��� ��� �������� ������������� ��� �������������

��� ��������� �������

Ε�ναι  β�βαιο �τι στο κοντιν� μ�λλον τα βιβλ�α, τα περιοδικ�, οι εφημερ�δες, η τηλε�ραση και η ραδιοφων�α – τα συμβατικ� ΜΜΕ - δεν θα �χουν τη σημεριν� μορφ� τους.

�δη  �χει αρχ�σει η αντικατ�σταση:

Των συμβατικ�ν βιβλ�ων με ψηφιακ� ( Ιστοχ�ροι του Ιντερν�τ, CD, DVD, ..).

Των συμβατικ�ν ραδιοφωνικ�ν σταθμ�ν με ιστ�τοπους του Ιντερν�τ , τους Web Radio.

Των συμβατικ�ν τηλεοπτικ�ν σταθμ�ν με τους Web TV.

Tων εφημερ�δων και περιοδικ�ν με ιστοσελ�δες (Web Sites) και ιστολ�για ( Blogs ).

Ε�ναι β�βαιο �τι στο κοντιν� μ�λλον θα γ�νουν ριζικ�ς αλλαγ�ς στην τεχνολογ�α και στο τρ�πο λειτουργ�ας των ΜΜΕ, �πως �γιναν  και στα Μ�σα Μεταφορ�ς.

Στην παρο�σα μεταβατικ� περ�οδο, που �να σημαντικ� ποσοστ� πολιτ�ν �χει λ�γες γν�σεις και μικρ� εξοικε�ωση με τη ν�α τεχνολογ�α, ε�ναι φυσικ� να υπ�ρχει σ�γχυση για τα πλεονεκτ�ματα και μειονεκτ�ματα της συμβατικ�ς και της ν�ας τεχνολογ�ας.

Στα επ�μενα θα επιχειρ�σουμε μια προσ�γγιση αυτο� του θ�ματος στους δ�ο βασικο�ς τομε�ς: στον τομ�α της Παιδε�ας και στον τομ�α της Ενημ�ρωσης. Στους �λλους τομε�ς χρ�σεως της ψηφιακ�ς τεχνολογ�ας,  τα πλεονεκτ�ματα ε�ναι τ�σο πολλ� και τ�σο σημαντικ� που δεν χρει�ζεται να γ�νει συγκριτικ� αξιολ�γηση.

Οι �νθρωποι �χουν βι�σει αυτ� τη σ�γκριση και �χουν καταλ�ξει σε στ�ρεα  συμπερ�σματα.

Στην παιδε�α   

Στον τομ�α της παιδε�ας τα πλεονεκτ�ματα της ν�ας τεχνολογ�ας ε�ναι εξ �σου  εμφαν� με αυτ� των υπ�λοιπων τομ�ων, με συν�πεια να μην υπ�ρχουν σοβαρ�ς αμφισβητ�σεις και αντ�θετες απ�ψεις.  

Σ�μερα οι πολ�τες γνωρ�ζουν �τι χ�ρη στη ν�α τεχνολογ�α  �λοι οι �νθρωποι απ�κτησαν τη δυνατ�τητα πρ�σβασης σε βιβλιοθ�κες, σε εγκυκλοπα�δειες και σε δημοσιε�σεις κ�ντρων μελετ�ν/ ερευν�ν. Αυτ� τη δυνατ�τητα στο παρελθ�ν δεν την ε�χαν �λοι οι �νθρωποι, παρ� μ�νο �να ελ�χιστο ποσοστ� αυτ�ν· την ε�χαν μ�νο οι �νθρωποι με σημαντικ� οικονομικ� και κοινωνικ� δ�ναμη και κ�ποιοι απλο� �νθρωποι με μεγ�λο κουρ�γιο, που ζο�σαν σε δ�ο-τρεις μεγ�λες π�λεις της Ελλ�δας.   

