�σια διο�κηση, τους θεσμο�ς, την οικονομ�α κλπ. Την πρωτοβουλ�α π�ντως, �χει π�ντα κ�ποιος υπουργ�ς.
Το χρονικ� δι�στημα που παραμ�νει αναρτημ�νη μια διαβο�λευση, δεν ε�ναι σταθερ�: συν�θως κυμα�νεται απ� μ�α εβδομ�δα �ως �να μ�να. Μετ� την ολοκλ�ρωση της δημ�σιας διαβο�λευσης, στον �διο δικτυακ� τ�πο που αναρτ�θηκε το υλικ� της διαβο�λευσης, μπορε� να αναρτ�ται και η �κθεση επ� της δημ�σιας διαβο�λευσης που συνοδε�ει το σχ�διο του νομοθετ�ματος κατ� την υποβολ� του στη Βουλ�.
Η συμμετοχ� δεν θα μπορο�σε να χαρακτηριστε� εντυπωσιακ�: μ�χρι στιγμ�ς και χωρ�ς να ε�μαι απ�λυτος, καν�να �ρθρο δεν �χει δεχτε� περισσ�τερα απ� 100 σχ�λια, εν� υπ�ρχουν και περιπτ�σεις μηδενικ�ν � ελαχ�στων σχολ�ων.
Προβλ�ματα του θεσμο�
Θα αντιληφθο�με καλ�τερα τα προβλ�ματα της δημ�σιας διαβο�λευσης αν θ�σουμε το απλ� ερ�τημα: για �λα τα σχ�δια νομοθετημ�των πρ�πει να προηγηθε� η δημ�σια διαβο�λευση;
Το �διο �ρθρο του Κανονισμο� της Βουλ�ς (85 παρ. 3) πιο κ�τω λ�ει:
«�κθεση αξιολ�γησης και �κθεση δημ�σιας διαβο�λευσης δεν απαιτο�νται ε�ν το νομοσχ�διο εμπ�πτει στο πεδ�ο εφαρμογ�ς των ειδικ�ν νομοθετικ�ν διαδικασι�ν των �ρθρων 111−112 και 114−123 � ε�ν το νομοσχ�διο �χει χαρακτηριστε� απ� την Κυβ�ρνηση κατεπε�γον. Στην τελευτα�α περ�πτωση απαιτε�ται να συνοδε�εται απ� συνοπτικ� �κθεση αξιολ�γησης».
Σ�μφωνα με τα �ρθρα αυτ� και τις εξαιρ�σεις που εισ�γουν, δημ�σια διαβο�λευση δεν απαιτε�ται στις περιπτ�σεις κατεπε�γοντος αλλ� και στις περιπτ�σεις νομοσχεδ�ων που αφορο�ν διεθνε�ς συνθ�κες � συμβ�σεις (�ρθρο 112 Κανονισμο� Βουλ�ς), στις προτ�σεις του υπουργικο� συμβουλ�ου και βουλευτ�ν για διεξαγωγ� δημοψηφ�σματος (�ρθρα 115 και 116), στις προτ�σεις για τροποπο�ηση του Κανονισμο� της Βουλ�ς (�ρθρο 118), στις προτ�σεις για την αναθε�ρηση του Συντ�γματος (�ρθρο 119), στον προ�πολογισμ� εξ�δων και στον απολογισμ� – ισολογισμ� της Βουλ�ς (�ρθρο 120), στον προ�πολογισμ� του κρ�τους (�ρθρο 121), στον απολογισμ� και ισολογισμ� του κρ�τους (�ρθρο 122). Παραλε�πω ορισμ�νες εξαιρ�σεις (�ρθρα 111, 114, 117, 123) που κατ� τη γν�μη μου ε�ναι ε�λογες και δεν συνιστο�ν ουσι�δη περιορισμ� του δικαι�ματος της δημ�σιας διαβο�λευσης.
