K������ ��� ���������: ��� ����� �� ������ ��� �����������;
T�� ������� ������������
�χουμε δεχθε� �κριτα το κοινοβουλευτικ� σ�στημα �πως ε�ναι, χωρ�ς σε β�θος σκ�ψη για τη σχ�ση του με τη δημοκρατ�α, την ελευθερ�α, τη δικαιοσ�νη και το Κοιν� Καλ� � �στω το δημ�σιο συμφ�ρον. Μπορο�με να εστιαστο�με σε �να μ�νον σημε�ο του, γιατ� για ολ�κληρη την παθολογ�α του «υπαρκτο� κοινοβουλευτισμο�» θα χρειαζ�ταν παρ�θεση και �λλων σημε�ων παθολογ�ας και επομ�νως εκτεν�στερη αν�λυση.[1]
Η σχ�ση των βουλευτ�ν �χει απλοποιηθε� υπερβολικ� με αποδοχ� της σ�νδεσης του βουλευτ� με το κ�μμα του και την περ�φημη κομματικ� πειθαρχ�α, η οπο�α ε�ναι βεβα�ως κατανοητ� αν�γκη, αλλ� φθ�νει σε σημε�ο που να αναιρε�ται η λειτουργ�α του βουλευτικο� αξι�ματος και η δημοκρατικ� προσδοκ�α που στηρ�ζεται σε αυτ�.
Πρ�σφατα, αλλ� και παλαι�τερα, παρατηρ�σαμε την απα�τηση να παραιτο�νται οι βουλευτ�ς, �ταν η συνε�δησ� τους δεν τους επιτρ�πει να αποδεχθο�ν την εκφρασμ�νη �ποψη του κ�μματος. Αυτ� εν�χει �να βαθι� αντιδημοκρατικ� στοιχε�ο, �σχετα απ� τα συναισθ�ματα αφοσ�ωσης � συλλογικο� και ατομικο� συμφ�ροντος που μπορε� να συνυπ�ρχουν. Το λ�θος βρ�σκεται στο �τι:
1.-Οι κομματικ�ς αποφ�σεις ε�ναι γνωστ� �τι δεν ε�ναι αποφ�σεις του κ�μματος, αλλ� των κομματικ�ν ελ�τ με τις γνωστ�ς και �γνωστες διαπλοκ�ς τους μ�σα � �ξω απ� το κ�θε κ�μμα.
Ακ�μη και �ταν τα εκτ�ς των ελ�τ κομματικ� στελ�χη συμμετ�χουν με οποιονδ�ποτε τρ�πο στη διαμ�ρφωση κομματικ�ς �ποψης, συχν� κινο�νται απ� φιλοδοξ�α που τους ωθε� να ικανοποι�σουν την κομματικ� ελ�τ για λ�γους συμφ�ροντος. Αυτ� απ� μ�νο του ε�ναι μ�α πολ� σοβαρ� περιπλοκ� που εμποδ�ζει τη δημοκρατ�α, αλλ� δεν μπορε� να αποφευχθε�. �μως δε�χνει �τι οι κομματικ�ς ελ�τ ε�ναι τ�σο ενισχυμ�νες εκ των πραγμ�των, που πρ�πει να βρεθε� �νας �λλος τρ�πος λ�ψης κομματικ�ν αποφ�σεων και υποψηφι�τητας των βουλευτ�ν, γιατ� ε�ναι προφαν�ς �τι οι εκλογ�ς δεν λ�νουν αυτ� το πρ�βλημα, αλλ� αντ�θετα φ�ρνουν το εκλογικ� σ�μα προ τετελεσμ�νου, δηλαδ� προ μιας λ�στας υποψηφ�ων διαμορφωμ�νης μ�σα στα �δυτα των κομμ�των, απ� την οπο�α αναγκαστικ� θα επιλεγο�ν οι μελλοντικο� βουλευτ�ς.