Τη δεκαετ�α του 40, για παρ�δειγμα, στο χωρι� μου την Πελασγ�α, υπ�ρχε στο Δημοτικ� Σχολε�ο  μ�νο �να βιβλ�ο η «�πασα η �λη» εν� απ� τους 2000 κατο�κους μ�νο �νας, ο Διοικητ�ς της Εθνικ�ς Τρ�πεζας Ιω�ννης Δροσ�πουλος,  ε�χε   βιβλιοθ�κη στην εξοχικ� του β�λλα.

Σ�μερα στην Πελασγ�α 500 περ�που μαθητ�ς, επαγγελματ�ες, δημ�σιοι υπ�λληλοι και ν�οι αγρ�τες, δηλαδ� 1 στους 4, �χουν  PC με πρ�σβαση στο Ιντερν�τ. Αυτ� ε�ναι ισοδ�ναμο με την �παρξη 500 βιβλιοθηκ�ν που �χουν δυνατ�τητες πολλαπλ�σιες απ� τη μοναδικ� ιδιωτικ� βιβλιοθ�κη που υπ�ρχε στο χωρι� μου την  δεκαετ�α του 40.

Αν�λογα ισχ�ουν και για το γρ�ψιμο εν�ς κειμ�νου σε μηχαν�, την πραγματοπο�ηση μαθηματικ�ν υπολογισμ�ν ρουτ�νας, την ηχητικ� και οπτικ� εγγραφ� γεγον�των, τη μεταβ�βαση κειμ�νων, �χων και εικ�νων. �λα αυτ� καθορ�ζουν με απλ�ς κουβ�ντες  και με σαφ�νεια τα πλεονεκτ�ματα της ν�ας τεχνολογ�ας.

Στην Ενημ�ρωση  

Με κριτ�ριο τη μορφ� που �χει η πληροφορ�α που μεταδ�δεται, τα ΜΜΕ δ�νανται να ταξινομηθο�ν στις ακ�λουθες τρεις κατηγορ�ες:

(1)   Στα �ντυπα (βιβλ�α, εφημερ�δες, περιοδικ�), στα οπο�α η πληροφορ�α �χει τη μορφ� κειμ�νου και ακ�νητων εικ�νων (φωτογραφι�ν).

(2)   Στη Ραδιοφων�α στην οπο�α η πληροφορ�α �χει τη μορφ� ομιλ�ας και  μουσικ�ς .

(3)   Στην Τηλε�ραση που �χει τη μορφ� κειμ�νων, φωτογραφι�ν, ομιλ�ας, μουσικ�ς, και κινουμ�νων εικ�νων ( video).

Η πολλαπλ�  μορφ� που �χει η πληροφορ�α στην τηλε�ραση ε�ναι η αιτ�α της μεγ�λης επικοινωνιακ�ς ισχ�ος της και της κυριαρχ�ας της στα �λλα ΜΜΕ.

�τσι σ�μερα �ταν λ�με ΜΜΕ εννοο�με στην ουσ�α την τηλε�ραση.

Με τ�τοια επικοινωνιακ� ισχ� η τηλε�ραση �γινε το βασικ� �χημα ενημ�ρωσης, χειραφ�τησης, αλλ� και χειραγ�γησης των πολιτ�ν. �γινε η τ�ταρτη υπ�ρ- εξουσ�α.

Η τηλε�ραση �μως, εκτ�ς απ� τα παραπ�νω πλεονεκτ�ματα, �χει υψηλ� κ�στος και λειτουργικ�ς δυσχ�ρειες που δεν μπορο�ν να αντιμετωπισθο�ν απ� �ναν απλ� πολ�τη.  Λ�γω αυτ�ν των  τεχνικ�ν χαρακτηριστικ�ν,  ιδιοκτ�τες τηλεοπτικ�ν σταθμ�ν ε�ναι οι ολ�γοι που διαθ�τουν : τα αναγκα�α χρ�ματα,  τον σε ανεπ�ρκεια φυσικ� π�ρο των συχνοτ�των και την απαιτο�μενη τεχνογνωσ�α.