Λ�γω των εξαιρ�σεων αυτ�ν, λ�γου χ�ριν, δεν �γινε καμ�α διαβο�λευση και οι πολ�τες δεν ρωτηθ�καμε για το 2ο Μνημ�νιο και τη ν�α δανειακ� σ�μβαση του 2012 (λ�γω του κατεπε�γοντος) � για την υπογραφ� της αμφιλεγ�μενης συνθ�κης ACTA για την πνευματικ� ιδιοκτησ�α (αφο� επρ�κειτο για διεθν� συνθ�κη) ο�τε θα μπορ�σουμε ποτ� να εκφρ�σουμε �ποψη για ζητ�ματα δημοψηφ�σματος � τροποπο�ησης του Συντ�γματος �ταν θα τεθε� το ζ�τημα – μεταξ� �λλων – της απ�φασης των υπουργ�ν Οικονομικ�ν της Ευρωζ�νης που αναφ�ρει �τι «θα εισαχθε� στο ελληνικ� Σ�νταγμα �σο το δυνατ�ν πιο σ�ντομα» �ρθρο, που θα επιβ�λλει τα �σοδα του ελληνικο� κρ�τους να πηγα�νουν πρ�τα απ' �λα υποχρεωτικ� στην εξυπηρ�τηση των δανε�ων.
Σε μια σειρ� απ� κρ�σιμα ζητ�ματα δηλαδ� η δημ�σια διαβο�λευση δεν υπεισ�ρχεται καθ�λου. Απ’ �τι φα�νεται ο νομοθ�της δεν εμπιστε�εται και τ�σο τον πολ�τη (δηλαδ� τον εντολ�α του) – μια παρ�δοξη διαπ�στωση καθ’ εαυτ� γιατ� η �ννοια της εμπιστοσ�νης μεταξ� εντολ�α (του λαο�) και εντολοδ�χου (των πολιτικ�ν) ε�ναι εν προκειμ�νω μον�δρομη: Η εξουσ�α του πολιτικο� �χει ως πηγ� της τους πολ�τες και σε καμ�α περ�πτωση αν�στροφα.
Αυτ� η αφ�σικη αναστροφ� της σχ�σης εμπιστοσ�νης, �ταν δηλαδ� ο πολιτικ�ς λ�ει ορθ� - κοφτ� στον πολ�τη: δεν σε εμπιστε�ομαι � δεν διαθ�τεις την απαρα�τητη ωριμ�τητα για το τ�δε ζ�τημα, μου θυμ�ζει �να πο�ημα που �γραψε ο Μπ�ρτολντ Μπρεχτ (5) μετ� απ� τις εξεγ�ρσεις της 17ης Ιουν�ου 1953 στο Ανατολικ� Βερολ�νο και το ον�μασε «Η λ�ση»:
�στερ’ απ’ την εξ�γερση της 17 του Ιο�νη,
Ο γραμματ�ας της �νωσης Λογοτεχν�ν
�βαλε και μοιρ�σανε στη λεωφ�ρο Στ�λιν προκηρ�ξεις
που λ�γανε πως ο λα�ς
�χασε την εμπιστοσ�νη της κυβ�ρνησης,
και δε μπορε� να την ξανακερδ�σει
παρ� μον�χα με διπλ� προσπ�θεια.
Δε θα’ ταν τ�τε
πιο απλ�, η κυβ�ρνηση
να διαλ�σει τον λα�
και να εκλ�ξει �ναν �λλον;
Σε αντ�θεση με αυτ� τα κρ�σιμα ζητ�ματα που προαναφ�ρθηκαν και για τα οπο�α δεν προηγε�ται δημ�σια διαβο�λευση, μπορε� να βρει κανε�ς δημ�σια διαβο�λευση για το σχ�διο ν�μου «Παραγωγ� και δι�θεση ξυδιο�» (6), για το σχ�διο Κοιν�ς Υπουργικ�ς Απ�φασης για τη ρ�θμιση θεμ�των σχετικ�ν με τη λειτουργ�α των σταθερ�ν εστι�ν κα�σης για τη θ�ρμανση κτιρ�ων και νερο� (7) � για το Σχ�διο Ν�μου «Εν�σχυση και αν�πτυξη της κινηματογραφικ�ς τ�χνης» (8) κοκ, που προφαν�ς αφορο�ν και ενδιαφ�ρουν κ�ποιους συμπολ�τες μας, αλλ� δεν μπορο�ν να συγκριθο�ν σε σπουδαι�τητα με τα προαναφερθ�ντα.