2.-Τα κ�μματα μεν υπ�ρχουν και εκφρ�ζονται με προγρ�μματα, αλλ� ο βουλευτ�ς οφε�λει να ε�ναι ανεξ�ρτητος και να καταθ�τει την επικαιροποιημ�νη προσωπικ� �ποψ� του στη βουλ�, που μπορε� να ε�ναι διαφορετικ� απ� την κομματικ� «γραμμ�». Αν ο νομοθ�της �θελε να εκφρ�ζονται μ�νον οι κομματικ�ς οργαν�σεις ως κρ�τη (καθολικ� � ως ελ�τ), τ�τε δεν θα εκλεγ�ντουσαν βουλευτ�ς ο�τε θα υπ�ρχε τ�τοια βουλ� με μ�λη βουλευτ�ς, αλλ� οι διαδικασ�ες των αποφ�σεων θα λ�μβαναν χ�ρα σε πρ�το επ�πεδο μ�σα στα κ�μματα και σε δε�τερο επ�πεδο θα διεξαγ�ταν στη βουλ� συζ�τηση μ�νον αν�μεσα στις ελ�τ � τους ελ�χιστους εκπροσ�πους των διαφ�ρων κομμ�των. Δηλαδ� θα ε�χαμε �να ολιγοπρ�σωπο κοινοβο�λιο που θα κ�στιζε και πολ� λιγ�τερο. Αλλ� τα κ�μματα �χουν καταλ�ξει να �χουν μια λειτουργ�α στην κοινων�α �μοια με εκε�νη των μεγ�λων εταιρει�ν στην οικονομ�α.
3.-Αν ο κ�θε βουλευτ�ς παραιτε�ται του βουλευτικο� αξι�ματος, επειδ� διαφωνε� με το κ�μμα του, τ�τε αναιρε� αυτ� για το οπο�ο β�σει του συντ�γματος εξελ�γη στη βουλευτικ� θ�ση και επιπλ�ον δεν �χουμε μ�σα στη Βουλ� τον πλουραλισμ� των προσωπικ�ν βουλ�σεων που μ�σα απ� διαμ�χη μπορε� να βοηθ�σει στις ορθ�ς αποφ�σεις και στην εξ�λιξη της δημοκρατ�ας – χωρ�ς να αυταπατ�μαστε �τι αυτ� ε�ναι β�βαιο. Τα κ�μματα κινδυνε�ουν να γ�νουν συντελεστ�ς πλ�ον μιας ανατροπ�ς της δημοκρατ�ας, μ�σω της συγκεντρωτικ�τητας, της ισχ�ος ολιγομελ�ν ομ�δων και των επιφανειακ� δημοκρατικ�ν διαδικασι�ν τους.
4.-�να σημαντικ�τατο μ�ρος της κομματικ�ς δυσλειτουργ�ας οφε�λεται στην αδιαφ�νεια της χρηματοδ�τησης � υποστ�ριξης των κομμ�των και υποψηφ�ων βουλευτ�ν, αλλ� ακ�μη και στην �στω - κατ� περ�πτωση- διαφαν� χρηματοδ�τησ� τους απ� ισχυρο�ς οικονομικο�ς παρ�γοντες, που ενισχ�ουν κ�μματα, και �σως υποψηφ�ους, με αντ�λλαγμα την ευνο�κ� τους μεταχε�ριση. �τσι διαστρεβλ�νεται η σχ�ση των βουλευτ�ν � των υποψηφ�ων με το κ�μμα, γιατ� ορισμ�νοι βρ�σκονται σε ευνο�κ�τερη θ�ση προβολ�ς απ� τους �λλους υποψηφ�ους, με αποτ�λεσμα να αλλοι�νεται το πραγματικ� πεδ�ο ιδε�ν � απ�ψεων.
5.-Η ισχ�ς των κομμ�των ε�ναι �να πρ�βλημα, κυρ�ως των μεγ�λων, γιατ� πλ�ον ευρισκ�μενη στα χ�ρια των κομματικ�ν ελ�τ επιβ�λλεται στα στελ�χη και τα μ�λη τους, αντ� να προστατε�ει τη δημοκρατ�α και το κοιν� καλ�, προστατε�ει συμφ�ροντα και νοοτροπ�ες που στηρ�ζουν θεμελιωμ�να � αναδυ�μενα συμφ�ροντα. Οι κομματικ�ς δομ�ς παρουσι�ζονται ως απρ�σωπες εκφρ�σεις υποτιθ�μενων ιδεολογι�ν, αλλ� μ�σα τους λαμβ�νουν χ�ρα συγκρο�σεις φιλοδοξι�ν και συμφερ�ντων, χωρ�ς ωστ�σο καμμ�α ελπ�δα να αναδειχθε� ο,τιδ�ποτε εκφρ�ζει �να πραγματικ� ενδιαφ�ρον για την κοινων�α.