Η σημεριν� τεχνολογ�α συνεπ�ς της τηλε�ρασης ε�ναι μια «ολιγαρχικ� τεχνολογ�α» με την �ννοια �τι ε�ναι οικονομικ� και λειτουργικ� προσιτ� σε πολ� λ�γους ανθρ�πους· ε�ναι μ�α τεχνολογ�α περισσ�τερο κατ�λληλη για ολιγαρχικ� παρ� δημοκρατικ� πολιτε�ματα.

Αντ�θετα μια τεχνολογ�α οικονομικ� και λειτουργικ� προσιτ� σε �λους τους ανθρ�πους ε�ναι μια «δημοκρατικ� τεχνολογ�α»·  μια τεχνολογ�α κατ�λληλη για δημοκρατικ� και ακατ�λληλη για ολιγαρχικ� πολιτε�ματα.  

Το Ιντερν�τ

Στο Ιντερν�τ η πληροφορ�α �χει τη μορφ� κειμ�νων, φωτογραφι�ν, ομιλ�ας, μουσικ�ς και κινο�μενων εικ�νων ( video), �πως �χει και στην τηλε�ραση. �σως σ�μερα υπολε�πεται λ�γο της τηλε�ρασης, αλλ� σ�ντομα θα την φτ�σει.

Το Ιντερν�τ �μως �χει το πολ� σημαντικ� πλεον�κτημα να ε�ναι οικονομικ� και λειτουργικ� προσιτ� στους πολλο�ς· πλο�σιους και φτωχο�ς, αν�τατης και στοιχει�δους εκπα�δευσης, σε αυτο�ς που ζουν στην π�λη , στο χωρι� � σε μ�α αγροικ�α. Στο χωρι� μου σ�μερα υπ�ρχουν 6  ψηφιακ� ΜΜΕ ( ιστοσελ�δες, ιστολ�για), τα οπο�α μπορο�ν να διαβ�ζουν πολ�τες �λου του κ�σμου και �χι μ�νο οι πολ�τες του χωριο� �πως ισχ�ει με τα συμβατικ� ΜΜΕ.

Ποιες ε�ναι συνεπ�ς οι αντιρρ�σεις για τα πλεονεκτ�ματα της τεχνολογ�ας που �δωσε την δυνατ�τητα σε 300.000 �λληνες να αποκτ�σουν τη δικ� τους ψηφιακ� εφημερ�δα και περιοδικ� ; Ποιες αντιρρ�σεις υπ�ρχουν για την τεχνολογ�α που διασφ�λισε παγκ�σμια «κυκλοφορ�α» και με αμελητ�ο κ�στος απ�κτησης, της  πληροφορ�ας απ� πληθ�ρα ψηφιακ�ν ΜΜΕ, που δεν γ�νεται  αν�λωση φυσικ�ν π�ρων (χαρτ�) και σημαντικ�ς εν�ργειας ( παραγωγ�, ανακ�κλωση, μεταφορ�ς, μετακιν�σεις ανθρ�πων)  ;

Οι αντιρρ�σεις και οι προβληματισμο� που εκφρ�ζονται εντοπ�ζονται σε αυτ� το μεγ�λο δημοκρατικ� πλεον�κτημα· στον υπερβολικ� μεγ�λο αριθμ� των ψηφιακ�ν ΜΜΕ.

Το λογικ� επιχε�ρημα που διατυπ�νεται ε�ναι : Πως θα τα καταφ�ρει �νας πολ�της να ενημερωθε� απ� 300.000 ψηφιακ� ΜΜΕ ; Δεν ε�ναι αυτ� μ�α σοβαρ� αιτ�α για να αυξηθε� η σ�γχυση των πολιτ�ν και να υποβαθμισθε� περισσ�τερο η αξιοπιστ�α της ενημ�ρωσης τους ;  

Οι απαντ�σεις  στο λογικ� αυτ� ερ�τημα και επιχε�ρημα ε�ναι :