�λλο σοβαρ� μειον�κτημα του θεσμο� ε�ναι �τι η διαβο�λευση ο�τε ε�ναι δεσμευτικ� αλλ� ο�τε και περι�χει κ�ποιο στοιχε�ο λογοδοσ�ας, αφο� ο αρμ�διος κ�θε φορ� υπουργ�ς δεν δ�νει πουθεν� λ�γο για την μη υιοθ�τηση των προτ�σεων των συμμετεχ�ντων στη διαβο�λευση. Για την ακρ�βεια δεν μπορο�με να ξ�ρουμε καν ε�ν στο τελικ� κε�μενο του νομοθετ�ματος �χουν ενσωματωθε� προτ�σεις των πολιτ�ν και ποιες, εκτ�ς αν κ�νουμε αντιπαραβολ� του αρχικο� κειμ�νου με το τελικ�ς ψηφισμ�νο � αποφασισμ�νο κε�μενο, συνδυ�ζοντας και τα σχ�λια των πολιτ�ν. Κι αυτ� γιατ� αλλαγ�ς μπορε� να �χουν γ�νει απ� παρατηρ�σεις βουλευτ�ν, παρεμβ�σεις κοινωνικ�ν ετα�ρων � οργανωμ�νων συμφερ�ντων κοκ.
Το συμπ�ρασμα αυτ� ενισχ�εται και απ� τις εκθ�σεις δημ�σιας διαβο�λευσης που συνοδε�ουν τα σχ�δια νομοθετημ�των (9). Μπορε� να βρει κανε�ς σε αυτ�ς αυτο�σια σχ�λια των πολιτ�ν αλλ� καμ�α αναφορ� για το π�σα και ποια σχ�λια «π�ρασαν» στο τελικ� ψηφισμ�νο κε�μενο. Αλλ� τις αυτο�σιες αναφορ�ς μπορε� να τις βρει ο ενδιαφερ�μενος στην �δια την ιστοσελ�δα της δημ�σιας διαβο�λευσης. Ακ�μα κι αν υπ�ρχει μια σχετικ� χρησιμ�τητα στην περιληπτικ� αναφορ� των σχολ�ων, νομ�ζω πως αυτ� που λε�πει ε�ναι η τεκμηρ�ωση του κατ� π�σο η φων� των πολιτ�ν ακο�γεται και λαμβ�νεται σοβαρ� υπ’ �ψη.
Συμπ�ρασμα
Θα πρ�πει το περιεχ�μενο της δημ�σιας διαβο�λευσης να διευρυνθε� ταχ�τατα, �στε να περιλ�βει και �λα τα κρ�σιμα ζητ�ματα που προαναφ�ρθηκαν, δηλαδ� δημοψηφ�σματα, τροποποι�σεις Συντ�γματος και κανονισμο� Βουλ�ς, διεθνε�ς συμβ�σεις κλπ και γενικ�τερα �,τι αφορ� τη δημοκρατ�α και εν δυν�μει �λους τους πολ�τες, ασχ�τως αν αυτο� δε�χνουν � �χι �μπρακτα το αντ�στοιχο ενδιαφ�ρον.
Διαφορετικ�, ο θεσμ�ς αυτ�ς μπορε� να δ�σει μια πρ�της τ�ξης ευκαιρ�α στην πολιτικ� και διοικητικ� ελ�τ για μια τ�ποις μ�νο διε�ρυνση των δυνατοτ�των λα�κ�ς συμμετοχ�ς στη λ�ψη των αποφ�σεων, καθαρ� γραφειοκρατικο� χαρακτ�ρα, χωρ�ς γ�νιμη �σμωση μεταξ� κυβερν�ντων και κυβερνωμ�νων, εν� θα δημιουργε� και αποθ�ρρυνση στους συμμετ�χοντες αφο� ε�τε θα βλ�πουν τις ιδ�ες τους μον�μως να παραγνωρ�ζονται και να περιφρονο�νται ε�τε δεν θα μπορο�ν να εκφρ�σουν �ποψη για τα πιο σημαντικ� ζητ�ματα, αν και, συχν� β�σιμα, αισθ�νονται �τι ε�ναι καταλληλ�τεροι απ� τους πολιτικο�ς γι’ αυτ�.
Το σημαντικ� ε�ναι η �ποψη του πολ�τη «να πι�νει τ�πο» και �χι απλ�ς να μιλ�ει (προς εκτ�νωση) χωρ�ς κανε�ς να τον ακο�ει.
Σε μια εποχ� �που ο πολ�της ε�ναι πολ� πιο ενημερωμ�νος και μορφωμ�νος σε σχ�ση με τον πολ�τη της Αθ�νας του 6ου αι�να π.Χ., αποτυπ�νεται στους θεσμο�ς μας �να καταθλιπτικ� �λλειμμα δημοκρατ�ας, το οπο�ο μ�λιστα κ�ποιοι προσπαθο�ν να μας πε�σουν �τι ε�ναι αναπ�φευκτο.