6.-Αυτ� η κομματικ� ισχ�ς επιβαλλ�μενη στους βουλευτ�ς �χει καταλ�ξει να αναιρ�σει τελε�ως τη λειτουργ�α για την οπο�α ε�ναι εκλεγμ�νη η βουλ�, τη νομοθετικ� λειτουργ�α, που ε�ναι ο πρ�τος και �σως ο σημαντικ�τερος �ξονας για τη δημοκρατ�α και τη δι�κριση των εξουσι�ν. Η Βουλ� τελικ� δεν προτε�νει ν�μους, που ε�ναι το κ�ριο καθ�κον της και μετ� β�βαια να τους ψηφ�σει, αλλ� απλ�ς καλε�ται να ψηφ�σει νομοσχ�δια που προτε�νει η εκ�στοτε Κυβ�ρνηση και που μ�σω της κομματικ�ς πειθαρχ�ας τελικ� οι βουλευτ�ς ψηφ�ζουν καταλ�γοντας να ε�ναι τυπικο� παρ�γοντες νομιμοπο�ησης σημαντικ�ν αλλ� συχν� �χι ορθ�ν αποφ�σεων. �τσι η δημοκρατ�α δεν προστατε�τηκε ο�τε με την οικονομικ� υποστ�ριξη των βουλευτ�ν που προ�ρχονται εκτ�ς των κοινωνικ�ν ελ�τ.
7.-Τ�λος, η �λη λειτουργ�α των λα�κ�ν αντιπροσ�πων εξαντλε�ται στις διακομματικ�ς συμβολικ�ς διαμ�χες, που χρησιμοποιο�νται μ�σα απ� την αδιαφ�νει� τους για συγκ�λυψη �λων των ελλε�ψεων, δυσλειτουργι�ν και κακοπιστι�ν που τυχ�ν υπ�ρχουν.
Με β�ση τα κριτ�ρια που θ�τουν τ�τοιες απ�ψεις κομματικ�ς πειθαρχ�ας, εφ�σον ο βουλευτ�ς θεωρε�ται �τι οφε�λει να ακολουθε� το κ�μμα με το οπο�ο εκλ�χτηκε και χωρ�ς το οπο�ο δεν θα ε�χε εκλεγε�, �τσι θα �πρεπε κατ� με�ζονα λ�γο με συν�πεια και τα κ�μματα να πορε�ονται σ�μφωνα με την λα�κ� εντολ� που �χουν λ�βει, σε οποιαδ�ποτε θ�ση και αν βρ�σκονται στη Βουλ�. Η λα�κ� εντολ� βρ�σκεται πολ� υπερ�νω των κομμ�των. Αλλ� τα κριτ�ρια �χουν π�ντοτε μια διττ�τητα συμφ�ροντος. Αυτ� η περ�φημη αντιστροφ� αξι�ν, για την οπο�α κοπτ�ταν ο Ν�τσε, ε�ναι π�ντοτε και σε κ�θε περ�πτωση παρο�σα, καλλιεργο�μενη απ� ιδιοτ�λειες που ερμηνε�ουν τα π�ντα κατ� το συμφ�ρον.