(1)   Οι πολ�τες δεν επιλ�γουν την αξι�πιστη πληροφορ�α με αξιολ�γηση �λων  των πληροφορι�ν  που υπ�ρχουν στα σημεριν� ΜΜΕ, γιατ�  ο�τε την δυνατ�τητα ο�τε το χρ�νο �χουν. Στην πρ�ξη θεωρο�ν αξι�πιστες τις πληροφορ�ες εκε�νες που προ�ρχονται απ� �να ΜΜΕ το οπο�ο ε�ναι � νομ�ζουν �τι ε�ναι αξι�πιστο. Στη πρ�ξη δηλαδ� οι πολ�τες αξιολογο�ν τις πηγ�ς πληροφορι�ν και �χι τις �διες τις πληροφορ�ες. Γιατ� συνεπ�ς αυτ� που ισχ�ει για τα λ�γα συμβατικ� ΜΜΕ να μην ισχ�ει  και για την πληθ�ρα των ψηφιακ�ν ΜΜΕ ; Αυτ� η πληθ�ρα διευκολ�νει � δυσχερα�νει την επιλογ� πιο αξι�πιστων πηγ�ν πληροφορι�ν ;

(2)   Δεν ε�ναι προτιμ�τερο οι �διοι οι πολ�τες να επιλ�γουν την αξι�πιστη πηγ� πληροφορι�ν, μ�σα απ� μια πληθ�ρα πηγ�ν, παρ� να χειραγωγο�νται απ� τα λ�γα και  παν�σχυρα  συμβατικ� ΜΜΕ ; Δεν συνιστ� αυτ� η επιλογ� α�ξηση της κριτικ�ς σκ�ψης και υπευθυν�τητας ;

Η πληθ�ρα των ψηφιακ�ν ΜΜΕ δεν ε�να το πραγματικ� πρ�βλημα. Το πραγματικ� πρ�βλημα ε�ναι �τι στην κοινων�α της πληροφορ�ας, γ�νεται η ακ�λουθη ανατροπ� καθεστηκυ�ας αντ�ληψης και καθεστηκυ�ας τ�ξης.

Σ�μερα οι  �νθρωποι ενημερ�νονται απ� γν�σιους και ιμιτασι�ν «Αρχιερε�ς» της πληροφορ�ας (ον�ματα δε λ�με ), που «λειτουργο�ν» με παν�κριβες αμοιβ�ς σε παν�κριβους χ�ρους /ναο�ς της ενημ�ρωσης. Α�ριο  θα ενημερ�νονται απ� απλο�ς πολ�τες/ ταπεινο�ς διακ�νους της πληροφορ�ας,  που χωρ�ς αμοιβ� θα λειτουργο�ν σε  ταπεινο�ς ιστοχ�ρους με μ�νη βο�θεια �να  Lap top. Σ�γουρα και εδ� θα υπ�ρχουν γν�σιοι και ιμιτασι�ν δι�κονοι, αλλ� η ισχ�ς του ιμιτασι�ν αρχιερ�α ε�ναι ασυγκρ�τως μεγαλ�τερη απ� την ισχ� του ιμιτασι�ν διακ�νου. Αυτ� ε�ναι ισοδ�ναμο με την πιο ουσιαστικ� βελτ�ωση των κοινωνικ�ν συστημ�των· τη με�ωση της εντροπ�ας τους. 

Η παραπ�νω  ανατροπ� ε�ναι, προφαν�ς,  αυτ� που θα δ�σει εξουσ�α στον πολ�τη και θα φ�ρει την πραγματικ� δημοκρατ�α. Οι �ροι εξουσ�α των ΜΜΕ (�χι των πολιτ�ν) και τηλεοπτικ� Δημοκρατ�α, καθορ�ζουν αυτ� που σ�μερα ισχ�ει και μπορε� να αλλ�ξει με τη βο�θεια της ν�ας τεχνολογ�ας.

Σε κ�θε ανατροπ� �μως υπ�ρχουν π�ντα και κ�ρδη και ζημ�ες, για αυτ�  απαιτε�ται να αξιολογο�με και να συγκρ�νουμε και τα δ�ο.

Ακ�μη απαιτε�ται να θυμ�μαστε �τι για τις ανατροπ�ς μιας καθεστηκυ�ας αντ�ληψης και τ�ξης χρει�ζεται περισσ�τερη π�στη και κουρ�γιο.