Προβ�λλουν στερε�τυπα το επιχε�ρημα �τι οι σ�γχρονες πολυπληθε�ς κοινων�ες δεν προσφ�ρονται για θεσμο�ς �μεσης δημοκρατ�ας, καθ�ς η �μεση δημοκρατ�α «βλ�στησε» στην π�λη – κρ�τος, που �ταν περιορισμ�νη σε �κταση και σχετικ� ολιγ�νθρωπη, σε τρ�πον �στε να ε�ναι εφικτ� η αυτοπρ�σωπη συμμετοχ� στα κοιν� απ� �λους τους πολ�τες. Η αντιπροσωπευτικ� δημοκρατ�α, λ�νε, ε�ναι η καταλληλ�τερη για τους μεγ�λους αριθμο�ς και τις εκτεταμ�νες επικρ�τειες των συγχρ�νων κρατ�ν. Και, ε�τε την αν�γκη φιλοτιμ�α ποιο�μενοι ε�τε απ� καθαρ� υποκρισ�α, προσπαθο�ν να αποδε�ξουν �τι η αντιπροσωπευτικ� δημοκρατ�α �χι μ�νο ε�ναι αναγκα�α στις σ�γχρονες συνθ�κες, αλλ� και �τι υπερ�χει της �μεσης δημοκρατ�ας τ�σο ποιοτικ� �σο και σε αποτελεσματικ�τητα.
�τσι, εν� ε�ναι φανερ� �τι οι ν�ες τεχνολογ�ες και η εκπα�δευση �χουν ανο�ξει ν�ους ορ�ζοντες και εισ�φεραν ν�ες δυνατ�τητες συμμετοχ�ς, που κ�νουν το ιδανικ� της �μεσης δημοκρατ�ας πιο επ�καιρο αλλ� και πιο εφικτ� απ� ποτ� στα πλα�σια των σ�γχρονων κρατ�ν, �νας μεγ�λος αναχρονισμ�ς καταγρ�φεται στην πολιτικ�, με απαρχαιωμ�νους θεσμο�ς και με πε�σμονες και ιδιοτελε�ς πολιτικο�ς που �χουν μεθ�σει απ� την εξουσ�α και δεν εννοο�ν να την αποδ�δουν στον φυσικ� φορ�α της: τον λα�.
Θα πρ�πει να κατανο�σουμε �τι ο τεχνολογικ�ς εκμοντερνισμ�ς της ζω�ς δεν σημα�νει �τι οπωσδ�ποτε θα επιφ�ρει και εκμοντερνισμ� της διακυβ�ρνησης, γιατ� αυτ�ς εξαρτ�ται απ� τον τρ�πο αντ�ληψης των κυβερν�ντων, η δε τεχνολογ�α θα μπορο�σε πιθαν�ν να διευρ�νει τα �ρια της εξουσιαστικ�τητας αντ� να τα μει�σει. Επομ�νως συνεχ�ζουμε να ε�μαστε αντιμ�τωποι με μ�α μεγ�λη κρ�ση αξι�ν που ε�ναι και το επ�κεντρο της σ�γκρουσης της εποχ�ς μας.
Αναφορ�ς:
[1] Ο Κανονισμ�ς της Βουλ�ς μπορε� να βρεθε� εδ�
http://www.hellenicparliament.gr/Vouli-ton-Ellinon/Kanonismos-tis-Voulis/
και σε pdf εδ�. Το Σ�νταγμα εδ� και σε pdf εδ�
Θα μας χρειαστο�ν!
[2] Οι υπ� επεξεργασ�α δημ�σιες διαβουλε�σεις βρ�σκονται στη διε�θυνση
http://www.opengov.gr/home/category/consultations/c-closed
[3] http://www.opengov.gr/minreform/?p=368
[4] http://www.opengov.gr/ypepth/?p=1436
[5] Μπρεχτ Μπ�ρτολντ (1953-2000), Ποι�ματα, μτφρ. Μ�ριου Πλωρ�τη, Αθ�να: Θεμ�λιο.
[6] http://www.opengov.gr/minfin/?p=929
[7] http://www.opengov.gr/minenv/?p=2756
[8] http://www.opengov.gr/yppol/?p=39
[9] Μια αναζ�τηση στο Google με φρ�ση «Εκθ�σεις δημ�σιας διαβο�λευσης» θα αποδε�ξει του λ�γου το αληθ�ς.
Ο Γι�ννης Παρασκευουλ�κος και η Ιω�ννα Μουτσοπο�λου ε�ναι Μ�λη της γραμματε�ας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ, www.solon.org.gr
|