Η δ�ναμη της συλλογικ�τητας ε�ναι μεγ�λη, αλλ� διττ� στα αποτελ�σματ� της: μπορε� να ενισχ�σει αυτ� που ε�ναι σωστ�, αλλ� μπορε� να ενισχ�σει υπερβολικ� αυτ� που ε�ναι απορριπτ�ο. Το τελευτα�ο ε�ναι πολ� συχν�τερο, γιατ� οι �νθρωποι σαν σ�νολο -προς το παρ�ν- δεν ε�ναι σε θ�ση να χειριστο�ν με συν�πεια, κοινωνικ�τητα, ακεραι�τητα και ορθ� αντ�ληψη μια μεγ�λη συλλογικ� δ�ναμη. Αντιθ�τως επιχειρο�ν να τη χρησιμοποι�σουν για ατομικ� � συλλογικ� �φελος. Ακ�μη και το συλλογικ� �φελος δεν ε�ναι θεμιτ�, γιατ� σημα�νει �τι το κοιν� για �λους ανεξαιρ�τως �φελος δεν υπεισ�ρχεται καθ�λου στη συλλογικ� αντ�ληψη, εν� ε�ναι αυτ� για το οπο�ο σχηματ�ζονται αυτ�ς οι συλλογικ�τητες, που �τσι εκτρ�πονται του σκοπο� τους.
�πως υποστ�ριζαν οι μεγ�λοι φιλελε�θεροι στοχαστ�ς, �πως ο Μιλλ [2] και ο Μπ�νθαμ (που καμμ�α σχ�ση δεν �χουν με τη νεοφιλελε�θερη ιδεολογ�α, ευρισκ�μενοι στο �κρο αντ�θετ� της) –αλλ� και ο �νταμ Σμιθ [3]- αυτ� που ε�ναι καθ�κον ε�ναι να κ�νει κανε�ς το μ�γιστο καλ� για τον μ�γιστο αριθμ� ανθρ�πων. Γ�νεται αυτ�;
Παρ�λα αυτ� �μως, το κεντρικ� πρ�βλημα δεν βρ�σκεται ο�τε στα κ�μματα, αλλ� στο �τι η εξουσιαστικ�τητα και τα παρ�γωγ� της ε�ναι μια δι�χυτη νοοτροπ�α στην κοινων�α εντ�ς και εκτ�ς κομμ�των, που �τσι ε�ναι αν�κανη να υποστηρ�ξει την κοινωνικ� ειρ�νη και δικαιοσ�νη. Στην πραγματικ�τητα επιτρ�πει με την εκ μ�ρους της αποδοχ� και αδρ�νεια αυτ�ς τις αρνητικ�ς και αντικοινωνικ�ς εξελ�ξεις, που τελικ� θα την οδηγ�σουν σε ολοκληρωτικ� κρ�ση.
Αναφορ�ς:
[1] Γι�ννης Ζ�σης, Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ
[2] Στιο�αρτ Μ�λ, Αυτοβιογραφ�α
«Μ�νο εκε�νοι ε�ναι ευτυχισμ�νοι που �χουν στραμμ�νη τη φροντ�δα τους σε �να �λλο αντικε�μενο παρ� στο δικ� τους καλ�, στην ευτυχ�α των �λλων, στην βελτ�ωση �λης της ανθρωπ�τητας.»
[3] �νταμ Σμιθ, Θεωρ�α των ηθικ�ν συναισθημ�των, κεφ�λαιο 3, 10
«η τελει�τητα της αρετ�ς ε�ναι να κατευθ�νει κανε�ς �λες του τις πρ�ξεις στην προαγωγ� του μεγαλ�τερου δυνατο� καλο�, να υποτ�σσει �λες τις κατ�τερες ευπ�θειες στην επιθυμ�α της γενικ�ς ευτυχ�ας της ανθρωπ�τητας, να αντιμετωπ�ζει τον εαυτ� του ως τ�ποτε παραπ�νω απ� �να �τομο αν�μεσα στα πολλ�, του οπο�ου η ευημερ�α δεν θα �πρεπε να επιδι�κεται π�ραν του σημε�ου �που θα �ταν συνεπ�ς με την ευημερ�α της ολ�τητας � θα οδηγο�σε σε αυτ�ν.»
Η Ιω�ννα Μουτσοπο�λου ε�ναι Δικηγ�ρος, μ�λος της Γραμματε�ας της ΜΚΟ ΣΟΛΩΝ. Ε�ναι μ�λος του τμ�ματος νομικ�ς υποστ�ριξης του Εθνικο� Συμβουλ�ου για τους πρ�σφυγες , υπ� την αιγ�δα της �πατης Αρμοστε�ας του ΟΗΕ και μ�λος της "Ελληνικ�ς Εταιρε�ας Δικα�ου του Περιβ�λλοντος"
|